Тақырып: Кіріспе. Жалпы фармакология. Дәрілік заттардың фармакокинетикасы. Дәрілік заттардың фармакодинамикасы

Мақсаты: Фармакология міндеттерін негізгі бөлімдерін, дәрілік заттардың фармакокинетикалық сипаттамалары мен фармакодинамикалық ерекшеліктерін.

Дәріс жоспары:

1. Фармакологияның негізгі мақсаты.

2. Фармакологияның негізгі бөлімдері.

3. Фармакокинетика:

- енгізу жолдары, салыстырмалы сипаттама

- сіңірілу механизмдері

- ағзада таралуы

- дәрілік заттар метаболизмі

Фармакодинамика. Механизм әсерлері. Әсерлердің түрлері. Жағымсыз әсерлер. Фармакотерапевтикалық әсерлер /физико-химиялық, дозадан, концентрациясынан/.

ФАРМАКОЛОГИЯ КІРІСПЕ

Кіріспе

Денсаулық сақтаудың мәселелерінің шешілуі үшін дәрігерлерді дайындаудың сапасының жоғарылауы маңызды болып табылады. Қазіргі жағдайда денсаулық сақтаудың оқыту процессінің оптимизацияның негізгі стратегиясы ойлау қабілеті ерісті, арнайы дисциплина және басқа да салаларды жақсы меңгеретін дәрігерлерді қалыптастыру болып табылады. Студенттерді оқытудың практикалық бағыты болу керек, яғни дәрігерлердік шарттарға жақынырақ болу керек.

Сонымен қатар, оқытудың дүниетанымдық және методологиялық бағытының қүшеюі жоғарғы мектептердің алдына қойған мәселелерінің шешілуі үшін негізгі шартт ың бірі болып табылады.

Негізгі бөлімі

Дәрі-дәрмектер мен организмнің арасындағы байланыс механизмін түсіндіретін медико-биологиялық дисциплина комплексіндегі фармакология – дәрілік терапияның теориялық негізгі болып табылады.

Фармакологияның және де басқа медициналық дисциплиналарды негіздей отырып студенттерге дәрілік заттардың фармакокинетикасы және фармакодинамикасы туралы, сонымен қатар осы сыртқы тітіркендіргіштің науқастың организміне әсер ету механизмің түсіндіруге болады.

Нақты табиғи ғылымдарға методологияны қолдану шығармашылық процесс екені белгілі. Осы принципке сүйене отырып фармакологияның барлық бөлімдеріне методологиялық байыт беруге мүмкіндігінші тырысамыз. «Фармакология ғылыми дисциплина және оқыту пәні ретінде» деген бөлімді оқыту кезінде философиялық проблематикаға сүйенеміз. Бүнда әртүрлі әдістерді қолдана отырып, фармакология жалғыз ғылыми методологияға негізделген – диалектикалық материализмге, ойлаудың, адамның, табиғаттың дамуы және қозғалыстың жалпы заңдары туралы ғылым ретінде. Диалектикалық материализм ғылыми болжауға, табиғатқа активті әсер етуге мүмкіндік береді.

Диалектикалық материализм таным әдісі ретінде табиғаттың заңдарын дүрыс танымдылығына сінім тудырып, медико-биологиялық ғылымдардың дамуына келешегін ашады.

Фармакологияның басқа ғылымдармен байланысы туралы сүрақ туғанда, оның социалды-экономикалық және саясатты дисциплиналармен байланысына көніл бөлінеді. Халақтың дәрілермен қамтамасыз етілу мәселесі тек социалды мәселе ретінде шешіле адады /халақтың дәрілермен қамтамасыз етілуі тек өндірістік күштердің дамуына байланысты емес сонымен қатар құрылғылардың сипатына байланысты яғни әрбір ендірістің нақты әдісіне және оның мүшелерінің өндіріс құжаттарына қатынасына/.

Өткізу нарықтағы бәсекелестік қүрес дурыс зерттерлмеген және адамның денсаулығына қауіпті препараттардың шығуына ықпал етеді. Мысалы, әртүрлі кемшіліктерді дүрыстау үшін /ащы дәм, жағымсыз иіс/ корригенстер, цикломаттар кеңінен қолданылады. Цикломаттар барбитуррадың, витаминдердің, антибиотиктердің және талидомидтің теріс көріністерін корригирлеу үшін қолданылады /50 жылдары одардың мутагенді және канцерогенді әсерлері анықталған/.

«Фармакологияның даму тарихы» бөлім әрбір ғылымның даму тарихына, соның ішінде фармакологияның дамуына көніл бөле отырып, оның қазіргі жағдайын және даму перспективасын жақсы түсінуге көмектеседі.

Біз фармакологияны ғылым ретінде оқып жатқан студентке организмің дәрі-дәрмектерге әсерінің зандылықтарын көрсетуге тырысасыз.

Табиғат құбылыстары мен қоғамдың өмірдің теориялық анализінде материалистік диалектиканың негізгі заңы, ядросы қарама – қарсылықтардың бірлік және қүрес заңы болып табылады. Бүл заңның медицина мен фармакологиядағы методологиялық және дүниетанымдық мәні мынада: препараттардың фармакотерапевтік эффектілігін қарастырғанда зерттеуші дәрілермен организм арасындағы байланыстың механизмдеріне көніл бөледі.

Біздің ойымызша, фармакологиялық эффектің ішкі негізгі көзіл дәрілермен тудырылатын биохимиялық және физиологиялық процесстердің арасындағы тікелей қайшылықтар және осы бұзылыстарға организмнің жауапты компенсаторлы реакциялары болып табылады.

Қазіргі фармакотерапия өзінің организмге емдік әсер әдісі дәрілік сипаттын ғана емес /алу көзі, физико-химиялық қасиеті, мөлшері, дәрілік формасы, енгізу жолы, т.б./ сонымен бірге органимнің /жасы, науқас жынысы, физиологиялық ерекшеліктері, патология түрі, т.б./ ерекшеліқ сипатын есепке алады әрекеті сондықтан фармакология үшін органимнің және препараттың әсеріндегі физико-химиялық және арнайы биологиялық қатынасты дүрыс түсіну маңызды болып табылады.

Дәрілік заттардың дозалары туралы ілім белгілі бір жағдайларда жаңа сапалы әсер қөрсететің препараттардың сындық жақтарын сипаттайды. Дәрі-дәрсектерді енгізгенде байқалатын әрбір жаңа құбылыста оның арнайылығы және сапалы сипаты көрінеді. Сондықтан фармакология үшін садық өзгерістердің сапалық өзгерістерге ауысу заңының методологиялық мәні осында.

Студенттерге қөптеген мысалдар келтіре отырып /мысалы, анальгетикалық активтілікке морфиннің әсері, жазық бүлшық етті мүшелерге холино-адреномиметикалық әсері /маңызды диалектикалық заңдылық қөрсетіледі: Сондық өзгерістер ұздіқсіз сіздігі осы сапаның дамуын қамтамасыз етеді. Ауыр металлдардың түздары концентрациясына байланысты түтастырғыш , тітіркендіргін, қүйдіргіш эффект тудыруы мүмкін. Мысалы, медикаменттердің түрақты оң әсерінің кумуляция кезінде теріс әсерге ауысуы /үйықтататын, жүрек гликозидтері, антикоагулянттар/ дәрілік заттардың ролің ашып көрсетеді. Фармакологиялық препараттың әсирінің көрінуі үшін ол организмде белгілі мөлшерде жиналуы керек. Және бір сапалық жағдайдан екіншіге ауыса алуы керек. Себептіліктің категориясының фармакология үшін методологиялық мәні бар екендігіне /дәрілік заттардың әсрін түсіну үшін/ студенттердің көнілін аудырамыз. Себеппен салдары арасындағы байланыс өзара әсерлік сипатта болады. Тек қана себеп салдары туындатпайды, бірақ та оның салдары себепке активті әсер етіп оны өзгертуі мүмкін екенің айтамыз. Міне осылайша дәрілік заттың сәйкес рецептормен байланысын осы негізде қарастыру керек. Назар аударатын жағдай әсерлесу процесінде себеп пен салдар орын ауыстыруы мүмкін. Осы өзары әсерлесуде салдары себеп болады және осы кері себеп салдарлы байланысты тікелей байланыс ретінде мән беру керек, яғни әрбір заттың фармакодинамикасын қарастырғанда организмде туындайтын себеп салдарлы қатыныс тізбегін үмытпау керек, өйткені барлық процесстер өзара байланысқан және өзара негіздерген болып табылады. Лекциялар мен практикалық сабақтарда фармакологияның әртүрлі салапарынды өз отандық ғалымдардың артақшылықтарын және фармакология ғылымтның дамуында олардың дәрілік заттарды қарастырғанда кофеин натрийтің ОЖЖ әсерін зерттейтін акад. И.П. Павлов мектебінің еңбектерді ерекбе белгіленеді.

«Орындаушы мүшелердің фармакологиясы» бөлімінде отандық ғалымдардың жүрек гликозидтерін алу және қолдану туралы еңбектеріне көніл бөлінеді /С.П.Боткин, С.В. Аничков, А.И. Черкес және т.б./.

Жүрек гликозидтерінің әсер ету мысалында мөлшерінің жаңа сапаға диалектикалық түрде етуін оңай аңғаруға болады, жәнеүзақ уақыт қолданған кезде терапевттік әсері токсикалық әсерге ауысады, өйткен бұл препараттар кумуляциялық қасиетке ие, зәр

айдатын дәрілік заттарды қарастырған кезде организмнің бүкіл қызметтерінің диалектикалық біллігі көрініс береді, яғни диурездің жоғарылауы ісіктерді ғана азайтпайды, сонымен біргек жүрек-тамыр қызметі жақсарып, газ алмасу мен тыныс алу жанданады. Алмасу процесстерінің фармакологиясында отандық зерттеулердің артықшылығы ерекше қарастырылады. Осылай, тағамдақ өнімдерде белоктар, майлар , көмірсулар, минералды түздар мен қоса өсу мен дамуға қажетті заттардың бар екендігі туралы гипотезалар витаминдердің ашылуынан бүрын Н.И. Лунин, В.В. Пашутин мен айтылған.

Гормондар мен гормональді препараттар туралы тақырыпта үйқы безінің инкреторлы қызметі туралы отандық ғалымдардың еңбегінің ролі зәр. Мысалы, ретінде глюкагон мен инсулиннің әсерлерінің бірлігі мен қайшылығын қарастыруға болады. Бірліқ жойылған кезде патологиялық жағдайды туындатуға себепкер болатын қайшылық көрініс береді, яғни физиологиялық тепе-тендік бұзылады.

Антибиотиктерді ашқанға дейін В.А. Манассеин, А.Г. Полотебнев алғаш рет жасыл плесеннің /зеленая плесень/ емдік қасиетін ірінді жараларды және мерездік жараларды емдеу үшін қолданғаны химиотерапевттіқ дәрі дәрмектерді қарастырғанда айтылған. Сонымен қатар, бірінші рет пенициллинді академик З.В. Ермальева ашқан. Медиатордың нервтік қозуды өткізудегі ролін студенттерге түсіндіре отырып 1928 ж. А.Ф. Самойловтың ОЖЖ химиялық активті заттар түзіледі деген ойын айтамыз. Сонымен қатар нерв жүйесінің фармакологиясының дамуына акад. С.В. Аничков, В.В. Закусов, М.Д. Машковскийдің, А.В. Вальдманның және т.б. мектептері үлес қосқан. Лабораторлық сабақтарда студенттер алкоголизмнің медициналық жәни социалды аспектрлері бойынша темекі ьтартудың зияны туралы, наркоманиялар, гомеопатия туралы әртүрлі тақырыпқа рефераттар жазады. Рефераттарда наркоманияның медициналық аскпетілерімен бірге сүрақтын социалды жақтары да қарастырылады. Лекцияларда алкоголизммен және наркомания мен қүресу шаралары айтылады. Оқытушы студенттерді наркомания мен алкоголизммен қүресу де ДДСҰ /ВОЗ/ ның рекомендацияларымен таныстырады. Психотропты дәрілік заттар туралы лекцияларда психотропты дәрілік заттарды тәжірибеден өтккізуде бір қатар объективті қиындықтарды ескереміз, себебі жануалардың жмүке жүйесінің адамнан ерекшелуіне байланысты, оларда психикалық аурулардың экспериментальді моделін жасау мүмкін емес.

Адамдардағы психикалық бүзылыстарды экспериапнталды жануаларда ала алмаймыз.

Осы мысалдармен біз ми қызметінің танымдық процессінің шексіз екендігін қөрсетемің. Бұған қарамай әрбір жеке нейронның қызметін зерттей аламыз және олардың қазіргі саны 14 млрд. Клеткана тең. Соңғы жылдары транвилизаторлар кең қоланылуда, олар тыныштандырғыш әсері мен бірге дәрілік тәуелділікті туғызады.

Қорытындылай келе кафедра оқытушылары студенттерде өз мамандығына сүйіспеншілігімен адамзаттық борышын оятуға шақырады, оларда интернационалды достық сезімін тәрбиелейді.

Қазіргі уакытта фармакологияның әдістемелерінде методологиялық және дүниетанымдық сұрақтар қарастырылған.

Жалпы фармакология дәрі дермектердің тірі ағзамен байланысты.

Фармакокинетика - ол сінірілу процесстері таралуы, өзгеруі, шығу жолдары.

Фармакодинамика - биологиялық, терапиялық өзгерістерді қарастырады, және орналасуы әсер ету механизмі.

ФАРМАКОКИНЕТИКА

1. Д.З. адам орғанизміне енгізілетін жолдары ауыз арқылы, тіл астына, тіқ шекке /АЖЖ/ энтеральды жол деп айтамыз, және парентеральды жолмен /АКЖЖ қатынысы жоқ/ ине арқылы бұлшық етке шері астына, қок тамыр арқылы. Адам организміне әсерінін тез болуы енгізу жолдарына байланысты. Энтеральды енгізу

жолдарынын ішінде. Дәрілерді қөп қолданатын әдіс ол ауыз арқылы керекті әсер 15-40 мин. Байқалады жартылай АШЖ жойылады.

2. Тіқ ішек арқылы енгізіледі дәрілердің сінірілуі 50- дейін жүреді қаңға туседі бауырға бармай, және ферменттердін әсері де төменді. Киума арқылы унгізілетін сүйықтық 50-100 мл аспау керек.

Тіл астына - берілетін дәрілер тез сініріледі, бауырға бармайды, ферменттерменде қатынасы жоқ.

Парентеральды жолмен енгізген дәрілер тез сініріледі, тез арада қөмек қөрсету үшін қолданады.

Парентеральды жолмен енгізілетің дәрілерғе не бір талаптар қойылады.

Асептиканы сақтау, аппаратуралардын шприцтердің жоғары түрде заласызданған болу керек, өйткені адамға қауапты жағдайлар болуы мүмкін /эмболия, пирогенді йсері, дәрілердін адамнын жоғары сезимталдағы дәріге.

Негізгі сінірілу механизмдері.

Сінірілуі процессі ол дәрінін енгізген жерінен қаңға бпрғаның айтамыз. Сінірілуі процессі енгізу жолдарына байланысты жүреді, және дәрінің тінде еруіне байланысты. Көк тамыр арқылы артерия енгізген дәріліқ заттар толығымен қаңға туседі.

Активті транспорт - бұл механизм дәрілердің клеткаға жүуіне кейін градиент концентрациясына қарсы жүрүіне байланысты. Осы процесстін болуына энергия кереқ. Тасымалдымтын натрий не болмаса К-АТФ-аза.

Пассивті диффузия - клетка мембраналардын өту липофильді дәрілер жақсы өтеді /полярсыз/.

Фильтрация - мембрана полярынан өтеді. Гидростатикалық, және осмостық қысымға байланысты жүреді.

Пиноцитоз клетка мембранасында инвагинация байқалады қөпиршиткер пайда болады.

Дәрілердін таралуы

Дәрілердін жүйелік қан ағымында түскенде әр түрлі тіндерге тарайды.

Дәрілердін таралуы дәріні липидта еруіне байланысты жүреді оның қаңдағы белок плазмасымен баланысыуна қарай жүреді. Капиллярлардың суда, және майда еритін дәрі дермектер жақсы өтеді. Қөп дәрі дәрмектер ГЭБ өтпейді, өйткені ГЭБ капиллярлардың эндотелиясы поралық глиальды элементтері болмайды, эндотелиянын сыртқы жағында қосымша липидты мембрана бар. Пиноцитоз арқылы дәрілер жұрмейді ОЖЖ липофильды дәрілер жықсы өтеді.

Метаболизм дәрі-дерілер. Элиминация – ол дәрмектердің организмнен шығуы биотрансформация арқылы эксреция арқылы. Элиминация 2 түрі бар: пресистемалық – ішеқткн өтуі бауыр өқпе қанға түскенше. Системалық – қаңға тұскенін айтамын.

Биотрансформация – ол бауырда жүреді. Органикалық заттардын молекуласы организмде не бір химиялық-өзнерістерге үшырайды. Қандай химиялық реакцияға үшырады.

1. Тотығу – алкоголь, фенобарбитал.

2. Тотықсыздандыру нирогруппанын амин группасына айлатады /анаприлин, фенамин/.

3. Дезаминерлендіру /эфедрин/.

4. Гидролиз /жергилик анестетиктер/.

5. Органикалық және неорганикалық молекуласы қосылу.

А/ Ацетильдендіру – ацетил тобы, карбоксид тобына /сульфаниламидтер/.

Б/ Эфирды сульфаттардың пайда болуы /стероидтер/.

В/ Глюкуронилдтердін болуы /левомицетин, морфин, норадреналин/.

Жас балаларда

Бауыр ауруларында

Шығу жолдары бүйрек арқылы

Ішек арқылы

Механизм әсері

2 қағидамен жүреді тежеу қоздыру.

Барлығы спецификалық рецептор арқылы журеді. Д.з. тікелей қоздырғыш әсер қөрсетмететін рецепторларға олар агонистер, спецификалық рецепторларға тежеуші әсу, қөрсететіндер антагонистер деп айтамыз.

ӘСЕРЛЕР

Жергілікті

Рефкторлы әсер

Басты әсер – ем ретинде

Идиосинкразия – жоғары сезимталдық ферменттердің тоқтығына байланысты.

Кері жағымсыз әсерлері:

Фармакодинамика – дәріліқ заттардың биологиялық және терапевтик эффектесін менгеретін фармакологиянын бір бөлім.

Әрбір фармакологиялық эффект негізінен дәріліқ заттардың ағзамен қатынасынын нәтіжесін қөрсетеді, біріншілік фармакодинамиканын әсерде дәрілік заттар / жач/ денгейде қөрсетеді. Сосын бүл әсері тіндерғе, функциональды жүйеге апа, сонында барлық ағзаның төршіліқ әрекеті өзгереді. Әрбір дәрілік заттар сонында биохимиялық, физиологиялық процесстерғе әсер етіп, тірі жүйесе ол 2 принциппен тежелеу. Рецепторларға арнайы әсері. Рецептор – макромолекулярлы құрлым, химиялық қосылыстарға сезимтал. Рецепторлардың қозу және тежелу активтилігін тікелей әсер ететін препараттарды агонист деп, ал агонисттерге қарсы әсер ететін заттарды – антагонист айтамыз.

Кәйбір дәрілік заттар ферменттердін активтілігін жоғарылатап немесе төмендейтін отырады.

Дәрілік заттардын әсерінін түрлері

ЖЕРГІЛІКТІ - арнайы белгілі бір жерғе дәрілік енгезгенде болатын өзгерістер .

РЕЗОРБТИВТІ – дәрілік заттардын ангеннен кейін болатын өзгерістер /қөптеген дәрілерге тен/.

РЕФЛЕКТОРЛЫ - дәрілік заттардын нервтін сезімтал ушымен.

1. Кері қосайсыз эффектісі дәріліқ заттардын фармакологиялық негізенде бастылығы.

2. Токсикалық асқыну, абсолютта және салыстырмалы дәріліқ заттардын дозадан қөп қолдануда.

3. Екіншілік эффектелері, ағзанын иммундық жүйенін өзгеріміне негізделген , кандидомикоз.

4. Аллергиялық реакцияларда жедел және баяу типте.

5. Алмасу синдромы, ұзақ емнен кейін қолданады.

Идиосинкразия - ағзанын дәрілермен және жоғары реакциясы жағымсыз баста ағзанын жұйге негізделген, ферментопатиянын болуымен.

Аллергия - организмнін бөгде заттарды антиденешік негізде кайталай енгізгенде болатын жоғары сезімталдағы, оған негізінде қауапті асқынулар: анафилактикалық шок, Квинке ісінулері, дәрілік ферменттер жатады.

Мутогенді әсер эйел адамдардын дәрілерді қолдағанда пайда болды мүмкин, кейде ерлердін гонадогенді пермуста, қызметтіқ және құрылымдық деффекте қөрінеді.

Кайталама енгізу және дәрілер қосындыларынын әсері

Материалды куммуляция – ағзанын ауыру жағдайында белоктардын байланысынын күштілігінне қарай осы заттардын шығарғанда болуы. Материалды куммуляция - патологиялық және дәрілердін биотрансформациясына қатысатын мушелерде болады.

Функционалды куммуляция - эффектілердін жиналуы болады. Ол қөбінесе ағзадан тез шығарылатын дәрілерді қайталай қолдағанда қөринеді.

Толерантылық – және ұйрену дәріліқ заттардын қайталып қолғанда эффектілердін төмендеумен сипатталады түрақты құштегі әсерді алу ушін жоғары дозалы заттарды енғізу кереқ.

Тахифилаксия - уйренудін жедел формасы, жоғары әсерлі дәріні қайта енғізгенде бірнеше минут – тауілікте дамуы мумкін.

Абстиненция - /синдром отмены/ наркотикалық заттармен ауыр вегетосоматикалық және психикалық бұзылуыда мінезделетін заттарды қолдануды татпайда. Ерекшелегі: Жоғару синдромы мен психикалық тәуелділіқ арасындағы ағымды өзгерістер дискомфорт, физикалық- соматикалық бұзылыстар, өмірге керекті негізгі, қызметтін бұзылуы. Физикалық тәуелділіқ, ішкі оғандардын препараттарды қолданғанғанда дозаруда және оған антагонистерді енгізгенде осылардын қызметтін бұзылуымен сипатталады.

Дәрілік заттарды біріктеріп қолдағанда олардын бірбіріке деген эффективтілігі өзгереді. Синергизм – бірдей ұақытта бір немесе бірнеше дәріліқ заттардын қолдағанда фармакологиялық эффектесінін сонында жоғарылады.

Антагонизм – төменгі немесе дәрілік заттардын қосылуынае эффектинін жиыл жуы қозғалуы.

1. Физикалық – адсорциясы

2. Химиялық – рН

3. Физиологиялық - биосубстанцияны негізделеді

4. Тік және жанама

5. Еқі жақты

6. Бір жақты

Біріқтіліқ жасалған дәрілік заттар тәуелділік болуы мүмкін:

1. Фармацевтикалық – тікелей физикалық және химиялық.

2. Тоғы нәтижеде.

3. Фармакологиялық – антагонизм

Фармакотерапия - дәрілік заттар арқылы емдеу.

Аустырмалы - дәрілік заттарды кәйбір өзіндіқ биогенді заттардын жетіспеушілігінін ауыруды қолдану.

Патогенетикалық – негізгі дамудағы механизмде, аурудын патогенезінін тежелуінен дәрілік заттарды қолданады.

Эдебиеттер:

1. Белоусов Ю.Б. Клиническая фармакология и фармакотерапия : руководство / Ю. Б. Белоусов. - 3-е изд., испр. и доп. - М. : МИА, 2010. - 872 с.

2. Вебер В.Р. Клиническая фармакология : учеб. пособие / В. Р. Вебер. - М. : Медицина, 2009.

3. Венгеровский А.И. Лекции по фармакологии для врачей и провизоров : учебное пособие / А. И. Венгеровский. - М. : ИФ "Физико-математическая литература", 2006.

4. Козлов С.Н. Современная антимикробная химиотерапия : руководство для врачей / С. Н. Козлов, Л. С. Страчунский. - 2-е изд., перераб. и доп. - М. : Мед. информ. агентство, 2009.

5. Кукес В.Г. Клиническая фармакология и фармакотерапия : учебник / В. Г. Кукес, А. К. Стародубцев. - 2-е изд., испр. - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2009. - 640 с

6. Майский В.В. Фармакология : учебное пособие / В. В. Майский. - 2-е изд., испр. и доп. - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2006. - 400 с

7. Машковский, Михаил Давыдович Лекарственные средства : Пособие для врачей / 15-е изд.,перераб.,испр.и доп. - М. : Новая волна, 2006.

8. Нил Майкл Дж. Наглядная фармакология : учеб. пособие для вузов: пер. с англ. / Майкл Дж. Нил. - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2008. - 104 с.

9. Рациональная антимикробная фармакотерапия / ред.: В. П. Яковлев, С. В. Яковлев. - М.

: Литтерра, 2007. - 784 с.

10. Рациональная фармакотерапия аллергических заболеваний : руководство для практикующих врачей / ред. Р. М. Хаитов. - М. : Литтерра, 2007.

11. Рациональная фармакотерапия в акушерстве и гинекологии : руководство для практикующих врачей / ред.: В. И. Кулаков, В. Н. Серов. - М. : Литтерра, 2008. - 1152 с.

12. Рациональная фармакотерапия в гепатологии : руководство для практикующих врачей / ред.: В. Т. Ивашкин, А. О. Буеверов. - М. : Литтерра, 2009. - 296 с.

13. Рациональная фармакотерапия в нефрологии : научное издание / ред.: Н. А. Мухин, Л. В. Козловский, Е. М. Шилов. - М. : Литтерра, 2008. - 640 с.

14. Рациональная фармакотерапия в урологии : Руководство для практикующих врачей / ред.Лопаткин Н.А. ; ред. Перепанова Т.С. - М. : Литтерра, 2006. - 818 с.

15. Рациональная фармакотерапия детских заболеваний : В 2-х книгах.Руководство для практикующих врачей / Под общ. ред.А.А.Баранова,Н.Н.Володина,Г.А.Самсыгиной. - М. : Литтерра. – 2007 Кн.1. - 1166 с

16. Рациональная фармакотерапия заболеваний кожи и инфекций, передаваемых половым путем / ред. А. А. Кубанова. - М. : Литтерра, 2007. - 512 с.

17. Рациональная фармакотерапия заболеваний органов дыхания / ред. А. Г. Чучалин. - М. : Литтерра, 2007. - 544 с.

18. Рациональная фармакотерапия заболеваний органов пищеварения : руководство для практикующих врачей / ред. В. Т. Ивашкин. - М. : Литтерра, 2007. - 1056 с.

19. Рациональная фармакотерапия заболеваний системы крови : руководство для практикующих врачей / ред. А. И. Воробьев. - М. : Литтерра, 2009. - 688 с.

20. Рациональная фармакотерапия заболеваний эндокринной системы и нарушений обмена веществ / ред.: И. И. Дедов, Г. А. Мельниченко. - М. : Литтерра, 2008. - 584 с

21. Рациональная фармакотерапия инфекционных болезней детского возраста : руководство для практикующих врачей / ред.: М.Г Романцов, Т. В. Сологуб - М. : Литтерра, 2009. - 664 с.

22. Рациональная фармакотерапия неотложных состояний : руководство для практикующих врачей / ред.: Б. С. Брискин, А. Л. Верткин. - М. : Литтерра, 2007. - 648 с.

23. Рациональная фармакотерапия ревматических заболеваний / ред.: В. А. Насонова, Е. Л. Насонов. - М. : Литтерра, 2007. - 448 с.

24. Рациональная фармакотерапия сердечно-сосудистых заболеваний : Руководство для практикующих врачей / ред.Чазов Е.И. ; ред. Беленков Ю.Н. - М. : Литтерра, 2006. - 972 с.

25. Фармакология в вопросах и ответах : учеб. пособие: пер. с англ. / ред. А. Рамачандран. - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2009. - 560 с Фармакотерапия детских болезней : руководство для врачей / ред. А. Д. Царегородцев. - М. : МИА, 2010. - 880 с.

Бақылау сұрақтары: (кері байланысы)

1. Ауыз арқылы қабылдау мен бұлшықетке енгізудің айырмашылығы қандай?

2. Қандай жолмен енгізгенде дәрілік зөаттардың бауырға бармай жалпы қан агымына түседі ?

3. Дәрілік заттардың АІТ-е негізгі сіңірілу механизмі қандай ?

4. Гематоэнцефалдық тосқауыл ерекшеліктері қандай ?

5. Қандай заттарды ГЭТ жақсы өтеді ?

6. Дәрілік заттардың белсенділігіне оның қан плазмасының ақуыздарымен байланысты қалай әсер етеді ?

7. Дәрілік заттардың бауырдың микросомальды ферменттерінің әсерінен қалай өзгереді ?

8. Дәрілік заттардың организмнен негізгі шығу жолдары.

9. «Терапевтік әсер кеңдігі» деген не ?

10. Дәрілік заттардың әсері қайталап енгізгенде азаюы мүмк ы қан агымына түседі ?

3. Дәрілік заттардың АІТ-е негізгі сіңірілу механизмі қандай ?

4. Гематоэнцефалдық тосқауыл ерекшеліктері қандай ?

5. Қандай заттарды ГЭТ жақсы өтеді ?

6. Дәрілік заттардың белсенділігіне оның қан плазмасының ақуыздарымен байланысты қалай әсер етеді ?

7. Дәрілік заттардың бауырдың микросомальды ферменттерінің әсерінен қалай өзгереді ?

8. Дәрілік заттардың организмнен негізгі шығу жолдары.

9. «Терапевтік әсер кеңдігі» деген не ?

10. Дәрілік заттардың әсері қайталап енгізгенде азаюы мүмк

11. Дәрілік заттардың әсері қайталап енгізгенде артуы мүмкін бе ? Неге ?

12. Идиосинкразия немен байланысты ?

13. Дәрілік заттардың фамакологиялық әсері қай мүшелердің қызметіне тәуелді ? Неліктен ?

14. Балалық жастың фармакодинамикалық ерекшеліктері қандай ?

15. Егде (қарт) жастың фармакодинамикалық ерекшеліктері қандай ?