«Тарихи география» пәні бойынша

Қорыта келіп географиялық ашылымдарда көптеген геогрофтар өз картасын сызды. Мысалы: - Уильям Дампир 1652 ж Англияда туған. Ол жер шарын кемемен үш рет аиналып шықты. Ол жастаиынан суда кемесінде болып, Ньюфаунленд аралына, Ост – Индияға барып жүреді,кейіннен әскери портта қызмет істеген.Ол Үнді мұхитынан бірнеше аралдар ашып,олардын географиялық жағдайын,табиғатын,халқын зерттейді. Жер шарын айналып шығып,1961жылы Лондонға келді.1697жылы "Жер шарын айналып шығып,жаңа саяхат"деген кітап жазды.

Жаңа замандағы дүние жүзілік саяси картасын зерттеген геогрофымыз Генри Гудзон.1609жылы Голландиядан шыққан Гудзон кемесі Шпиц берген,Жаңа жер аралдарында болып,ол жерді зерттеді.Бірақ ол кезде,кейін Беринг ашқан,Азия мен Америка арасындағы бұғаз жаңа замандағы дүние жүзілік география ғылымында әлі белгісіз болатын.

Джеимс Кук – XVIII ғасырдағы ағылшынның атақты теңізшісі.Ол Австаралия жағалауын,Үнді мұхитын зерттеп,көптеген аралдар ашты.1772жылы Кук жер шарын кемемен айналып шығуға екінші рет аттанды.Оңт.жрты шар шеңберін зерттеп 58-60ºоңт.ендік бойымен 67-147ºшығыс бойлыққа жетті.

Орыстардың Азияны зерттеуі.

Россия Азияның іргелі елдерінің бірі Қытаймен құрлық арқылы ежелден байланыста еді.Кейіннен жер шарын орыстардан тұңғыш рет кемемен айналып шыққан адмирал Крузенштерн мен капитал Лисянский Куриль аралдарын толық зерттеді.Бұлардан кейін Жапония аралдарын теңізші Головнин мұқият зерттеді.Сөйтіп,орыстардыңтаяуШығыс,ОртаАзия,Қазақстанмен Саяси-економикалық байланысы әр жақты дамып, Шығыс ғылымы тұрғыдан зерттеле берді.

1.Бір інші д‰ниеж‰зілік соѓыс,оныњ негізгі себептері жєне нєтижелері.

2.Бір інші дүние жүзілік соғыс нәтижесінде саяси картадағы өзгерістер

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Ізтілеуов Қ.Жаңа заман тарихы.1-ші кезең.А.1995ж

2. .Ізтілеуов Қ.Жаңа заман тарихы.2-ші кезең.А.2000ж

3.Новая история стран Европы и Америки.Ч. 1,2.М.1989г

4.Страны мира.(под ред. И.С.Иванова.).М.1997г
Бірінші дүние жүзілік соғыс

Капиталистік елдегі, эканомикалық дамуың секірмелігі, Монголия, қаржы капиталының үстемдігінің күшеюі, капитал шығару, рынок күресі, ірі капиталистік елдердің территорияларды түпкілікті бөліп алуы сияқты істер олардың арасындағы келіспеушілікдерді тудырып түбінде осы үлкен соғысқа себеп болды. Нағыз толық мағнасындағы дербес мемлекеттер қатарына Англия, Германия ж\е АҚШ жатты. Франция, ресеи, Япония, «бірінші класты бірақ әлі де шын мәнінде емес»- екінші топқа жатты, 3-топқа Австро-Венгрия жатты. Ал бұл соғысты тудыратын қаишылық ағылшын гермон қаишылығы ол қаишылық отар иемдену туралы қаишылық. Англияда отар өте көп, Германияда жоқ. Себебі Германия отар алғысы келді, Англия оны өз есебінен бергісі келмейді. Міне, осы қайшылық осы уақытқа дейін оқылған дәрістерде айтылып кеткендей екі үлкен соғыстары.

Үштік одақ пен Антанта одақтарын дүниеге келтірді.

Ал енді бірінші дүниежүзілік соғысқа қатысушы ірі мемлекеттердің әрқайсының мүделері қандай болды? Герман Империолистері жаулап алу бағдарламасында толы жеріне немістердің колонистерін қоныстандыруды жоспарлады. Өндірісті Фильгияны аннекцисялау, Конго Французлдың темір рудасына бай Лонгви ж\е Фрис бассеиіндерін аннекциялау Француз колониялараын басып алу, Англияның теңіздегі үстемдігін тартып алу,Англияны дүниежүзілік рынок әлсіресу тағы басқаны армандады, жоспарды. Яғни «Ұлы Германияға» он жылдадр боиына сырттан еркімніңкедернгісін болдырмауды жүзеге асырмақ болды.

Австро-Венгрия болса Сербияны аннекциялауды, Волқанда Австро-Венгер үстемдігін орнатуды, ресейден Полъяк, Подолия, Волынды алуды көздеді. Австро-Венгрияның бұл бағдарламасын Германия қолдады. Себебі Германия Австриямен капитал жөнінен баиланыстары болып отырған жағдаида Германия Валкон елдеріне капиталын еркін шығаруға мүмкіндік алатын еді. Патгиалық Ресейдің империалистері, полицгектері, ірі буржуазиясын біріншіден соғыстың мақсаты етіп, Германияның ұлылығын жоюды. Ресейге қосып алуды, константинопльл мен бұғаздарды алуды оилады.

Ағылшын буржуазиясы өтте күшті қарқынмен дамып келе жатқан Германияның эканомикалық қаржыландыру күші әлсіретуді, Германияның әскери, саубда флотыон жоюды, Месопотомия мен Аравия жарты аралын оның мұнай көздерімен қоса алуды, Сондай-ақ колонияларын тартып алуды арман етті.

Францияның империя де жоғарылар сияқты Германияның әскери

экономикалық күшін талқандауды мақсат етті. Ол 1811ж тартып алынған Эльзос, Лоторияны қайтарып алуды ойластырып алып, Сар облысын қосып алуды, Сирияны алуды,Палестинаны тағы басқа араб территориясын, Германия колонияларын тартып алуды көздеді.

1916-жылдың аяғындағы кезеңдерде соғысқа барлық дамыған капиталистік елдер түгелге дерлік қатысты. Бұл уақытқа дейін барлық майданда Бомин солдат соғысты. Ал қалған еңбекке жарамды адамдардың бәрі түгел. Соғыс мүдесін жұмсады соғыс адамғада өндіріске ден мемлектке де адам айтқасыз көп змян шектірді.

Жоғарда айтқандай бір елдер соғыста байыды. Ол елдерге Япония мен АҚШ-ты жатқызамыз. Япония болса соғыс барысындағы жағдаиларды паидаланып қытайда өз ықпалын қамтамасыз етті. Қытайдың жақсы-жақсы материальдық стратегиялық маңызы бар аралдар мен портын алды. Сондай-ақ соғысушы елдерге қару-жарақ шығару арқылыда байыды. 1914ж дейін капитал иесі банк иесі болып келген Англия, Франция сияқты елдер енді өзінің капиталының көп бөлігінен соғыс салдарынан аиырлып Қалды. Бұрын осы капиталистік елдерге эканомикалық жағынан қарыздар болып келген АҚШ-капиталистік дүниенің финаныстық орталығына оиналды. Халықтың кедейіну мен қатар ірі монополияларды эканомикалық саяси күші өсе түсті, адам аққысыз дәрежеде өсті. Соғыс кезінде бұрынғы «еркін рыноктың» өріс торлап, енді тек соғыс жабдығын шығаруда соғысқа, қазынаға ғана жұмыс жасады. Соғысушы капиталистік мемлекеттер енді тек тапсырыс берушіге айналды. Бұл мемлекеттік тапсырыстары Монополистердің баю Құрамына аиналды. Бүкіл мемлекеттік аппаратты Монополия өзіне бағындыра бастады. Соғысқа мұхтаж заттармен, мұнаимен, азықтүлікпен қамтамасыз ету мақсатында капиталистік елдер үкіметі қатаң бақылау жүиесін енгізді. Осылаиша 1914-1918 ж-ы соғыс аралығында Моноплистік капитализм соғыстық мемлекеттік Монополистік капитализмге аиналады. Бұл деген сөз барлық өндірісте керекті заттардың бәрін мемлекет Монополистерінің қолында болды. Әскери тапсырыс мемлекеттік бюджеттен төленеджі. Сондаи-ақ Соғысушы елдерде нанға, қантқа етке, киімге, көмірге, тағы басқа тұтынушыларға керекті заттарға «карточка» жүиесі енгізілді. Ал оның мөлшері соғыстың бұрынғыдан 2.3.азаитылды Соғыстың әкелген ауырлығынан ауызбен аитып жеткізу оңай емес Соғыс қару жарақтардн шығаруды көбеиту үшін арзан еңбек күш- әиелдер мен жеткншектердің паидалану кең етек алды. Жұмыс күнін ұзартып, стачкалар жасауға тыиым салды Еңбекті қорғау заңы дегендер жұмысын тоқтатты. Шахталар, зауыттар темір жолдар милитаризациялданды. Яғни соғыс жағдаиына көшіру жұмыс істеуге еңбекшілерді Мобилизациялап отырады Олардың бір өндіріс орнынан көшуге Құқықсыз болды Кеи елдерде 16-60арасындағы еркектердің жалпы еңбек міндеткерлік енгізілді.

1918ж 4-ші қарашада депутат әруберг әскери попфранццуз маргиалы фоштың. Дүниежүзілік сағыс Қантөгіс соғыс болды Соғыстарға қатысқандар саны 70-млн адамға жетті 10-млн адамнан өлі аирылды 20-млн адам жаралы болды. міне соғыс Қортындысы осындаи мындаған қала мен ауыл жер мен жексен етілді. Темір жол, фабрика, зауыты істен шықты. Соғыстың шығыны 170-млрд алтын ақша, ал жалпы шығыны -600 млрджеткен.

Екінші дүниежүзілік соғыстың ондан бұрынғы соғыстардан түбегеилі айырмашылығы сол -ол біреулер үшін жер шарындағы түрлі аумақтар.

Мен ресустарға бақылау арналып билік жүргізу жолындағы күрес болса екінші біреулер үшін әйтеуір өмір сүру құқығын сақтап қалу жолыындағы жанталасқан әрекетке аиналды Өиткені, Бұл «екіші біреулер» өзіміз осы соғыста жеңіпаз боламыз деп дәмеленгендердің пікірінше, толық құртып жіберуге әбден лаиықты деп саналды немесе қадір қасиетті кем, өмір сүриесе де болатын адамдар санатына жатқызлады.

Америка тарихшысы Герхард Вайнбергтің «Дүниеге кезкелген қару» екінші дүние жүзілік соғыстың ауқымы тарихы» деген еңбегінде осындаи паиымдау жасалған Бұған дейін жақсы мәлем зерттеулер мен жаңадан табылған құжаттар негізінде жазылған бұл еңбекте кешегі ұланг асыр соғыс әректтеінің барлық жатырлары кеңінен қамтып, соғысқа қатысушы негізгіжақтардың стротегиясына терең талдау жасады. Сондай-ақ дипломатиялық маидандағы жұмсалған күш-жүүсерлер де зертелгендіктен бұл еңбек өзінің құндылығымен ерекшеленеді.Кітаптың «Басып кіру» деген туралында автор бұлаи деп атап көрсетеді «1914ж 22-ші маусымда Германия мен оның одақтастары Кеңес одоғына тұтқиылдан баса-көктеп кіріп барған кезде соғыстың сипаты өзінің бірнеше парометрі боиынша өзгеріп сала берді. Оның бірөзгерсіналғашқыда жұртың бәрі бірдей баиқай алған жоқ Бірақ Милінше аиқын бір нәрсе бар еді-топ осы кезден басып соғыс аиыпталғанға деиін Европадағы шаиқастардың басым көпшілігі шығыс маидандаөтіп жатты Бұл маиданды жер шарының бүкіл басқа учаскелерін қоса алғандағындан әлде қаида артық шаиқас болды ж\е қаза тапқандардың саны тіпті кө еді Мұның өзі үштүрлі факторға баиланысты болды. Ол факторлар .. бір -бірінен қарама –қарсы тұрған күштер ауқымының молдығы, екі жақты бейбіт қарым-қатнас жасауға қаитып оралуына Мейлінше жоққа шығаратын шаиқастарының өзіндік ерекшелігі табиғаты ж\е Германияға қарсы тұрғын күштердің берік тұтасын, ақыр аяғында жеңіскен жету қабілетін қақпаи білді Қызыл Армияның 1944ж қысқы шабулдағы табыстардың қамтамасыз еткен факторларға талдау жасай келіп тарихшы былаи деп жазады «Кеңес одағының жауға қарсы ірі-ірі шабылулар жасауға бірқатар себептерге баиланысты болды Оның ең бастысы, әрине барлық қиындықтар мен шығындарға қарамастан маидан лебінберрік ұстап тұруға мүмкіндік таба білу еді

Екіншіден, фашистердің қщл астында уақытша қалған аимақтарда кеңс мемлекетінің нақты , болылығы, мейлінше күшті болмаса да, сөз жоқ едәуір дәрежеде тиымды жүзеге асырды . Мұның өзібірінші дүниежүзілік соғыстың барысында патша үкметі, одан соң уақытша үкімет қолданылға іс-әрекеттермен салыстырғандағы аиырмашылық аспан мен жердей болды деген сөз еді. Ал, немістер сол баяғы соғыстың кезіндегі жағдай кеткен күнде де қаиталанатынын деген дәлелмен өздеріне-өздері сенімді болды. Үшіншіден, кеңес одағы отызыншы жылдары оралды, Орта Азия мен сібірді орасан зор Маиерде Индустрияландыра білді. Олжақта салынған кәсіпорында, Маидандағы шығындардың ж\е батыстағы өнеркәсіп қуаттарынан аирылған мүмкіндіктердің ешқашанда толық қаитара алмағанымен елді өнеркәсіп өндірсін жалғатыра түсу үшінелеулі база құрауды қамтамасыз етті ол ол ма, КСРО-ны еуропалық бөлігінде тұтап өнеркәсіп аударады әліде жұмыс іспек жаттыр. Мыс: Гор.Зкии мен сталингратта, тіпті өнеркәсіптік мүмкіндоіктерін қарап – бірлінеуден немесе жау қолында қалып қоюдан аман сақтауға мүмкіндік берді фашистер өздері уақытша басып алған аудандарды зауыттарды қаита іске қосып, КСРО-ның өзіне қарсы қолданды мүмкіндік аирылып қалды. Сондықтанда кеңес одағының өз қолында қалған өндіріс қуаттары қару-жарақ ж\е басқа қажетті өнім түрлерін шығару жағынан фашистердің оилағаннан әлде қаида қаблетті болып шықты.

«Кеңестік әскери күш –қуатты аман сақталып, қаита өрлеуіне ықпал еткен ж\е бір қосымша фактор болды. Автор бұл жерде жапонияның. Фолистер талап еткендей Кеңес одағын емес, қаита Ұлыбританияға, Голондияға ж\е АҚШ-на қарсы шабуылға шықанын аитады.

. 1.КСРО ќ±рылуы.

2.Екінші д‰ниеж‰зілік соѓыс,оныњ негізгі себептері жєне нєтижелері.
Пайдаланған әдебиеттер:

1.Ізтілеуов Қ.Жаңа заман тарихы.1-ші кезең.А.1995ж

2. .Ізтілеуов Қ.Жаңа заман тарихы.2-ші кезең.А.2000ж

3.Новая история стран Европы и Америки.Ч. 1,2.М.1989г

4.Страны мира.(под ред. И.С.Иванова.).М.1997г
Екінші дүниежүзілік соғыстың одан бұрынғы соғыстардан түбегейлі айырмашылығы сол-ол біреулер үшін жер шарындағы түрлі аумақтар мен ресурстарға бақылау орнатып, билік жүргізу жолындағы күрес болса, екінші біреулер үшін әйтеуір өмір сүру құқығын сақтап қалу жолындағы (күрес болса, екінші) жанталасқан әрекетке айналды. Өйткені, бұл “екінші біреулер”, өзіміз осы соғыста жеңімпаз боламыз деп дәмеленгендердің пікірінше, толық құртып жіберуге әбден лайықты деп саналады немесе қадр-қасиеті кем, өмір сүрмесе де болатын адамдар санатына жатқызылады.

Америка тарихшысы Герхарда Вайнбергтің “Дүниеге келген қару: екінші дүние жүжүзілік соғыстың ауқымдығы тарихы” деген еңбегінде осындай осындай пайымдау жасалған. Бұған дейін жақсы мәлім зерттеулермен жаңадан табылған құнаттар негізінде жазылған бұл еңбекте кешегі ұлан-асыр соғыс әрекетерінің барлық театрлары кеңінен

Гитлерлік Германия “шектен шыққан зұлымдылықты” ісіне асырмақ еді. Бұл жерде әңгіме “Жер бетінен тұтас халықтарды біржола жойып жіберуге алдын-ала жасалған әзірлік туралы болып отыр. Мұндай тағдыр тауқыметін тек еврейлер мен цыгандар ғана емес сонымен қатар Еуропаның басқада басып алынған аумағының бөліктерімен бірге фашистердің қоныстануы үшін еді.

Вайнберг кеңестік әскери тұтқындарды жоспарлы түрде қырып-жою ісімен гитлершілердің арнайы айналысқан нақты деректермен айқын ашып көрсетеді.”1942ж ақпанда немістерде тұтқын болған 3,9млн кеңес солдатының басым көпшілігі 2,8млны қырылып қалды. Олардың кемдеген де ширек млн-ы атылды, өзгелері адам төзгісіз қиын жағдайда аштан, ауру-сырқаудан өлді” Кеңес Одағынаң тарапынан құрбан болған адамдардың саны “соғысқа қатысуы қай жақпен салыстырғанда да мейлінше мол болды, ал, қалаларға, өнеркәсіппен көлік жүиесіне келтірілген зиян адам айтқысыз ауыр сұмдықпен пара-пар еді. Оның үстіне, елдің экономикасы әбден тұралады, өнеркәсіп жабдықтары ескеріп, істен шықты, халық адам төзгісіз қайғы қасіретті бастан кешірді”.

“Кеңес Одағы\ң Ұлы Отан соғыс\дағы жеңісі-деп жазады автор,-оның халықтарын бұрынғыдан да топтастыра түсті ж\е олар\ң мақтаныш сезімін еселеп арттырды”. “Германияға күйрете соққы беруде басты рөл атқарған елдің бұл заңды мақтынышы КСРО-дағы жүие-ң заңдылылығы туралы пікір тудырды. Бұрын мұндай пікір жоқ еді. Бірақ КСРО ондай пікірді бұдан кейін қайта тудыра алған жоқ.

Екінші дүниежүзілік соғыста жеңіске жетуді қамтамасыз етудегі Кеңес Одағының жетекші рөл атқарғандағы туралы айта келіп, Вайнберг былай деп жазды: “Халықаралық істер тұрғысынан алғанда соғыс\ң негізгі нәтижесі немістер\ң біз азаматтарының басым көпшілігімен қоса отырып, жер бетінен біржола жоқ қылып жібереміз деген елдің тап өзінің жер шарындағы жетекші мемлекеттің бірі болып шыға келгендігіне ж\е мұны дүние жүзінің тап осылай мойындауға мәжбүр болғандығына. Кеңес Одағының аумағы кеңейе түсті, дүниежүзіне ықпалы артты, ал мәртебесі мызғымастай берік болып бекіді. Өзгелердің ойлағанындай, өзі күйрей жеңілудің орнына ол Германияға күйрете соққы беруде ең басты рөл атқарды. Орталық ж\е Оңтүстік Шығыс Еуропаға ентелейй түсіп, өз ықпалын жүргізуді, Біріккен Ұлттар Ұйымының негізін қалаушылардың бірі ретіндегі ұлы ел мәртебесіне ие болып, Қауәпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшесіне айналды. Былайғы жұрт ойлағандай, КСРО бұл соғыстан жұрт\ң күлкісіне өзгелердің құрмет тұтуын, тіпті өзінен қалтырап-дірілдеп қорқуын қамтамасыз етіп шықты.

Екінші дүние жұзілік соғыс адамдардың бірін-бірі қырып салуға деген орасаң зор мүмкіндіктері бар екендігін айқын көрсетіп берді. Сон\н қатар бүкіл адамзатың мүддесін көздейін сындарлы бағдарламаны жүзеге асыруға адамдардың мейлінше мол мүмкіндіктері екендігін тұсінуіне кең жол ашады. “Жаппайқырып-жолтын қарудың жаңа түрлері деп атап көрсетедіавтор өз еңбегінің соңында,-адам айтқысыз шексіз апаттың қатерін тһгдірумен қатар адам мейлінше сақ болу қажеттігінде тудырды. Ондай қару түрлері әлдебір қателіктердің орын алуын тептіде жоққа шығармайды, бірақ сонымен қаттар адамзаттың жойқын апаттан құтылуға деген ынта жігерін мейлінше арттыра түсетіні де сөзсіз қазір ж\е бір дүниежүзілік соғыстың адамзат үшін ең соңғы жойқын соғыс болатыны мейлінше айқын болып отыр. Сон\да кешегі дүниежүз\к соғыс өрті кімнің болсада мейлінше сақ болуына қызмет етуі тиіс”. Бірақ қалай дегенде де Сталиннің кешегі соғыстағы ең ұлы жеңімпаз ретіндегі тұлғасы тіптіде солғын тартқан жоқ, жұрттың көз алдында сол күиінше сақталып қалды”.

70. 
    –ші жылдары тєуелсіздік алѓан елдер.
    

3.КСРО-ныњ ыдырауы.

4.ТМД ныњ ќ±рылуы

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Ізтілеуов Қ.Жаңа заман тарихы.1-ші кезең.А.1995ж

2. .Ізтілеуов Қ.Жаңа заман тарихы.2-ші кезең.А.2000ж

3.Новая история стран Европы и Америки.Ч. 1,2.М.1989г

4.Страны мира.(под ред. И.С.Иванова.).М.1997г

5.Старны и народы.Санкт-Петербург.1997г

2-ші дүниежүзілік соғыс адамзат тарихында ең ауыр және ең зардабы мол соғыс болып табылады. Соғысқа дүниежүзінің 80%халқы өмір сүретін 61 мемлекеті қатысты. 1945ж сәуірден маусымға дейін Сан-Франсискода Б.Ұ.Ұ құру мақсатымен конференция жұмыс атқарды. Оның жарлығы бекітілді БҰҰ басты мақсаты ол дүниежүзінде халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау болды. Көптеген капиталистік елдерде КСРО үлгі мемлекет ретінде қабылданып ел ішінде социалистік және комунистік ұйымдар мен саяси партиялар ең ірі саяси күшке айналды. Батыс елдерінің экономикалық дамуы 1948-1963ж орташа жылдық қарқыны өте жоғары болды. Батыс елдерінің экономикасының тезірек қалпына келтіріліп жаңаруына кейбір халықаралық жағдайлар әсер еткендігін естен шығармау қажет.

1947ж 23 индустриалды ел Сауда мен тарифтер туралы бас келісімге қол қойды. Келісім кеден салықтары н азайту және сауданы либералдандыру жөніндегі келіссөздер мен келісімдердің біріншісі кезеңін ащты.

Дүниежүзілік сауданың тез дамуы соңғы үш он жылдықтағы экономикалық дамудың себебі мен салдары болды. 1948ж 1960ж дүниежүзілік сауданың жыл сайынғы өсімі 6 % болса 1950-1970ж сауда көлемі 19 млрд-тан 129 млрд долларға дейін өсті.

Экономикалық өрлеудің себептерінің бірі жаңа техника мен техналогияны өндіріске енгізу болды. Жаппай өндіріс жаңа технологиялар көпшілік тұтыну мен өндірісті тиімді ұйымдастыру индустриалдық елдер экономикасының 1950-1970жж ұзақ мерзімді жәңе жедел өрлеуін қамтамасыз етті. егер 1913ж-1950ж дүниежүзіндегі өндірістің жыл сайынғы орташа өсу қарқыны 1,9 % болса 1950-1973жж –4,9% жетті.

Экономикалық бірігуді іске асыру Еуропа үшін жаңа құбылыс болды. 1951ж Еуропалық көмір және болат бірлестігі құрылып оған 6 елдің қара металлургіне көмір-темір руда өнеркәсіптері біріктірілді. Бірлестікке Бельгия ,Италия, Нидерланды, Франция, ГФР өнеркәсіп өнімдерін кеден салығынсыз алу мүмкіншілігіне ие болды. Батыс елдерінің бұл экономикалық стратегиясы шаруашылық байланыстарын интернационалдандырдың обьективтік себептерінен басқа екі ұлы держава АҚШ пен КСРО –ң дүниежүзілік аренада теке тіресемен олардың саясат экономика және идеолгия салаларындағы күресімен анықталады.

50-60жж Батыс елдерінде жаңа мқоғам қалыптасты. Оның ерекшеліктері адамдардың өмір сүру деңгейінің жоғарлылығы жаппай тұтынудың мөлшерінің артуы және әлеуметтік жағынан қорғалғандық болды. Жаңа өмір сүру деңгейінің бірі ол тұтыну шығындарының құрылымындағы өзгерістер болды. Мысалы француздар жеке табыстарының 25,%-н тамаққа 35,6-н әртүрлі қызметтерге жұмсады.Әл ауқатты мемлекеттің екінші бір белгісі мемлекеттік және қоғамдық әлеуметтік көмек жүйесінің дамуы білім берудің денсаулық сақтаудың дамуы кедейшілік зейнетақымен және степендиялармен қамтамасыз ету болды. Мысалы Ұлыбританияда 1962ж әлеуметтік сақтандыруға ұлттық жалпы өнімнің 5 %

жұмсалса 1974ж бұл көрсеткіш 16%-ке жетті.

Батыс Еуропа мен Солтүстік Америка елдерінің үкіметтері тек 2-і дүниежүзілік соғыстан кейін ғана Кейстің тиімді сұраныс теориясын іс жүзінде қолдана алды.

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін бұқаралық ұлтшыл реформистік партиялар мен қозғалыстар өріс алды. Осы сипаттағы қозғалыстардың ішіндегі ең көп тарағаны және ықпалдысы Аргентинадағы перонизм полковник генерал Хуан Доминго Геронның жақтастарының қозғалысы болды. 1943ж 4 маусымдағы әскери төңкерістен соң Герон Аргентина үкіметтінде беделді ықпалға ие болды. Герон империализм мен ошгорхияны сынады тұрмысы нашарларды қорғауға шақырды Геронның басты арқа сүйері елдің ұлттық кәсіподақ орталығы жалпы еңбек конференциясы болды.

1946ж ақпанында болған Аргентинадағы жалпыға бірдей сайлауда консерваторлардан бастап коммунистерге дейін барлық дәстүрлі партиялар Геронға қарсы бірікті. Бірақ Герон дауыстардың 54% алып президенттікке сайланды. Елді авториторлық әдіспен басқарды.

1947ж перонистік қозғалыс билеуші Перонистік немесе Хустисалистік партияға бірікті.

50ж ортасында аргентина экспортына баға төмендеп одан түсетін табыстардың қысқаруына байланысты кең көлемді әлеуметтік және экономикалық саясатты әрі қарай жалғастыра беру мүмкіншіліктері шектелді. Осы жағдайды пайдаланып Геронның қарсыластары 1955ж қыркүйекте әскери төңкеріс жасады.

Билеуші Инстутциялық революцияшыл партия 1946ж бұрынғы Мексика революциясының партиясы осылай атаған болатын қоғамның барлық топтарының бұқаралық ұйымы ретінде елдің саяси өмірінде жеке дара орын алды.

Мексика үкіметі соғыстан соңғы жылдарда жергілікті өнеркәсіп капиталына белсенді түрде қолдау көрсетті агрорлық реформаны жалғастыра берді.

50-70жж аса маңызды оқиғалар Кубадағы және Чилидегі революциялар болды. Кубада 1953ж жас революционерлердің бір тобы адвокат Фидель Костроның басшылығыменгенерал Фульхенсио Батистоның диктаторлық режиміне (1952-1959) қарсы көтерілді.

Фидель Кастроның тобы 1953ж 26 шілде де Сантьяго қаласындағы әскери бекініске шабуыл жасады6 бірақ сәтсіздікке ұшрады 1956ж 1 қаңтарда диктатураны құлатып ревалюцияның жеңісімен аяқталды. Аралда ревалюциялық өзгерістер басталды. Кубаның дамуы көптеген қиыншылықтарға мен қарама-қайшылықтарға тапболды 60ж басында халықты азық-түлікпен және күнделікті қажетті тауарлармен жабдықтау карточка жүйесі арқылы іске асырла бастады. Куба басшылығы 60ж жедел түрде “комунистік қоғам орнатуға” бағыт алды.

1961ж Кубаның негізгі ревалюцияның саяси ұйымдары бірікті. Біртұтас партия 1965ж бастап камунистік деп аталды.

1970-1973ж.ж Үимеде ревалюциялық дамудың басқа нұсқасы қолданылды. Мұнда солшыл күштер – социолистер, коммунистер, радиколдаржәне оның одақтары “Халық бірлігі” одағына бірікті. 1970ж 4 қыркүйектегі президент сайлауында жеңіске жеткен Үишдің солшыл күштері президент Сальвадор Альнде бастаған “Халық бірлігіміз” үкіметтін құрады.

Үкімет белгіленген бағдарламасын іске асыруға кірісті. Бірақ Әл-ауқатты топтардың қарсылық көрсетулеріне солшыл күштердің араларындағы алауыздылықтың күшеюіне, халықтың әжептеуір бөлігініңүкіметі қолдаудан бас тартуына себеп болған ревалюцияшылдық шыдамсыздық пен экстрелицленің күшеюіне байланысты “Үилилік эксперемент” сәтсіз аяқталды.

1973 ж 11 қыркүйекте Альенде үкіметі әскери төңкеріс

нәтижесінде құлатылды да ,оның өзі президент сарайын қорғау барысында опат болды Чилиде генерал Августо Пиначеттің (1973 – 1990) диктатурасы орнады . Латынамерикалық дәстүрлі қоғамның дағдарсымен ревалюциялық ж\е демократиялық қозғалыстардың дамуы Вашингтонның латынамерикалық саясытна өзгерістер енгізді. АҚШ президенті Д. Кеннеди “Прогрес жолындағы одақ”бағдарламасын ұсынып, оны 1961ж тамызда 19 латынамерикан респупликасы қабылдады. Қоғамдық саяси өмірді демократияландыру, агралық реформа жасау, тұрғын үй құрлысын дамыту, денсаулық сақтаумен білім беру жүйелерін жақсарту шаралары қарастырылған болатын. 1963-1966ж.ж төңкерістер нәтижесінде Гватемалада, Гандуроста, Боливияда, Бразилияда, Аргентинада әскери-диктаторлық режимдер орнады.

1947ж ақпанда ағылшындар АҚШ үкіметіне Түркия мен Грекияға әрі қарай эканомикалық және әскери көмек бере алмайтынын мәлімдеді.

КСРО Жерорта теңізінде стротегиялық жағдайға ие болып әрі қарай Суэц каналына ие болуына жол ашылған.

1947ж 12 наурызда П. Трумен грекия мен туркияға 400млн доллар көлемінде әскери және экономикалық жәрдем жеткізді.

1947ж 5 маусымда АҚШ-ң мемлекеттік хатшысы өте мариалл Европа елдеріне демократияны нығайту үшін оларға тез арада финанстық және экономикалық жәрдем беру қажет деп мәлімдеді.

1948ж 16 сәуірде Батыс Европа елдері Маршалл жоспарына қол қойды. АҚШ тарапынан 4 жыл ішінде 17 млрд доллар алуға тиіс болды. Бұрынғы одақтастардың бір-бірінен айруы Европаның бөлінуне әкеп соқты.

1949ж Германия екіге бөлінді. Мамырда-ГФР, ал қазанда ГДР құрылды. Дәл осы кезде Қытай Халық Республикасы құрылды. Дүниежүзіндегі ең хал0ы к- ел комунизмге –ту3 А)Ш үшін қатты соққы болды.

1949ж КСРО атом бомбасын сынағандығы амеркандықтар үшін мәміле болды. Сондықтан да АҚШ бұл саладағы монополияны жойды. 1952ж АҚШ тұңғыш рет сутегі бомбасын сынады.

ІІ-і дүниежүзілік соғыс жылдарындағы немістердің зымран жасау негізінде мықты континеитаралық балистикалық зымырандар ойлап табылды.

ХVғ І жартысы дамыған капиталистік елдердің эканомикалық мемлекеттік реттеусіз қалыпты өмір сүре алмайтындығын сенімді түрде дәлелдеді.

КСРО-да меншікті мемлекет қарамағына алу, жоспарлау, болу, яғни бүкіл әлеуметтік ж\е эканомикалық өмірді мемлекттендіру демократиялық жайылуына ж\е тоталитарлық коммунистік режимнің орнауына алып келді. Бұл процесс Шығыс Еуропалық барлық елдерінде, Қытайда 2-і дүдүниежүзілік соғыстан кейін дүниежүзілік “социолистік жүйені” құрылып барлық мемлекеттерде жүзеге асырла бастады.

ІІ дүниежүзілік соғыстан соң реттеудің бұл механизмдері барлық индустриалды елдерде қолданылып, 50-60ж.ж жұмыс пен қатамасыз етудің салыстырмалы жоғары дәрежесі тұрақты сақталып тұрды.

Мемлекетік реттеу мен эканомикаға тиісті реформалардың д келер болсақ, мәселе мұндай араласудың дәрежесіне оның әлеуметтік мазмұны мен бағытына байланысты болды. Мемлекетік реттеу мен әлеуметтік инженерлық бұл механизмдерге тоталитарлық та, либералдық-демократиялықта саяси режимдер бірдей пайдалана алатын еді.