Установа адукацыі “Дзяржаўная сярэдняя школа №3 г п. Зэльва”

Установа адукацыі “Дзяржаўная сярэдняя школа №3 г.п.Зэльва”

развіваць этнаграфічную культуру вучняў;

выхоўваць цікавасць да народных традыцый, абрадаў, звычаяў.
Падрыхтоўчая работа. Вучні рыхтуюць вершы пра вясну, птушак, дазнаюцца ў старэйшых, якія абрады прымеркаваны да гэтага свята.

Дзеючыя асобы:

Бабуля

Хлопцы

Чаго так рана з выраю вылятаеш?

А там пры даліне — там ляжаць крыгі,

А там пры дарозе — снягі і марозы.

— А я тыя крыгі крыламі разаб’ю,

А я тыя марозы нагамі растапчу.

На сцэну выходзяць хлопцы

Першы хлопец:

• 
  Гэй, хлопцы, хадзем на рэчку, па лёдзе пакоўзаемся!
  

• 
  Не, нельга сёння на рэчку. Хіба не чуў, што сёння Саракі? У народзе кажуць: На Саракі — не суйся блізка да ракі.
  

• 
  Што гэта за свята такое? Чаму так называецца?
  

• 
  А вось мы зараз пойдзем да бабулі, яна даўно на гэтым свеце жыве і ўсё ведае.
  

• 
  Добры дзень, бабуля! Прыйшлі цябе праведаць ды пра сённяшняе свята распытаць.
  

• 
  А вось адгадаеце мае загадкі і самі ўсё зразумееце! Згодны?
  

• 
  Так, бабуля, загадвай!
  

• 
  Слухайце, даражэнькія.
  

Праз тысячы сёл

3 далёкай краіны

Вярнуўся пасол.

Спаважны, чыноўны,

Ён стаў на страсе

У ботах чырвоных,

Каб бачылі ўсе. (Бусел.)

Недзе з паднябесся

Пералівісты званок

Славіць працу песняй. (Жаўранак.)

Спераду шыльца,

Ззаду вільцы,

Наверсе чорная палатка,

Спінка роўна ды гладка. (Ластаўка.)

Мабыць, ён не зведаў гора,

Не хадзіў ніколі голы.

Бо, як лета на дварэ

• 
  Ну што, зразумелі, чаму свята мае такую назву?
  

• 
  Так, бабуля. Бо ў гэты дзень птушкі з выраю вяртаюцца.
  

• 
  Так-так, даўней казалі, нібы на Саракі прылятае сорак выраяў і ўжо канчаткова прыходзіць вясна. Але ёсць меркаванне, што па царкоўнаму календару назва свята пайшла ад сарака чалавек, што пакутавалі ў Севасційскім возеры каля 369 года.
  

• 
  Дзякуем, бабуля, цяпер зразумела, чаму свята мае такую назву.
  

• 
  Пра гэтае свята шмат прыказак складзена ў народзе.Ці ведаеце іх, дзеці?
  

• 
  Ведаем, бабуля, ведаем.
  

• 
  На Саракі пайшла зіма да ракі.
  
• 
  На Саракі ў адзін дзень сорак марозаў.
  
• 
  На Саракі вылятае сорак выраяў.
  
• 
  На Саракі дрэвы адпушчаюцца.
  
• 
  На Саракі мужык пытаецца, ці далёка да ракі.
  
• 
  Святыя Саракі ў поле саху валаклі.
  
• 
  На Саракі прыляцелі з-за мора птакі.
  
• 
  На Сорак мучанікаў дзень з ноччу мераецца.
  
• 
  На Саракі — не суйся блізка да ракі.
  
• 
  На Саракі вылятае з цёплага краю вястун вясны жаваранак, пасля яго гракі, што бывае за 12 дзён да адкрыцця вады.
  

• 
  Малайцы, шмат прыказак успомнілі. А ці ведаеце, як гэтае свята адзначалі гаспадыні?
  

• 
  Не, не ведаем.
  

• 
  А гаспадыні выпякалі ў гэты дзень для дзяцей 40 жаваранкаў з цеста і клалі ў адзін з іх «саракоўку» — 20 капеек. Каму яна дастанецца — той будзе шчаслівы. І я для вас, мае дзеткі, прыгатавала печыва. Частуйцеся, калі ласка.
  

• 
  Я напякла для вас з цеста 40 жаваранкаў, 40 маленькіх піражкоў і згатавала 40 варэнікаў і 40 галушак. Кожны з вас павінен з’есці сорак клёцак, каб быць увесь год здаровымі, моцнымі. А падсілкаваўшыся, пойдзем у гульні гуляць.
  

• 
  А цяпер я раскажу, як бавіла час моладзь у гэты дзень. Хлопчыкі павінны былі, закрыўшы вочы, падабраць на двары сорак трэсак і высыпаць іх пад печ або перакінуць цераз хату.
  

• 
  І мы, бабуля, жадаем паспрабаваць выканаць такое заданне, а што будзе, калі ў нас атрымаецца?
  

• 
  Ну, хлопцы, калі выканаеце гэта, то вясною знойдзеце сорак птушыных гнёздаў або сорак качыных яек.
  

• 
  А вы, прыгажуні, што засумавалі? Ці ведаеце, чым займаліся дзяўчаты ў гэта свята?
  

• 
  Не, не ведаем, бабуля.
  

• 
  Дык я вам зараз раскажу. Свае забавы былі і ў дзяўчат: яны пераломвалі 40 галінак і перарывалі 40 вяровачак і шнуркоў.
  

• 
  Бабуля, а навошта яны гэта рабілі?
  

• 
  Прадметы, што пераломваліся і разрываліся, сімвалізавалі сабою сілы, якімі была скавана зямля, і выкананне гэтага абраду мела сваёй мэтаю наблізіць надыход цяпла, абудзіць ад зімовага сну ўсю жывую прыроду.
  
• 
  Дзяўчына:
  
• 
  А давайце, сяброўкі, і мы такі абрад правядзем. Можа і цёплае надвор’е хутчэй усталюецца!
  

• 
  А яшчэ дзяўчаты хадзілі гукаць вясну на Саракі. Заводзілі карагод і спявалі песні-вяснянкі.
  

• 
  Дзякуем, бабуля за цікавы аповед, за пачастункі. А мы з дзяўчатамі пойдзем на двор і таксама завядзём карагод і заспяваем вяснянку.
  

Цёпла лецейка прынясіце"

1. 
   Беларускія абрадавыя песні. Зап. У.Раговіча. Мн., 1985
   
2. 
   Беларускі народны каляндар. Аўтар-укладальнік Алесь Лозка. Мн., 1993
   
3. 
   Вількін Я.Р. Беларускія народныя гульні. Зборнік дзіцячых гульняў. Мн., 1969
   
4. 
   Ліцьвінка В.Д. Святы і абрады беларусаў. – Мн.: Беларусь, 1997
   
5. 
   Котович О. Золотые правила народной культуры. Оксана Котович, Янка Крук. – 3-е изд. – Минск: Адукацыя і выхаванне, 2009