Тақырыбы: Күзде жапырақтар неге сарғаяды және түседі? Мақсаты: а Білімділігі

а)Білімділігі:

Жыл мезгіліндегі өсімдіктер өмірінде болатын өзгерістер жөнінде түсінік беру. Өсімдік мүшелерінің ішінде жапырақтың атқаратын қызметі, түрлері туралы мағлұмат беру.

ә)Дамытушылығы:

Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып дүниетанымын кеңейту, өз бетінше жұмыс істеп, қорытынды шығаруға үйрету, өз ойларын еркін айтуға баулу.

Өсімдіктер әлеміне деген оқушылардың сүйіспеншілігін ояту, оларды қорғай білуге, табиғатты аялауға, сүюге тәрбиелеу.

-Бүгінгі біздің дүниетану сабағымыз қандай болсын деп ойлайсыңдар? (көңілді өтсін, жақсы бағалар алайық, сәтті болсын, әдепті болайық)

-Олай болса, келісіп алайық. Сабағымыз сәтті өтсін десеңдер біз бір-бірімізді сыйлауымыз керек. Бір-бірімізді тыңдап отыруымыз керек. Тыныштықты сақтайық. Келістік пе?

ІІ. Өтілген материалды пысықтау.

а)«Миға шабуыл»

-Өсімдіктер қандай табиғатқа жатады?

-Неліктен тірі табиғатқа жатады?

-Өсімдік өсуі үшін қандай жағдайлар қажет?

-Өсімдіктің мүшелерін ата.

ә)Әр топқа тапсырма беру.

1-топ.Сұрақтары:

Тамыр деген не?

Тамырдың атқаратын қызметі қандай?

Тамырдың түрлерін ата.

Тамыр неге тереңге кетеді?

Тамыры ұзарып өсетін өсімдіктер қандай жерлерде өседі?

2-топ. Сұрақтары:

Сабақтың атқаратын қызметі қандай?

Сабақта өсімдіктің қандай мүшелері орналасқан?

Сабақтың қандай түрлері болады?

3-топ. Сұрақтары:

Жапырақ қандай қызмет атқарады?

Жапырақтың қандай түрлері болады?

Ағаштар жапырағына байланысты қалай бөлінеді?

Бөлме өсімдіктерінің қандай пайдасы бар?

Шарты: Әр ағашты жапырағымен дұрыс байланыстырады, ағаштың атын айтып, жапырақ пішіндерін айтады.

Сөзжұмбақты шешкенде «Жапырақ» деген сөз шығады.

-Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Күзде жапырақ неге сарғаяды және түседі»

Сабақтың мақсатымен таныстыру.

Жыл мезгілдеріне байланысты табиғат көріністерінің суреттерін көрсету.

-Күзде табиғатта қандай өзгерістер болады?

Алтын сары, қызыл, көк

Алуан-алуан жапырақ.

Күзгі бақта күлімдеп,

Көз тартады атырап.

Ағаштардан жамырап,

Ұшты кенет жапырақ.

б)Проблемалық сұрақ.

-Күзде жапырақтар неліктен сарғаяды?

Оқулықтағы мәтінді бөліктерге бөліп оқыту, мазмұнын түсіндіру.

Көктем келді. Ағаштарда жапырақтар көбейді. Олар күннің көзіне жылынып өсе берді. Бір күні жапыраққа хлорофилл келді:

- Жапырақ, көмектес маған. Менің мекенім, тұратын үйім жоқ. Мені өзіңмен қоса алшы, - деп жалынды.

- Жоқ, сен маған керек жоқсың. Мен сенсіз-ақ та өмір сүремін, сенсіз де әдемімін, - деп хлорофилді қуып жібереді. Хлорофилл жылап әрі қарай кете береді.

Біраз уақыт өтеді. Жапырақтың түсі өзгеріп, бозарып кетіпті. Әлгі әдемі, жасыл түсінен түк те жоқ. Оған сонда ағаш айтады:

- Сен өткенде бекер хлорофиллді қуып жібердің. Онсыз сенің түсің бозарып, сарғайып кетіпті. Қазір күз емес қой.

Сонда жапырақ біраз ойланады да, хлорофилге барып кешірім сұрайды:

- Шырағым, хлорофилл, кешірші мені. Менің сенсіз күнім жоқ екен. Кел, екеуміз бірге өмір сүрейік.

Содан бастап хлорофилл жапырақпен бірге өмір сүріп, оған әдемі, жасыл түс береді екен.

Күндерден күн өтіп жатады. Міне күз мезгілі де келді. Жаз бойы күннің жылуына еркелеген жапырақ күннің көзіне зар бола бастайды. Себебі күзде күн суытып, жаңбыр жиі жауа бастайды. Бұнын салдарынан хлорофилл де әлсізденіп қалады. Бір күні ол жапыраққа былай дейді:

Сөздік жұмысы.

Хлорофилл- жапыраққа жасыл түс беретін зат.

Көзге арналған жаттығулар.

ІҮ.Сабақты бекіту.

а)Өз біліміңді тексер.

1. Жапырақтың түсі неліктен жасыл болады?

• 
  Өйткені су жеткілікті.
  
• 
  Өйткені оларға күннің сәулесі жақсы түседі.
  
• 
  Өйткені жылу жеткілікті.
  
• 
  Оның құрамындағы хлорофилл жапыраққа жасыл түс береді.
  

• 
  Күн сәулесі жылуды аз бөледі.
  
• 
  Жарық аз.
  
• 
  Жапырақта хлорофилл түзілмейді.
  

• 
  Шіриді де топырақтың құнарлылығын арттырады.
  
• 
  Жылдан жылға жинала береді.
  
• 
  Жаңбыр суы шайып кетеді.
  

• 
  Көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін бөледі.
  
• 
  Су ішеді, ауамен демалады.
  
• 
  Қант және крахмал өндіреді.
  

Қыста – жапырақтар түседі.

Күзде - өсімдіктер көктеп шығады.

Көктемде - өсімдіктер пісіп жетіледі.

Жазда - өсімдіктердің өсуі тоқтайды.

в)Ойын: «Ағаштағы жапырақты жинау»

- Балалар, біздің ағашымызда біраз жапырақтар қалып қойыпты. Қане, соны біз теріп алайық. Егер ағашта жапырақ қалып қойса не болады? (Қар жауғанда қардың салмағымен ағаш сынып кетуі мүмкін)

- Олай болса, біз ағашта қалып қойған жапырақты жинап, ағашқа көмектесейік. Бірақ бұл жай ағаш емес, бұның жапырағының артында бізге берілген сұрақтар бар екен. Қане, соны орындап көрейік. Егер біз оны орындасақ, онда ағашқа көмектесеміз.

Сұрақтар:

1) Жапырақтағы жасыл бояу қалай аталады?

2)Қандай ағаштың жапырағы жүрек тәрізді?

3) 40 метр биіктікке дейін өсетін және жеті жүз жылдан астам өмір сүретін қай ағаш?

4)Өсімдік қандай топырақта жақсы өседі?

5)Қураған шөптер мен жапырақтың қандай пайдасы бар?

6)Жапырағын күзде түсіретін қылқанжапырақты ағашты ата.

Адам көркі – шүберек,

Ағаш көркі – жапырақ.

Мұғалім:

-Бүгін жапырақ туралы не білдік?