Түркістан облысы Шардара ауданы Сүткент ауылдық округі Т. Тәжібаев жом тақырыбы
жүктеу/скачать 1.7 Mb.
|
| К І Р І С П Е
«Ахмет Байтұрсынұлы – ұлттық тарихымызда ешкіммен салыстыруға болмайтын ерекше тұлға.” Ә.Кекілбаев Ахмет Байтұрсынұлы – қазақтың ақыны, әдебиет зерттеуші ғалым, түркітанушы, публицист, мұғалім, аудармашы, қоғам қайраткері , ұлттық жазудың реформаторы, ағартушы, Алаш Орда өкіметінің мүшесі болған ұлы тұлға. Елі үшін ағартушылық жолында аянбаған еңбекқор ұлт жанашыры. - Тәуелсіз еліміздін дамуы үшін мәдени-рухани жетістіктерді келешек ұрпаққа қалдырудын үлесі зор. Халықтың даналық мұрасы сақтаудың негізі – трбиеде. Өскелең ұрпақтың туған тіліне деген сүйіспеншілігін оятып, сөз мәйегін ұғындырып, рухани құндылықтарымыздың құмарлығын арттыруда ақын шығармаларының маңызы зор. Ахмет Байтұрсынұлының қазақ балаларының ана тілінде сауат ашуына көп күш жұмсауының арқасында 1912 жылы Орынборда «Оқу құралы» басылып шығады. «Алаш» ұстанымы - халық ұстанымы, ұлт ұстанымы. Қазақ қанша өмір сүрсе «Алаш» сонымен бірге өмір сүретін болады. «Алаш» идеясы - халықтың құндылықтарын сақтау, оны ұрпаққа жеткізу идеясы болып табылады. Ал біз үшін ең үлкен құндылығымыз ол біздің атамекеніміз - қазақ жері, оның асты-үсті байлығы. Ахмет құрған «Алаш» идеясы сол қазақтың асты-үсті байлығын ұрпаққа жеткізу үшін жасалған жоспарлы идея болатын. Елі үшін күрескен зиялылар ондаған жыл бойы осы мақсат үшін күресті, өз мемлекет тәуелсіздігін алу үшін тер төкті. «Алаш» зиялыларының мақсаты қазақ деген халықтың барлық рухани құндылығын, салт-дәстүрін ұрпаққа жеткізу болды. Қазақ Елінің мәртебесі биіктен көрініп әлемдік өркениеттен өзіне тиесілі орынды иеленуі үшін өз өмірлерін арнаумен еліне тигізген әсері мол. Aзаттықты aңсаған ұлт көсемінің еліне, болашақ ұрпағына жасаған еңбектері бір батыр емес, сан батырдың іс-қимылына, беру емес, сан ғұламаның даналығына тұрарлық. «Aлашым» деп айбаттана, «Қазағым» деп қайраттана істеген іс-әрекеттері де, оқыған да тоқыған ізгілікті шығармаларынан нағыз ұлт жанашырының бет бейнесін көре аламыз. 1 1.Ахмет Байтұрсынұлы - алаш ардақтысы, ұлт ұстазы: 1999 жылдың 15 желтоқсанында «Еліміздің жаңа ғасырдағы тұрақтылығы мен қауіпсіздігі» атты халыққа Жолдауында айтып өткендей ұмыт болған тұлғалар мен дана ақындардың еңбегін жандандыру. «ХХ ғасырдың бас жағында біздің сан ғасырлық тарихымызда тұңғыш рет халықты әлемдік айдынға алып шығуға нақты мүмкіндіктер туды. Ол мүмкіндікті тудырғандар «Алаштың ардақы азаматтары еді» – деп А.Байтұрсынұлының М.Дулатовтың, М.Жұмабаевтың, Ж.Аймауытовтың шығармалары арқау болды. Бүгінгі Қазақстан тарихында алатын орнына бар, Тәуелсіздік елдің алғашқы негізін әділ баға берді. - Тәуелсіз еліміздін дамуы ушін мәдени-рухани жетістіктерді келешек ұрпаққа қалдырудын үлесі зор. Өскелең ұрпақтың туған тіліне деген сүйіспеншілігін оятып, сөз мәйегін ұғындырып, рухани құндылықтарымыздың құмарлығын арттыруда ақын шығармаларының маңызы бар .“Ахмет Байтұрсынұлы – ұлттық тарихымызда ешкіммен салыстыруға болмайтын ерекше тұлға.” деп Қазақстан жазушысы, мемлекеттік және қоғам қайраткері Ә.Кекілбаев айтқандай халқымыздың көрнекті қоғам қайраткері,кешегі Абай, Ыбырай, Шоқан салған ағартушылық, демократтық бағытты ілгері жалғастырушы, ірі ғалым, көсемсөз шебері, түркітанушы, дарынды ақын, аудармашы осы Ахмет Байтұрсынұлы. Осындай дарын иесіне биыл 150 жыл, ал «Қазақ» газетіне 110 жыл толып отыр. Ұлы ақынның Ахмет есімі қазаққа қайтып оралғанда ғұлама ғалымның зор еңбегі бөгетті бұзған дариядай екпінмен келіп, ұлттық білім мен мәдениетімізді, саяси өмірімізді ғажап байлыққа кенелтті. Ол айтқан ақыл-кеңес, қозғаған мәселелер, жазып кеткен сан алуан салиқалы туындылары бүгінгі күн талабымен оп-оңай үндесіп, бір арнаға тоғыса қалды. Ендеше, ел боламыз десек А.Байтұрсынұлы қалдырған рухани мұраны толық игеріп, ол шыққан ұлттық идея биігінен көрінуіміз керек. Ахмет Байтұрсынов үкіметке қарсы «Алаш» партиясы-ұлтшылдардың жасырын ұйымы. Бұл партия Совет үкіметіне қарсы қастандықтар ұйымдастырған. Байтұрсынов-жат пиғылды, революцияға қарсы, еңбекшілдер үкіметін жек көретін адам. Барып тұрған халық жауы. Байтұрсыновтың айыбы.жасырын қазақ ұйымына енген және ұйымдастырушылардың бірі, ол жасырын түрде ұлтшылдық бағыттағы «Алаш» партиясын ұйымдастырған, қазақ әдебиетіне, баспасөзге сол арқылы теріс ықпал жасаған Ахмет Байтұрсынұлының қазақ балаларының ана тілінде сауат ашуына көп күш жұмсауының арқасында 1912 жылы Орынборда « Оқу құралы » басылып шығады. Бұл оқулық 1912-1925 жылдар аралығында 9 рет қайта басылса, оқулықтың жалғасы «Оқу құралы » кітабы 1913 жылы жарық көріп, 1924 жылға дейін 4 рет басылып шығады. Ал ғалымның «Тіл-құрал» атты үш кітаптан тұратын еңбегі қазақ мәдениетінің асқар шыңы болды. Қазіргі қазақ қауымы білім алып жатқан бұл оқулықтың фонетика бөлімі 1914 жылы, морфология бөлімі 1915 жылы, синтаксис бөлімі 1916 жылдары жарық көріп, 1928 жылға дейін бірнеше рет жарыққа шықты. А. Байтұрсынұлы журналист және педагог. Ол - қазақ тілі емлесінің реформаторы, грамматиканың және қазақ әдебиеті теориясының негізін салушы қазақ балаларының ана тілінде сауат ашып, білім алуына көп күш жұмсады. -Ахмет Байтұрсынұлының -еңбегі жанған жанның бірі. Істеген ісінің жемісі-соңынан келе жатқан жастарға үлгі. Оның арты Ахмет мектебіне тізіліп, кіріп жатқан жас буын, жаңа өсіп келе жатқан қазақ әдебиеті Ахметті өзінің басшысы деп санайды. Ахаң ашқан қазақ мектебі, Ахаң түрлеген ана тілі, Ахаң салған әдебииетегі елшілдік ұраны-«Қырық мысал», «Маса», «Қазақ» газетінің 1916 жылдағы қан жылаған қазақ баласына істеген еңбегі, өнер-білім, саясат жолындағы қажымаған қайратын біз ұмытсақ та тарих ұмытпайды. халықтардың мақтанышы, аса көрнекті ғалым да, ағартушы қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынұлы ұлтымыздың ұлы ағартушысы Ыбырай Алтынсариннен нәр алды. «Ұстазы жақсының ұстамы жақсы» дегендей А.Байтұрсынов бар өмірін, бар еңбегін қазақ үшін, қазақты қараңғылықтан құтқару үшін аямады. ХХ ғасырдың басында халқымыздың ұлы перзенті, ғұлама ғалым Ахмет Байтұрсынұлы ескі қазақ жазба тілін күллі қазақ халқының игілігіне айналдыру идеясын ұсынды. Яғни, халықты жаппай сауаттандыру үшін бар білімін, күш- жігерін салды. Халықты жаппай сауаттандыруды, білім беруді тезірек қолға алмаса, қазақ қоғамының заман ағымына ілесе алмай қалып қоятынын терең түсінген ғалым жүйесі қазақ жазба тіліне түбегейлі реформа жасады. Араб әліпбиін пайдалана отырып, халық тілінің тоғыз дауысты және он тоғыз дауысыздан тұратын дыбыс жүйесін негізге алып қазақ әліпбиін жасады. Қазіргі таңға дейін Ахмет жасаған әліпби құнын жойған жоқ және жоймайды да, ұрпақ жалғастығымен жалғаса береді. Ахмет Байтұрсынов - ұлы реформатор ғалым. Халықты оқуға шақырған, білімнің қажеттігін түсіндірген жалаң үгітші емес, қазақ арасында ағартушылық жұмыстарын, мектеп ісін жолға қоюға көп күш салған, ұстаздық құрған ғұлама ғалым. Ұлы ағартушы Алтынсариннің бастамасын ілгері дамытып, нағыз ғылымдық дәрежеге көтеріп, жетер жеріне жеткізіп берген- жүктеу/скачать 1.7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|