§9.Түріктердің рухани мәдениеті.
1 .Анықтамасы: «Руна» сөзі «ескі», «көне»деген ұғымды білдіреді.
2 .Шығу тегі: Оңтүстік Сібір, Алтай-Саян, Қазақстан жерін ежелгі түрік тайпалары мекендеген.Олар түрік тілінде сөйлеп, көне түрік тілінде жазған.Әліпбиі(алфавиті) 35 әріптен тұрған.
3 .Археологиялық ескерткіш:
3.1.Алматы, Павлодар облыстарының жеріндегі сақ тайпаларының обаларынан түрік тіліндегі жазулардың табылуы.
3.2.Соңғы 30-40 жылдың ішінде Талас, Іле, Сыр, Ертіс өзендерінің бойынан ежелгі түрік жазуларының көптеген түрі табылды.
4 .Мәдениеті:Батыс Түрік қағанаты мен византия мемлекеттері арасындағы елшіліктер қатынасы кезінде түріктер елшілігінің хат алып барғандығынан да айқын аңғаруға болады.
5 .Соғды жазуы: Бұл жазу қаған сарайында маңызды рол атқарды.Бұл жазуды қолданғандар, қаған кеңесшісі, елшісі, есепшісі және мемлекет басқарудағы белді адамдар.
6 .VIII-IXғ. әдеби шығармалар:
6.1. «Қорқыт ата» кітабы 12 жырдың қосындысынан тұрады.Кітапты мазмұны нақыл сөздер жиынтығы мен оғыздардың құрамына кірген тайпалар туралы жазған.
6.2. «Оғызнама» VIғ.парсы тілінде, IXғ.араб тіліне аударылған.XIIIғ. ескі нұсқасын – тарихшы Рашид ад-Дин, XVIIғ. толық нұсқасын - Әбілғазы хан қалдырған.
7 .Діні: Отқа, табиғат құбылысына және отбасына шапағат береді деп «Ұмай анаға»
табынған.
8 .Жазбаша дерек:
8.1.Күлтегін жазуында, онда: «Көкте түрік тәңірісі..., Тәңірі қуат берген соң...» делінген.
8.2. «Оғызнама» дастанында бөрі Оғыз ханға: «жорыққа мен бастап барайын» деп тіл қатқан.
Достарыңызбен бөлісу: |
