Сөж пәні:«Физика» Тақырыбы:«Галилей түрлендірулері және Лоренц түрлендірулері» Тобы: пиап орындаған: Мәжитова Жадыра Қабылдаған: Исова. А. Т. Алматы 2024 I. Кіріспе Эссе тақырыбына қысқаша кіріспе. Таңдалған тақырыптың өзектілігін негіздеу

Тобы:ПИАП

Алматы 2024

Кіріспе:
Галилей түрлендірулері және Лоренц түрлендірулері физикадағы кеңістіктік және уақыттық ауысуларды сипаттаудың негізгі математикалық құралдары болып табылады. Түрлендірудің екі түрінің де өзіндік ерекшеліктері мен қолдану аясы бар. Бұл рефератта Галилей түрлендірулері мен Лоренц түрлендірулерінің мәні мен айырмашылығын қарастырамыз.

Трансформацияның әрбір түрін толығырақ зерттеуді бастайық.

I. Галилей түрлендірулері

Галилейлік түрлендірулер 16-17 ғасырларда дамыды және Галилеялық классикалық механикаға негізделген. Олар стационарлық эталондық жүйеге қатысты v жылдамдықпен қозғалатын басқа эталондық жүйеге көшу кезінде бақылаушының координаталары мен уақытының өзгеруін сипаттайды.

Галилей түрлендірулерінің негізгі ұғымдарына кеңістіктік координаталарды өзгерту және уақытты өзгерту жатады. Жаңа анықтамалық жүйедегі кеңістіктік координаталар бастапқы координаталардан v жылдамдығын алып тастау арқылы табылады, ал уақытша координаталар өзгермейді.

Галилей түрлендірулерін қолдану мысалдарын классикалық механикада табуға болады, мысалы, стационарлық жүйеге қатысты тұрақты жылдамдықпен қозғалатын санақ жүйесіндегі дененің қозғалысын қарастырғанда. Галилей түрлендірулерін пайдалану әртүрлі анықтамалық жүйелердегі объектілердің орны мен жылдамдығын сипаттауға және болжауға мүмкіндік береді.

II. Лоренц түрлендірулері

Лоренц түрлендірулері 20 ғасырдың басында Эйнштейннің салыстырмалылық теориясының шеңберінде әзірленді. Олар жеңіл санақ жүйелеріндегі кеңістік пен уақытты сипаттауда маңызды рөл атқарады және басқа кадрға өткен кезде жарық жылдамдығына жақын жылдамдықпен қозғалатын бақылаушының координаталары мен уақыты қалай өзгеретінін сипаттайды.

Лоренц түрлендірулері галилейлік түрлендірулерден екі негізгі аспектіде ерекшеленеді. Біріншіден, Лоренц түрлендірулері жарықтың тұрақты жылдамдығымен және салыстырмалылық принципінің қозғалмауымен байланысты әсерлерді ескереді, ал Галилей түрлендірулері кеңістік пен уақытты абсолютті шамалар ретінде бейнелеуге негізделген.

Қазіргі физикадағы Лоренц түрлендірулерінің маңыздылығын асыра бағалау мүмкін емес. Лоренц түрлендірулері салыстырмалылық теориясында, электродинамикада және физиканың басқа салаларында маңызды рөл атқарады. Оларды қолданбай, жоғары жылдамдықпен немесе электромагниттік өрістермен байланысты құбылыстарды сипаттау және болжау мүмкін емес еді.

III. Галилей түрлендірулері мен Лоренц түрлендірулерін салыстыру

Галилей түрлендірулері мен Лоренц түрлендірулерінің ортақ белгілері мен айырмашылықтары бар. Түрлендірудің екі түріне де ортақ нәрсе координаталар мен уақыт интервалдарын бір анықтамалық жүйеден екіншісіне беру мүмкіндігі болып табылады. Түрлендірудің екі түрі де бір анықтамалық жүйеден екіншісіне ауысқан кезде байқалатын шамалардың өзгеруін сипаттайды.

Алайда Галилей түрлендірулерінің Лоренц түрлендірулерінің негізгі айырмашылығы жарық жылдамдығын және соңғысындағы салыстырмалылық принципінің қозғалмайтындығын есепке алуында. Лоренц түрлендірулері осы іргелі аспектілерді ескереді, ал Галилей түрлендірулері жоқ.

Галилей түрлендірулері мен Лоренц түрлендірулерінің арасындағы айырмашылықтарды физикалық түсіндіру жарықтың тұрақты жылдамдығымен және кеңістік пен уақыттың өзгеруімен байланысты. Лоренц түрлендірулері жарық жылдамдығына жақындаған кезде орын алатын кеңістіктің қысылуын және уақыттың кеңеюін, сондай-ақ жарыққа қатысты қозғалыс кезіндегі қарама-қарсы әсерлерді ескереді.

IV. Галилей түрлендірулерін және Лоренц түрлендірулерін қолдану мысалдары

Галилей түрлендірулері классикалық механикада кеңінен қолданылады, мұнда олар әртүрлі инерциялық санақ жүйесіндегі объектілердің қозғалысын сипаттау үшін қолданылады. Мысалы, олар ауа ағынына қарсы қозғалысты немесе жүк көлігінің қозғалмайтын жерге қатысты қозғалысын талдау үшін пайдаланылуы мүмкін.

Лоренц түрлендірулері сонымен қатар, әсіресе бөлшектер физикасы мен салыстырмалылық салаларында бірқатар практикалық қолданбаларға ие. Олар бөлшектердің шашырауы немесе объектілер жарық жылдамдығына жақын қозғалғанда уақытша кеңею құбылысы сияқты жоғары жылдамдықпен байланысты құбылыстарды сипаттау үшін қолданылады.

Қорытынды:

Галилей түрлендірулері және Лоренц түрлендірулері физикадағы кеңістік-уақыт қатынастарын сипаттау және болжау үшін маңызды құрал болып табылады. Галилей түрлендірулері – жарық жылдамдығынан едәуір төмен жылдамдықтарда қолданылатын классикалық түрлендірулер. Лоренц түрлендірулері, керісінше, салыстырмалылық теориясының ерекшеліктерін ескереді және жоғары жылдамдықта қолданылады.

Бұл түрлендірулерді зерттеу объектілер қозғалған кезде кеңістік пен уақытта болатын өзгерістерді түсінуге мүмкіндік береді. Түрлендірудің екі түрінің де өзіндік қолданбалары мен қолданылуы бар, оларды түсіну физикалық білімді дамыту үшін маңызды.

Пайдаланылған көздер тізімі: