Шындалиева М. Б. Очерк таби¤аты

Очерк арјауы - †нер

Замана шежiресiн жасау, адамдарды¡ т´л£асын м¥сiндеу – очеркистi¡, публицистi¡ iзгi м´раты. …р¼ашан †мiрмен †кшелесiп отыратын ¼аламгер ´лы д¥бiрден шет ¼ала алмайды. Очеркистi¡ ¼ыра£ы к†зi †зiнi¡ ата-бабасыны¡ †мiр с¥рген д„уiрi мен †з кезе¡iнi¡ о¼и£аларыны¡ жаршысы болуды, соларды арда¼тауды †зiне ма¼сат т´туы – за¡ды ¼´былыс.

Очерк жазуды¡ †зi ¥лкен †нер десек, †нер жайында очерк жазу †нердi¡ †нерi болса керек. Хал¼ымыз ¼ызы£ып о¼итын н„рлi †нер туралы очерк жазу ¥шiн †мiрдi жетiк бiлу азды¼ етедi, оны жан-т„нi¡мен т¥сiну, т¥йсiну, зерттеу ¼ажет сия¼ты.

½аза¼ „дебиетiнi¡ бас¼а жанрлары сия¼ты ке¡ес д„уiрiнде, „сiресе, 1960-1980 жылдары очерк жанры сан жа£ынан да, сапа жа£ынан да iлгерi адым жасады. Очерктi¡ жа¡а т¥рлерiн †мiрге „келу, оны¡ к†ркем т¥рiнде †мiрдi¡ а¼и¼атын жина¼тап, ¼орыту – осы кезе¡дегi очерк н´с¼аларына т„н сипат. ½аза¼ хал¼ыны¡ бiлiмге, £ылым£а ¼´лаш сермегенiн, м„дениетке кенелгенiн жина¼тап к†рсететiн к†ркем очерктер де осы кезе¡ еншiсiне тиедi. Б´л т´ста ¼аза¼ты¡ д„ст¥рлi музыка †нерi мен оны¡ т´л£алары, д„ст¥рлерi туралы шы£армалары к†пшiлiк т¥сiнетiн, жаты¼ тiлмен жазыл£ан £ылыми-танымды¼ м„нi бар е¡бектер.

А.Сейдiмбек шы£армашылы£ын бажайлай зерттеп ¥¡iлсек, ¼аза¼ты¡ д„ст¥рлi „дебиетi, музыкасы, бейнелеу †нерi, ¼ол †нерi, сахна †нерi, с„улет †нерi, саяси, экологиялы¼ м„дениетi, моральды¼-этикалы¼ ахуалы туралы очерктердi †ндiре жазып, осы „дебиет жанры саласына †лшеусiз ¥лес ¼осып келе жат¼анды£ын айту арты¼ болмас. Бiз талда£алы отыр£ан очерк т¥рi – д„ст¥рлi музыка †нерi , оны¡ ¼айраткерлерi туралысына £ана то¼таламыз. Жазушыны¡ жетпiсiншi-сексенiншi жылдары хал¼ымызды¡ †нерпазды£ы туралы рухани асыл м´раларымызды¡ iнжу-маржандарын ас¼ан шабытпен, шы£армашылы¼ к¥ш ж´мсай жаз£анды£ына к†зiмiз жетедi. Мысалы, А.Сейдiмбектi¡ «К¥й-шежiре» [102,144] очеркiнде зерттеу †рiсiне жол аш¼ан. Б´л ретте М.Горькийдi¡: «Очерк- „¡гiме мен зерттеу арасында£ы н„рсе» [103,56], - деген пiкiрi еске т¥седi. М´ны¡ ¼исыны бар. ‡ткен †мiрдi¡ жа¼сы – жаманын ой елегiнен †ткiзiп, адамдарды¡ †су жолына зер салу – очеркистi¡ негiзгi мiндеттерiнi¡ бiрi. Мiне, А.Сейдiмбектi¡ «К¥й-шежiре» очеркiнде ¼олда бар ¼азынаны¡ б¥гiнгi рухани „лемiмiзге „серi ¼алай деген сауал£а жауап iздеген секiлдi. Автор ¼аза¼ хал¼ыны¡ е¡ мол рухани музыка †нерi туралы ата¼ты £алымдар пiкiрлерiнен ¥зiндi келтiре отырып, халы¼ты¡ †мiр шежiресiмен саба¼тастырып зерттеген. Б´л очеркте жала¡ баяндаудан г†рi музыкалы¼ байта¼ м´раларымызды¡ жету жолдарын т¥сiндiрiп, ай£а¼-д„лелдермен жар¼ын суреттейдi.

Очеркист ¼аза¼ты¡ д„ст¥рлi музыкасыны¡ басталуын бiздi¡ заманымыз£а дейiнгi III мы¡жылды¼ аясында тас¼а т¥скен бейнелерде музыка аспаптарын бейнелегенiн, Орта Азия мен ½аза¼станда£ы музыкалы¼ д„ст¥р тамыры тым „рiде жат¼анды£ына к†з жеткiзе жазады. Б´л очеркте ¼обыз, ¼ыл ¼обыз, домбыра, сыбыз£ы, сырнай сия¼ты музыкалы¼ аспаптар туралы е¡ ал£аш атал£ан байыр£ы жазбалар мен ¼азiргi осы аспаптарды¡ бас¼а елдерде аталуы, бiздi¡ аспаптардан айырмашылы£ы мен ´¼састы¼тарына ке¡iнен то¼талады. «К¥й-шежiренi» о¼ып отырып, ¼аза¼ты¡ халы¼ музыкасы туралы, сан-салалы ерекшелiктерi жайында небiр с¥белi деректерге кезiгiп, эстетикалы¼ та£ылым алу£а баулиды. Б´л очерктi¡ ¼´нды т´сы А.В.Затаевичтi¡ «½аза¼ хал¼ыны¡ 1000 „нi» ж„не «½аза¼ты¡ 500 „нi мен к¥йi» атты жина¼ кiтаптарыны¡ бiрiнен со¡ бiрi жары¼ к†руi ¼аза¼ хал¼ыны¡ музыка м´расына ¥лкен ¥лес екенiн, очерктi¡ негiзгi компоненттерi, публицистикалы¼ жина¼тау, тарихи параллельдер к†мегiмен жеткiзе бiлген. Автор д„ст¥рлi музыка халы¼ты¡ тарихи та£дырына тамырлас екенi, е¡ жанды шежiре бол£анын о¼ып отыр£ан о¼ырманны¡ †зiне пайымдатады. Б´л очеркте ¼аза¼ музыкасы фольклорыны¡ шы£у тегiн бес кезе¡ге б†лiп ¼арауды ´сынуын игi iс деп ба£ала£ан д´рыс.

А.Сейдiмбектi¡ «Сайдалы Сары То¼а» атты автобиографиялы¼ к†ркем очеркiне то¼тамай кетуге болмайды. Б´л очеркте Ар¼а †нерпаздары арасында аты белгiлi Т„ттiмбетпен ¼атар аталатын То¼а Шо¡ман´лыны¡ м´раларын, †мiр с¥рген д„уiрiн, к¥йшi-композиторлы¼ †нерiн тiлге тиек етедi. Автор Сайдалы Сары То¼аны¡ †з заманында ¼андай адам бол£анын, к¥нi б¥гiнге дейiн ел арасында айтылып келе жат¼ан а¡ыз - „¡гiмелерге, к†з к†рген а¼са¼алдар с†зiне с¥йене отырып, д„йектемелер ар¼ылы суреттейдi. Е¡ бастысы, б´л очеркте Сары То¼аны¡ ¼ара ¼ылды ¼а¼ жар£ан „дiлдiгi, бiр беттiлiгi, небiр с†з ж¥йрiктерiмен кездескендегi кестелi †ле¡iмен к†зге т¥скен шешендiгiн к†ре аламыз. Сары То¼аны¡ «Т†рт тол£ау» деген к¥йiнi¡ бiр ¼асiрет шектiрген о¼и£а£а орай шы¼¼анды£ын авторды¡ т„птiштеп баянда£ан жерлерiнi¡ о¼ушы ¥шiн танымды¼ ж„не т„рбиелiк м„нi бар т´стары к†п десек арты¼ болмас.

Сайдалы Сары То¼аны¡ «Сатыбалды Сары То¼аны¡ ¥йiне Т„ттiмбеттi¡ келгенi туралы» айт¼аныны¡ на¼ты шынды¼тан алын£анды£ы, т´п-тура расты£ына о¼ушыны¡ к†зiн жеткiзедi. Осы келген сапарында£ы Ы¼ыласты¡ «Жез киiк» к¥йiнi¡ туу себептерiн баяндай отырып, кейiпкерлердi¡ †мiрдегi орны емес, ¼айта оны¡ iшкi жан-д¥ниесiн ашатын ¼ызы¼ты „¡гiме iздейдi. То¼аны¡ «Саржайлау», «Терiс¼а¼пай», «½осбасар», «Бозай£ыр», «Белшешер» т.б. к¥йлерiн С¥йiрмен айтысында орта£а салып, со¡ында «Т†рт тол£аудан» С¥йiрдi¡ тосылуы жайында „¡гiмелейдi. Б´л очерктi о¼у барысында ½ыздарбек Т†ребай´лы, Итая¼ к¥йшi, Найманны¡ Шаша¼ к¥йшiсi, С¥гiр, Ы¼ылас сияјты майталман музыка ¼айраткерлерi туралы ж„не Сайдалы Сары То¼а заманында †мiр кешкен †нер адамдарыны¡ болмыс-бiтiмi, тiршiлiк-тынысы ке¡iнен к†рсетiлiп, деректер мен м„лiметтерге молынан ¼аны£асы¡.

«А.В.Затаевич» [104] атты очеркiнде осы автор ¼алайша ¼аза¼ музыка м„дениетiн £ылыми зерделегенiне талдау жасалады. Шын м„нiнде ¼аза¼ музыкалы¼ фольклорын жинауды¡ негiзiн ¼ала£анды£ы, халы¼ м´расына деген iлтипаты, ¼ам¼орлы£ы шын ма£ынада ашыл£ан. Б´л очеркте ¼азiргi музыкалы¼ фольклор проблемалары к†терiлiп, сол проблемалардыЎ шешiлу жолдары ´сынылып, мiндеттер ¼ойылады.

Автор жан-жа¼ты зерттеген деректi материалдарды¡ ол¼ы т´старына да то¼тал£ан. А.В. Затаевичтi¡ е¡бегiнi¡ ол¼ы т´старын былай зерделейдi: «М„селен, мы¡£а тарта „н мен к¥йдi¡ бiрде-бiрi нота£а толы¼ т¥спеген, с†здерi жазылып алынба£ан. Жинаушы-фольклорист †з тал£амында£ы е¡ м„ндi деген пiкiр-пайымдарын £ана жазып ал£ан. Д„л ¼азiр А.В. Затаевичтi¡ ¥ш жина£ын ашып жiберiп, бiрде-бiр „ндi немесе к¥йдi бастан-ая¼ халы¼ты¼ ¥лгiде орындап шы£у м¥мкiн емес» [104,147-150], - деп музыка фольклорын жинау мен зерттеу де¡гейiнi¡ жай-к¥йi ¼ана£аттан£ысыз екенiне ж´ртшылы¼ назарын аударады.

«А¼ын мен к¥й» очеркiнде А.Сейдiмбек ¼аза¼ты¡ ½´рман£азы атында£ы академиялы¼ оркестрi мен а¼ын Хамит Ер£алиев туралы сыр шертедi. ½´рман£азы Са£ырбай´лыны¡ шы£армашылы£ына арнал£ан концерттi¡ бастан-ая¼ халы¼ ¼ошеметiне б†ленiп †ткендiгiн к†збен к†рген автор музыкалы¼ жетiстiктерге молынан орын берген.

¤. М¥сiреповтi¡: «... жазып ж¥рген очерктерiмiз к†ркем шы£армадай болсын, ал к†ркем шы£армамыз очеркке ´¼сап кетпесiн деп ¼ата¡ талап ¼оюды¡ кезi жеттi» [88,584], - деген т´жырымын автор басшылыјја алып отыр£ан сия¼ты.

½´рман£азы атында£ы оркестрдi¡ концертiн ‘‘½´рман£азы’’ поэмасыны¡ авторы Х.Ер£алиев ж¥ргiзгендiгiн жазушы жала¡ £ана баяндап ¼оймай, соларды¡ та£дыры, ¼ылы£ы, iс-„рекетi ар¼ылы к¥рделi, „рi сан-алуан байланыстар мен ¼арым-¼атынастарды аша бiлген. Осы т´ста очерк жанрын жан-жа¼ты зерттеген Т†леубай Ыдырысовты¡ ‘‘Шеберлiк бастауы’’ кiтабында: ‘‘Очерк ¼аншама на¼ты, ¼аншама ‘‘адресi бар’’ шы£арма бол£анымен очерктен эстетикалы¼ л„ззат алу£а тиiспiз’’ [4,53],- дейдi. А.Сейдiмбектi¡ д„ст¥рлi музыка ¼айраткерлерi туралы очерктерiнен †мiрдi к†ркем на¼ышпен бейнелегенiн толы¼ к†руге болады. Сонды¼тан да б´л очерктерде фактiлер мен о¼и£алар жа¡а мазм´н£а, к†ркем образ£а негiзделген. Очерктегi публицистикалы¼ элемент авторды¡ баяндау тол£аныстарынан аны¼ сезiледi.

‘‘К†з к†рiп, ¼´ла¼ естiмесе – поэзия мен к¥й ¼атар ¼анат ¼а£ыпты десе, тоса¡суымыз да к„дiк. Жо¼, б´л кеште ондай к¥дiктi¡ ¼ылаудай нышаны да сезiлген жо¼. Оны¡ орнына А¼ан Серiнi ½´лагерiмен к†ргендей, Бiржан – Сара мен Естай - ½орланмен ¼атар отыр£андай, С„кен О¼жетпеске с¥йенiп т´р£андай к¥й кештiк. ‡йткенi, к†кiрегiнде са¡ылау бар ты¡даушы ¥шiн, ½´рман£азы к¥йшi – ½´рман£азы атында£ы оркестр – ‘‘½´рман£азы’’ поэмасы бiрiн-бiрi толы¼тырып, бiрiн-бiрi шабытын жаны£ан бiрегей айры¼ша ¼´былыстар £ой’’ [104,152]. Б´л т´стан авторды¡ концерттi ты¡дау барысында †з ¼абылдауында£ы, †з т¥йсiгiндегi ¼´былыстарды бейнелi суреттей бiлгендiгiн, б´л очерктi¡ танымды¼ белгiлерiнi¡ ¼адiрiн к¥шейтiп т´р£анын к†ремiз.

Д„ст¥рлi музыка ж„не оны¡ ¼айраткерлерi туралы очерктерiнде А.Сейдiмбек сол адамдарды¡ ата-тегiн, балалы¼ ша£ынан бергi †мiрбаянын т„птiштей бермейдi, керiсiнше, о¼и£аларды ¼оюлатып, образдарды ажарландыру£а, д„уiр кезе¡iн елестетуге †мiрбаян тiзбектерiнi¡ ¼ажет жерiн £ана алып отырады. Автор †зi бай¼а£ан, к†рген, не естiген ¼ызы¼-¼ызы¼ елестердi шы£армашылы¼ ой елегiнен †ткiзiп, ас¼а¼ шабытпен бейнелеген. Мысалы: ‘‘1933 жылы Музыкалы¼ драма техникумында£ы домбыра ¥йiрмесiнi¡ негiзiнде А¼а¡-Ахмет Ж´банов оркестр ´йымдастырды. Хал¼ымызды¡ байыр£ы аспаптарын оркестрге айналдыру б¥йректен сира¼ шы£ару емес, немесе, елiктеп солы¼тау да емес, е¡ алдымен бай музыкалы¼ д„ст¥рi бар хал¼ымызды¡ рухани тал£ам-талабыны¡ за¡ды жемiсi едi деген. Б´л оркестрдi¡ кешесi, б¥гiнi, о£ан т†рт-бес тол¼ын ´рпа¼ты¡ ¼абiлет-дарыны ба£ыштал£аны шыншылды¼пен баяндалады. Б´л т´стан очеркистi¡ о¼и£аны †з к†зiмен к†рiп, †з атынан баяндауы, „рi „серлi, „рi д„лелдi болып шы¼¼аны даусыз.

Д„ст¥рдi¡ озы£ы £асырлар бойы †мiр с¥ретiнi, халы¼пен бiрге жасайтыны белгiлi. …сiресе „ншiлiк, к¥йшiлiк †нерiмiздегi д„ст¥р м„селесi туралы очерктердi †ндiртiп жаз£ан жазушы А¼селеу Сейдiмбектi¡ очерктерi ¼ома¼ты ж„не †негелiк, та£ылымды¼ ¼асиеттерге толы. Автор „ннi¡, к¥йдi¡ шы£у себебi, „н с†зiнi¡ к†ркемдiк ¥лгiсi, шы£арушы, к¥йшi, „ншiнi¡ †мiрге араласы, д„ст¥рдi¡ жар¼ын ай£а¼тарыны¡ ке¡iнен тол£ануы очерк ¥шiн айры¼ша м„нi бар деуге болады.

Бiз жо£арыда А.Сейдiмбектi¡ д„ст¥рлi музыка ¼айраткерлерi туралы саналуы очерктерiне талдау жасады¼. Ендi ойымызды ¼орыта келiп, ¼аламгер очерктерiне т„н †зiндiк ерекшелiктерi ¼андай деген сауал£а былай деп жауап беруге болатын сия¼ты. Бiрiншiден, б´л очерктерде кешегi мен б¥гiн, д„ст¥рлi музыка †нерi, оны¡ ¼айраткерлерi †мiрлерiнi¡ †зектi, кесек м„селелерiн алып, †з очеркiне †зек етедi. Екiншiден, д„ст¥рлi музыканы¡ озы£ы мен тозы£ы д„рiптелiп, ол к†пке ¥лгi-†неге ретiнде ал£а тартылады. ¦шiншiден, б´л очерктердi¡ о¼и£а желiсi ¼ызы¼ты, фактi мен деректерге де бай. Сонымен А.Сейдiмбектi¡ д„ст¥рлi музыка ж„не оны¡ ¼айраткерлерi туралы очерктерiнен д„уiр ¥нi естiлiп, келелi iстердi¡, †релi о¼и£аларды¡ лебi сезiлiп т´ратынын ай¼ын к†руге болады.

ТҐйiн
Бґл еЎбекте очерк жанрыныЎ зерттелуi, †зiне т„н ерекшелiктерi, †мiрдi тану мен тајырыпты шешуi жан-жајты јарастырылады. БайырЈы жазба мґраларымыздаЈы очерктiЎ деректiк нышандарынан бастап, ХIХ – ХХ ЈасырлардаЈы јазај очеркiнiЎ Ґлгiлерiне јысјаша талдау жасалып, «ТҐркiстан уалаяты», «Дала уалаяты», «Ѕазај» газеттерi мен «Айјап» журналында жарыј к†рген очерк нґсјалары, орыс басылымдарындаЈы јазај тајырыбындаЈы очерктер Ґлгiсi „Ўгiме болады. Очерк к†ркем „дебиеттiЎ де, публицистиканыЎ жанры ретiнде јарастырылып, очерктiЎ т†л јасиеттерi ашылады.

Ѕазај жазушылары очерктерiндегi †мiрдi к†ркем најышпен бейнелеуi, образдылыј, портрет, сюжет, композиция, пейзаж, диалог т.б. шыЈармашылыј iзденiстер жан-жајты с†з болады.

1. 
   Белинский.В.Г. Та¡дамалы шы£армалар. 1том. - Алматы: ½аза¼ты¡ к†ркем „дебиет баспасы, 1948. –160-б.
   
2. 
   Ыдырысов.Т. Очерк туралы ойлар. – Алматы: ½аза¼стан, 1969.
   
3. 
   Ыдырысов.Т. Очерк ж„не бесжылды¼. – Алматы: ½аза¼стан, 1982.
   
4. 
   Ыдырысов.Т. Шеберлiк бастауы. – Алматы: Мектеп, 1984.
   
5. 
   Кенжебаев.Б. Жа¡а „дебиеттi¡ туа баста£ан ша£ы// Ж´лдыз. 1960. №1. – 172-173-б.
   
6. 
   Н´ртазин.Т. Шеберлiк туралы ойлар. – Алматы: Жазушы, 1968. – 185-б.
   
7. 
   Сейiтов.С. ½ыры¼ жылда. – Алматы: ½аза¼стан, 1969. – 78-б.
   
8. 
   Тимофеев.Л. Венгеров.Н. Краткий словарь литература-ведческих терминов. – М.: Советский писатель, 1968. – С.102.
   
9. 
   Поспелов.Г. Теория литературы. – М.: Мысль, 1940. – С.142.
   
10. 
    ½абдолов.З. …дебиет теориясыны¡ негiздерi. – Алматы: Мектеп, 1970. -132-б.
    
11. 
    Амандосов.Т. Совет журналистикасыны¡ теориясы мен практикасы. Алматы: Мектеп, 1978. – 241-б.
    
12. 
    У„лиханов.Ш. Та¡дамалы. – Алматы: Жазушы, 1985.
    
13. 
    Алтынсарин.Ы. Та¡дамалы шы£армалар. – Алматы: Мектеп, 1955.
    

14. 
    Н´ртазин.Т. Жазушы ж„не †мiр. – Алматы: Жазушы, 1960. - 318-б.
    
15. 
    Стеблева.Н.В. Поэзия тюрков VI - VIII веков. – М:, Советский писатель, 1965. - С.15.
    
16. 
    Жолдасбеков.М. Асыл арналар. – Алматы: Жазушы, 1986. - 17-б.
    
17. 
    Ертедегi ¼аза¼ „дебиетi. Хрестоматия. ½´растырушылар: Б.Кенжебаев., Х.С¥йiнш„лиев., М.Жолдасбеков., М.Ма£ауин., ½.Сыдиы¼ов. – Алматы: Мектеп, 1967. - 27-б.
    
18. 
    Гумилев.Л.Н. Древние тюрки. М:, Мысль, 1967. - С.68.
    
19. 
    ½адыр£али Жалайыр. Шежiрелер жина£ы. – Алматы: ½аза¼стан. 1997. - 19-б.
    
20. 
    Валиханов.Ч.Ч. Том 1. – Алматы: 1961. – С.158-159.
    
21. 
    ½´рбан£али Халид. Таурих хамса (Бес тарих) – Алматы: ½аза¼стан. 1992. – 178-б.
    
22. 
    С.Сейiтов. ½ыры¼ жылда. – Алматы: 1960. ½аза¼стан. – 78-б.
    
23. 
    1865 ж. РГО есебi. СПб., 1866.
    
24. 
    У„лиханов.Ш. Та¡дамалы. –Алматы: Жазушы, 1985.
    
25. 
    Чернышевский Н.Г. Шы£армалар толы¼ жина£ы. – М: 1984. 4.т.
    
26. 
    ½абдолов З. Та¡дамалы шы£армалар. – Алматы: Жазушы, 1983.
    
27. 
    Фадеев А. …дебиет туралы заметкалар // Литературная газета, 1955. №52.
    
28. 
    ½аратаев М. Жазушы ж„не бесжылды¼ // Ж´лдыз. – 1966. №2.
    
29. 
    Горький М. Шы£армалар. – М: 1953. 27. т.
    
30. 
    Ыдырысов.Т. Шеберлiк бастауы. – Алматы: Мектеп, 1984.
    
31. 
    Ядринцев.Н. Шо¼ан У„лиханов туралы естелiк. – М:, 1975.
    

41. Гейнс.А.К. …деби е¡бектерiнi¡ жина£ы. 1 том. – М., 1965.

42. ½о¡ыратбаев.…. ½аза¼ фольклорыны¡ тарихы. – Алматы: Мектеп, 1991.

43. Гейнс А.К. Собрание литературных трудов. Т.2. СПб, 1897.

44. Небольсин. П. Очерки Волжского нивозья. С.Петербург, 1852.

45. «Неделя» журналы, 1896. №10.

45. Аристотель. Поэтика. М.: Художественная литература, 1957.

46 Буало. Поэтическое искусство. Художественная литература. М.: 1957.

47. Веселовский А.Н. Историческая поэтика. Ленинград.: 1940.

48. Потебня А. Из записок по теорий словесности. Харьков.: 1965.

49. Гросман Л. Поэтика Достоевского. М.: 1925; Скафтымов А.П. Поэтика и генезис былин. Очерки. Москва-Саратов.: 1924; Виноградов В.В. Стилистика. Теория поэтической речи. Поэтика. М.: 1963; Бахтин М. Проблемы поэтики Достоевского. М.: 1963; Лихачев Д.С. Поэтика древнерусский литературы. Л.: 1967; Чудаков А.П. Поэтика Чехова. М.: 1971; Фридлендер Г.М. Поэтика русского реализма. Л.: 1971; Одинаков В.Г. Поблемы поэтики и типологий русского романа ХIХ в. Новосибирск.; 1971.

50. Лизунова Е. Современный казахский роман. А., 1964; Бердiбаев Р. Роман ж„не роман. А., 1967; Ахметов З. ‡леЎ с†здiЎ теориясы. А., 1973; Ѕабдолов З. …дебиет теориясыныЎ негiздерi, А., 1970; НґрЈалиев Р. Талант таЈдыры. А., 1969; КҐретамыр. Ѕазај драматургиясыныЎ поэтикасы. А., 1973; ‡нер алды-јызыл тiл. А., 1974.

51. Белинский.В.Г. Полное собрание сочинений. т.10. М.: Мысль, 1956, С. 318.

52. …уезов М. Жиырма томдыј шыЈармалар жинаЈы. 8 том. Алматы: Жазушы, 1981,-17-б.

53. О’ Генри. Избранные произведеиие в двух томах. Т. 2. М:. 1954. С.234.

54. Кольцов М. Писатель в газете. М:. Советский писатель. С. 110-111.

55. Галин.Б. Чувство времени. // “Правда”, 1948, 25 август.

56. Полевой.Б. Очерк в газете. Москва: Мысль, 1953. С.3

57. Абрамович.Г. Введение в литературоведение. Изд. 4-ое. Москва: Высшая школа, 1965. С.248.

58. Ожегов С.И. Словарь русского языка. Изд. 4-ое. Москва: Мысль, 1960. с.476; БСЭ, т.43, с. 711.

59. Ковалевский.К. Глава “Очерк” в кн.: Газетные жанры. Мысль, Москва: 1955. с.174

60. Горький.М. Собр. соч. в тридцати томах, т. 30, Советский писатель, Москва: 1955. с.146

61. Журбина.Е. Искусство очерка. Мысль, Москва: 1957, с.14, 113-115

62. Полевой.Б. О работе над очерком. Молодая гвардия, Москва: 1952, № 6, с.307

63. Симонов.К. Жизнь и вымысел. // Литературная газета, 1931, № 4,

64. Ставский.В. Об очерке и очеркистах. // “На лит посту”, 1931, №4,

65. Кригер.Е. Надежный спутник писателя. // “Знамя”, 1953, №2.

66. Эльсберг.Ж. Проблемы очерка. //“Октябрь”, 1931, №2.

67. Максимова.В. Полноправность жанра. // Альманах “Год тридцать восьмой”, вып. 19, кн. Ленинград- Москва: 1955, с.306

68. Никонов.В. Очерки об очерке. // Литературная газета, 1957, 24 август.

69. Росляков.В. Советский послевоенный очерк. Мысль, Москва: 1956, с.257

70. Шошин.М. Замечания молодым. // Альманах. “Год тридцать восьмой”, вып. 19. кн 1., с.319

71. М¥сiрепов.F. Та¡дамалы. 3 томды¼. 2 том. – Алматы: Жазушы, 1980.

72. Н´ршайы¼ов. …. Коммунист туралы с†з. Алматы: Жазушы, 1982.

73. Залыгин.С. Размышления очеркиста. // Альманах. “Год тридцать восьмой”. вып. 19, кн. 1., С.314.

74. Сатыбалдин. ½. Та¡дамалы шы£армалар. 4 том., Алматы: Жазушы, 1975.

75. Альманах. «Год тридцать восьмой». С. 298.

76. Гинзбург.Л. О психологической прозе. Л.: Советский писатель, 1971, С. 9-10

77. Белинский.В.Г. Собрание сочинений в трех томах, т.3. М.: Гослитиздат, 1948. С. 23.

78. Литературная газета, 1967. №6, с.12

79. Аграновский.А. Столкновение. М.: Госполитиздат, 1967. С. 155

80. Кольцов.М. Писатель в газете. М.: Советский писатель, 1961. с. 110-111

81. Белинский.В.Г. Полное собрание сочинений. т.4. М.: АН СССР, 1954. С.354.

82. Добролюбов.Н.А. Полное собрание сочинений в шести томах. т.2. Л.: 1935. С. 40

83. Год тридцать восьмой. Альманах девятнадцатый. М.: 1955. С. 297-298

84. Сагал А. 25 интервью. М.: 1974. С.13.

85. Майлин Б. Ел сыры. А:, Жазушы,1994.

86. МҐсiрепов ¤. ТаЎдамалы. ¦ш томдыј. А:, Жазушы. 1980.

87. …уезов М. Жиырма томдыј шыЈармалар жинаЈы. Сегiзiншi том. А:, Жазушы. 1981.

88. МҐсiрепов ¤. ТаЎдамалы. ¦ш томдыј. Алматы; Жазушы. 1980.

89. Горький М. Собр. соч. Т.24, М.: 1957, с.171.

90. Ставский В. Об очерке и очеркисте. “На литературном посту”. 1931, №4, с.14.

91. Успенский. Г.И. Собрание сочинений в девяти томах. Т.6. М:. 1956. С.47.

92. Сорокин В. Теория литературы. М.: 1960. С.229.

93. Чернышевский Н.Г. Полн.соб.соч. В шеснадцати томах. М.: 1948. Т.IУ.

94. Алимжанов А. Дом на смену юрте.// Литературная газета. 1956. 6 марта.

95 .НґрЈали Р. ‡нер алды-јызыл тiл. Алматы: Мектеп, 1974. 102-103-б.

96. МҐсiрепов ¤. Бес томдыј шыЈармалар жинаЈы. I том. Алматы; Жазушы, 1992.

97. Бисенова ¤. Жомарт жҐрек жылуы // Жалын, 1987, №3.

98. Пришвин М. Соч. Т.4, М.: Советский писатель. С.11-13.

99. Овечкин В. Трудная весна. М.: Советский писатель, 1956. С.190.

100. Нарымбетов …. Очерк жанрыныЎ шеберi // ОЎтҐстiк Ѕазајстан.1971. 12 јыркҐйек.

101. К†ркемдiк кiлтi – шеберлiк. Алматы; ¤ылым. 1985. –260-б.

102. Сейдiмбек.А. К¥¡гiр-к¥¡гiр к¥мбездер. Алматы: Жалын, 1981. – 144-163-б.