Жүгіру жаттығуларына арналған жаттығулар “шаршыларда”

Жүгіру жаттығуларына арналған жаттығулар “шаршыларда”

1) алты адамнан тұратын топтар (екі немесе одан да көп “шаршы”). Барлық ойыншылардың бірден алтыға дейінгі нөмірлері бар. Бір нөмірлі ойыншы доппен жүгіріс жасайды, жүгірісті ақырындатып, жүгіріп келе жатқан екінші нөмірлі ойыншыға пас береді. Екінші нөмірлі ойыншы дәл солай үшінші ойыншыға пас береді. (Дәл солай әрі қарай жалғаса береді);

2) дәл солай, бірақ добы бар ойыншы кез-келген ойыншының нөмірін атап, сол ойыншыға пас беруге тырысады, яғни әр ойыншы пас алуға дайын болу керек;

3) дәл солай, бірақ пастың кез-келген түрін қолдануға болады.

Алты адамнан тұратын топ. Бірінші нөмірлі ойыншы жүгіріс жасап, допты ұстап, сосын тоқтап жүгіріп келе жатқан ойыншыға алдымен қарайды. Екінші нөмірлі ойыншы допты алады, оны иығымен жауып жүгіреді. Сосын нөмір бірінші ойыншымен байланысқа түседі. Сосын екінші нөмірлі ойыншы пасты жүгіріп келе жатқан үшінші нөмірлі ойыншыға береді. Нөмір үшінші ойыншы бірінші нөмірлі ойыншының қимылын қайталайды. (Ойын солай жалғаса береді):

1. 
   бір “шаршыдағы” төрт адамнан тұратын топ. “Шаршының” ар жағында шабуылға арналған “қаптар” тұрады. Оларды екі ойыншы қорғап тұрады. Қалған екі ойыншы доппен орындайтын қозғалыстар жасайды. Шабуылшы ойыншы қақтығыстармен “қаптарға” барады, иығымен допты жауып тұрады. “Қап” жанында тұрған ойыншы одан допты алып, “қапты” айналып жүгіріп, шабуылға түседі. Әр екі ойыншы бұл жаттығуларды 30 секунд аралығында жасап шығуы керек немесе он пас жасайды;
   
2. 
   үш адамнан тұратын топ (үш немесе одан да көп “шаршы” ауданында) ауданның бір жақ аяғында тұрып, қозғалыстарды бастайды. Нөмір бірінші ойыншы пасты оң жақта тұрған екінші ойыншыға береді. Нөмір бірінші ойыншы доптан босағаннан кейін, екінші нөмірлі ойыншыға көмекке келіп, допты беретін үшінші нөмірлі ойыншыны қорғау керек. (Ойын солай жалғаса береді);
   
3. 
   алтыншы жаттығудағыдай, бірақ ойыншы нөмір екі және нөмір үш ойыншыларының арасында тұрған нөмір бірінші ойыншы пасты үшінші ойыншыға береді. Нөмір үшінші ойыншы пасты қайтадан нөмір екінші ойыншыға береді, ол нөмір екінші ойыншыға береді;
   
4. 
   жетінші жаттығудағыдай, бірақ нөмір бірінші ойыншы пасты нөмір үшінші ойыншыға береді. Соңғы ойыншы екінші нөмірлі ойыншыға пас береді. Нөмір бірінші ойыншы екі және үш нөмірлі ойыншы аралығында қозғалып отырады. Содан кейін екінші нөмірлі ойыншы пасты үшінші нөмірлі ойыншыға береді. Ал ол бірінші нөмірлі ойыншыға береді. Енді үшінші нөмірлі ойыншы бірінші және екінші нөмірлі ойыншылар арасына барады;
   
5. 
   екі ойыншы бір ойыншыға қарсы (бір “шаршыда”). Жаттығу мақсаты – допты “шаршының” екінші бөлігіне орналастыру. Допсыз ойыншы шабуыл жасап жатқан ойыншыны тоқтату керек немесе пасты алып кету керек;
   
6. 
   тоғызыншы жаттығудағыдай, бірақ үш ойыншы бір ойыншыға қарсы. Шабуылшы ойыншы допты кімге беру керек екендігін таңдай алады;
   
7. 
   тоғызыншы жаттығудағыдай. Бірақ “шаршы” ауданын үлкейту керек. (үш “шаршыға дейін”) және қорғаушылар санын көбейту керек. Бір “шаршыда” бір қорғаушы болу керек. Шабуыл жасап жатқан ойыншылар пастың көмегімен кезек бойынша үш қорғаушыдан өтеді. Сосын ойыншылар орындарымен ауысады;
   
8. 
   он бірінші жаттығудағыдай, бірақ шабуылды екінші нөмірлі ойыншы жасайды;
   
9. 
   дәл солай, қорғаушылар санын бір “шаршыда” екі ойыншыға дейін көбеуту керек.
   

Регби ойынына қарсыласпен контакт және күштік күрес тән. Бұл психологиялық тұрғыдан ойыншыларға қарсыластарға нәтижелі кедергі ретінде қызмет атқарады. Бірінші орынға күштік күресті жасап жатқандағы ойыншылардың физикалық дайындықтарын қою керек. Регби ойыншысының дене, қол және иық күштері негізгі мәнді атқарады. Ойыншылардың өзіне - өзі деген сенімділігін дамыту керек. Дайындық процесінде ылғи да дайындық және ойындық жаттығуларды шабуылдар жасау арқылы іске асыру керек. Шабуылды орындау ойыншыдан батылдықты талап етеді. Ойыншының өзіне - өзі деген сенімділігі болмаса, қарсыластардың жеңіп кету мүмкіндігі артады.

Шабуыл техникасын іске асырып жатқан кезде мынаны еске сақтау керек: шабуыл неғұрлым қатты жасалса, ойын соғұрлым қауіпсіз және әсерлі болады. Дұрыс әрі шешімді шабуыл ешқашан жарақаттарды тудырмайды.

Шабуылдарды мына белгілер арқылы айырады: бір жақты, артқы, алдыңғы және үстіңгі алдыңғы.

Шабуылдың барлық түрін қолдануға болады, бірақ ылғи да бір жақты шабуыл жасауға дайын болу керек. Егер доппен жүгіріп бара жатқан ойыншыны жетіп алса, онда бұл жағдайда артқы шабуыл орындалады. Алдыңғы шабуылды болдырмау керек, одан басқа шешім болмаса,- қолдануға болады. Егер қарсылас ойыншының жанында болса немесе допты беруге кедергі жасау керек болса, үстіңгі алдыңғы шабуылды қолдану керек.

Ойыншыны жерге құлату үшін, оның дене тепе-теңдігін бұзу керек. Осындай жағдайда астыңғы шабуылды қолданған әлдеқайда қолайлы. Осы кезде ойыншы қарсыласты иығымен соғып құлатады. Дененің бүкіл салмағын қолдану үшін, шабуылшы ойыншы жерден бөлек тұру керек, яғни «шабуылға секіру керек». Осы тәсілді иықпен соғатын арнайы қаппен үйренуге болады. Дайындыққа арналған қап кәдімгі қарсыласты алмастыра алады.

Шабуылды орындаған кезде тұрыстың түзулігіне көз жеткізу керек, яғни қол, иық, бас тұрысын түзу ұстау керек. Шабуыл жасауға арналған бірнеше жаттығуларды ұсынамыз.

«Шаршыдағы» жаттығулар:

1. 
   үш-төрт адамнан тұратын топ. Бір ойыншы қапты басқа ойыншылардан 5м қашықтықта ұстап тұрады. Қапты ұстап отырған ойыншыны ауыстырып отырып, барлық ойыншылар кезек-кезек шабуыл жасайды;
   
2. 
   дәл солай, бірақ әр ойыншы шабуылды төрт – бес рет жасайды;
   
3. 
   дәл солай, бірақ ойыншылар төрт-бес шабуылдан кейін соғу иығын ауыстырады;
   
4. 
   ойыншылар кезек-кезек шабуыл жасайды және қозғалыс қозғалыс бағытын өзгертіп, дөңгелек бойымен қозғалады. (бір «шаршы» ішінде);
   
5. 
   бірінші жаттығудағыдай, бірақ ойыншылар жылдамдыққа орындау арқылы басқа топпен жарысады. Шабуыл орындалғаннан кейін ойыншы қапты орнына қояды;
   
6. 
   ойыншы қапты өзімен бірге «шаршының» басқа бөлігіне апарады. Қалған ойыншылар шабуылды бір жақтан кезек-кезек орындайды;
   
7. 
   алтыншы жаттығудағыдай, бірақ басқа иықпен;
   
8. 
   ойыншы қаппен бірге топқа жүгіреді. Қалғандары шабуылды кезекпен орындап, оның артынан жүгіреді;
   
9. 
   ойыншы қаппен бірге «шаршының» басқа бөлігінен топқа қарай жүгіреді.
   

Аяқпен соғу техникасын меңгеруге аз уақыт бөлінеді. Бірақ бұл шеберліктің өте қажет элементі және бұл тәсіл де басқа техникалық тәсілдермен қатар меңгерілуі керек. Аяқпен соғу жаттығуларын орындау үшін нақтылық пен шеберлік керек.

Доптан босау үшін соғулар нақты орындалуы керек. Соғуды сәтті орындалған деп санау керек, егер допты басқалар ұстап алса немесе территорияны жеңіп алса.

Ойынның әртүрлі кездерінде орындалатын соғулардың бірнеше түрлері бар. Бұған, бәрінен бұрын, ойын басындағы соғуларды жатқызуға болады және айып соғуын жатқызуға болады. Осы соғулардың ортақ белгілері бар. Осы соғуларды іске асыру үшін қол координацияларын жасап отыру керек.

Допты аяқпен соғу тәсілдерінің, яғни «торпедо», «шырақ» тәсілдерінін негізгі техникалық элементтері мыналар: допты қолмен ұстау, доппен босату, аяқ пен доп арасындағы контакт.

Допты қолмен ұстау тәсілінің көмегімен ойыншы допты ұстайды. Әр ойыншының өзінің допты ұстау мәнері болады. Бұл жерде соғуды нақты орындау үшін, ең бастысы, дене тепе-теңдігін сақтау керек.

Допты босату. Ойыншыға доп пен аяқ контакты ылғи бір жерде орындалуы қажет. Бастаушы регбистердің қателігі - допты сәл үстіне қарай лақтыруында.

Аяқ пен доп контакты. Аяқтың қатты қөтерілуіне байланысты соғу да қатты болады. Бірақ бұл ылғи осылай бола бермейді. Аяқ пен доп контакты дұрыс орындалғанда ғана, қатты соғу болады, яғни допқа жұмсалған күш доптың ауырлық центрінен өткенде ғана қатты болады.

Айналмалы соғу - бұл өзінің осінен айналған доп. Нәтижесінде доп қатты әрі үлкен қашықтыққа ұшады. Бұл соғуды шабуыл кезінде де, қорғау кезінде де қолданылады.

Құпия допты дұрыс ұстауда мен жіберуіндегі белгілі бір бұрыштың болуында және соғуды центр ауырлығынан өткізілуінде. Допты оң аяқпен соққан кезде, допты шетінен екі қолмен ұстау керек.

Жартылай қорғаушылар және қорғаушылар бұл соғуды кез-келген аяқпен жасай білу керек.

«Шырақ»

Бұл атпен ұзын тактикалық соғуларды байланыстыруға болады. Техникалық элементтері үстінде айтып кеткендей. Бұған «аяқ-қол» контакты ескеру бола алады. Бұл контакт екі тәсіл арқылы жасалады: доптың ұзын осі соғатын аяқ бойында орналасады немесе кіші ось соғатын аяқ бойында орналасады. Ол айналу соғуына ұқсайды. Көп қолданылатыны – бірінші тәсіл.

Осы соғуды жартылай қорғаушылар жақсы меңгеру керек. Осы жағдайдың мақсаты - әлсіз қорғанған қарсылас жері. Қарсыластың әлсіз қорғанған жеріне соққанда, допты алудың 50 пайыз мүмкіндігі болады. Үшінші сызықтағы келесі қорғаушының реакциясын тексеру үшін, дайындалған соғысты ұстап алуды орындаған дұрыс. Нақты орындалған соғыс қарсыласты деморализациялайды.Қарсыласты допты ұстатуға тырысу керек және де артқа қарай бетімен қозғалуы керек. Қорғаушының бас арқылы соғысын дәл осылай орындауға болады, бірақ жақын ара қашықтықта орындалуы керек. Егер осы қозғалысты нақты әрі тез орындаса және қарсыласқа сені жаулап тасталмауына мүмкіндік берілмесе, ойыншылардың жеңіске жетуіне толық мүмкіндік болады.

Жермен соғу

Егер бұл соғыс дұрыс орындалмаса, қарсыластарға ұнамсыздық тудырады. Регби добының формасы оған жақсы айналуға мүмкіндік береді. Доп қиғаш құлау үшін, аяқ бжәне соғушы ойыншыдан аса алыста болмау үшін, допты соғуға дайындалу керек және оны жақсылап соғу керек. Осы жағдайда доп кіші ось бойымен айналады.

Осы соғу кезінде допты тігінен ұстау керек, яғни доптың көп бөлігі астына қарай бағытталуы керек. Допты қолдан түсірген кезде, ол өс нүктесінің проекциясына жерге түсу керек. Практикалық тұрғыдан осы соғыс кезінде «доп-жер» және «доп-аяқ» сай келуі керек. Осы соғу кезінде соғуды өз уақытында және нақты орындау өте қажет. Доптың жерге дұрыс түспеуі – осы соғудың негізгі қателігі болып табылады. Доп жерге дұрыс түспегеннен кейін қолдың біреуі уақытынан бұрын оны жіберіп, қателік жасайды. Көптеген ойыншылар ыңғайлы позицияда тұрған кезде, көбінесе «дроп гол» жасауға тырыспайды. Осы соғуды орындап жатқан ойыншы «дроп гол» соғатынына сенімді болу керек. Әсіресе 22м зонасында тұрған кезде. Ойыншы белгілі бір позицияда соғуларды тек қана оң аяқпен орындаса, ол сол аяқпен соғуды орындап жатқанда әлдебір қиындықтар туады. Әрине, оң аяқпен орындау үшін ол басқа позицияны қабылдау керек. Еркін соғу кезінде ойыншының тұрысы ыңғайлы болады, себебі қарсылас ойыншылар 10м қашықтық орнында тұрады. Соғушы ойыншыда дайындыққа көп уақыт болу үшін, оның командаластары оған допты арт жақтан береді, бірақ пас тез уақыт аралығында орындалуы керек.

Секіруден соғу ойын ортасынан жаңадан 22м сызықтан басталғанда қолданылады. Осы соғу кезінде нақтылық пен жылдамдық басты рөл атқарады. Ең бастысы, жылдамдық керек, себебі жылдамдық арқасында қарсылас ойыншылар кедергі жасауға үлгермеуі мүмкін. Әсіресе, жылдамдық 22м зонасынан соққанда өте қажет. Кейбір мамандар осы жағдайды 2 ойыншыны қоюды ұсынады, әрбір ойыншы өз жері үшін жауап береді. Олардың міндеті – тез арада соғу позициясын қабылдау. Доп олардың біреуіне беріледі, ал олар қарсыластың қандай да бір әлсіздігін қолдану керек. Егер қарсылас жерінің бір бөлігі нашар қолданса, оны міндетті түрде қолданып қалу керек. Осыны қолданудың тәсілдері: өзің үшін соғу, шеттегі ойыншыларға ашық жақтан соғу, алысқа соғу.

Соғу нақтылығымен қатар допты қорғалмаған бөліктерге соғуды білу керек. Мысалы, егер ылғи секіруден бір нүктеге соға берсе, ойыншылар бұған ыңғайланып алады. Осы кезде соғу зонасын бірінші екі жаулаушы сызығынан таңдау керек және биік соғу керек. Осыны шабуылшы доптың түсу нүктесіне үлгеру үшін жасайды. Жаулап алушылардың бірі биік секіру арқылы допты алып алуға немесе оны артта тұрған ойыншыларға беруге тырысу керек. Осындай тәсілдер орындалса, қарсыласқа қарсылас көрсетуге қиынға түседі. Секірумен соғуды орындау үшін аз қорғалған жерлер алынады.

Орыннан соғудың екі түрі бар:

1. 
   допқа дұрыс жүгіру және аяқ ұшымен соғу;
   
2. 
   допқа бір жақтан жүгіру (футбол ойынындағыдай) .
   

Допты жерден соғу неғұрлым жақсы орындалса, «доп – аяқ» контакты

соғұрлым жақсы орындалады. Әрбір соғушы ойыншының өзінің соғу алдындағы өз тәсілдері болады.

Түзу жүгіріспен соғуды орындау үшін 2 тәсіл бар: тігінен және қиғаш. Аяқтың ұшы доптың астына тию үшін, жолақта белгілі бір жанр дайындау керек.

Жүгіру соғуын орындау тігінен тәсілі арқылы орындалады.

Тұрақты жүгіріс нақты соғудың негізі болады. Кейбір ойыншылар доптан белгілі бір қадам санына шегінеді. Түзумен жүгіріп келе жатқан ойыншылардың қателіктерін байқау қиын емес.

Келесі ойыншының қателігі – соғуды орындаған ойыншының тірек аяқтың доп алдында дұрыс емес қоюы болып табылады. Аяқ допқа жақын тұру керек (табан енінің ұзындығына жуық) және кішкене артқа қарай, бірақ аяқ ұшы допқа бағытталуы керек.

Соғудың екі түрінің бір мақсаты – аяқпен соғуды дұрыс әрі нақты орындау теориялық жақтан аяқ неғұрлым ұзын болса, доп соғұрлым алысқа ұшады. Бойы төмен ойыншыларға күшті соғуды орындау үшін, бір жақтан көтеріліспен орындаған дұрыс. Егер соғу ауырлық центрінен өтсе, ол мақсатына міндетті түрде жетеді. Соғушы ойыншының бар көңілі соғу нүктесіне аударылу керек. Жақсы ереже бар, ол – допты көз алдында ұстау. Егер ойыншы техниканың жүгіруден аяқ соғушының қозғалуына дейін орындаса, оның соғуды дәл, нақты болады.

Соғу бастапқы соғу ретінде қолданылса, секіру кезінде соғу тактикасын қолдану керек. Және бұл үшін алаңның әлсіз қорғанған жерлерін таңдау керек. Бастапқы соғудай кейін көбінесе допты қарсыластың алыс жағына жібереді. Бұл жерде 22 м зонасынан соғу амалсыздан орындалады. Бұл желмен ойналғандағы ойын кезінде жақсы болады, себебі қарсылас дәл осындай ұзын соғумен жауап бере алмайды.

Оң жақ әлсіз қорғалғандықтан, соғуды оң жақтан орындауға болады. 22 м және алаңның бір жағындағы сызық арасындағы соғу биік болу керек. Осыдан кейін допты ұстаушы ойыншыға қысым көрсету керек. Осы қысымды жаулаушы команданың ең жылдам ойыншылары орындау керек. Ойыншыға қысымды тез орындау керек, пасты 22 м зонасынан ұстау керек.

Ойын арбитрдың ысқырығынан басталады, бірақ осы уақытқа дейін жаулап алушылар арнайы қатарға тұруға дайын болу керек.

Ұстап алуға дейін ойыншылар мынаны істеу керек: аяқты дұрыс ұстау, аяқ пен иықты дұрыс ұстау керек.

Рационалды ойын техникасы тағайындалған ұстап алу осы элементтерден құралады: аяқ позициясы, қарапайым қақтығыс, тез әрі күшті итеріс, ұстап алу механикасы.

Ортаңғы оң сызықтан басқа (№ 2), ұстап алу кезінде барлық ойыншылар бір – біріне тар тұру керек, ал аяқтар иық бойымен тұру керек.

Бұл итеріс пен итеріске қарсылық үшін ең тиімді позиция.

Аяқ тұрысы допты шығаруға өте қажет. Егер аяқ тұрысы дұрыс болмаса, олар доптың ұстап алудан кетуге кедергі болады, себебі ол үшінші сызық жолдың артында болады. Аяқтарын қозғалтып,тұрып тұрған ойыншылар, ережеге сай, жақсы ойынды бұзады.

Ұстап алуда доптың шығуының екі жолы болады.

1-ші жолы. Доп тоннельге және ойынның орталық ұстап алу аяғынан кейін, лақтырылғаннан кейін ұстап алудан үшінші сызықтың және жаулап (№ 2) алушының арасынан шығады. Осындай лақтырысты ұстап алу тез әрі күшті болған кезде қолданған жөн. Доптың шығуын үшінші сызық ойыншысының (№ 6) оң аяғы арқылы және екінші сызықтағы ойыншының (№ 2) сол аяғы арқылы қадағалауға болады. Бірақ осы үшін үздіксіз дайындық керек. Қазіргі кезде ойын жылдамдығы айтарлықтай өсті, сондықтан кейбір командалар допты ойнатудың тағайындалған ұстап алудың осы түрі қолданылады және де осы кезде доп әлсіз қорғалған.

2-ші ж о л ы. Доп ойнатудан кейін № 8 ойыншы аяғында болады және ұстап алу көпке созылып, жақсы қорғауда болады. Қосымша қорғаудың нәтижесінде үшінші сызықтағы ойыншы (№ 8) ыңғайлы позицияны қабылдап, ойынның рационалды түрде аяқ жалғасуына позиция таңдайды, бірақ, білу керек, біріншіден үшінші сызыққа дейінгі доптың жолының уақыты да өсті. Жартылайқорғаушы допты тез әрі нақты ұстап алуға жіберу керек. Бұл оны ұстап алуын – сыртқы жағынан тез арада алу үшін бірінші сызықтың тәжірибелі орталығы (№ 2) қай тоннель (жол) арқылы доппен ойнауды таңдайды. Егер аяқтар осы кезде дұрыс бұрышпен тұрса, жартылайқорғаушы (№ 9) ұстап алуда допты қатесіз жібереді, ал тез арада үшінші сызықтың қадағалауында болады.

Ұстап алуға допты сенімді және тұрақты жібере алмаған жартылайқорғаушы жаулап алушылардың дайындықтарын жоққа шығарады, сондықтан бірінші ойындық байланысты зерттеуге көп көңіл бөлу керек, бүкіл дайындық кезінде көңіл бөлу керек.

Оң аяқпен айналатын ойынды бірінші сызық орталығы аяқ ұшының ішкі жағы қолданылады және оны алға қарай қояды. Осы тәсіл арқылы допты қадағалау сенімдірек болады, себебі аяқ қозғалысын қайталау допқа артқа қарай бағыт береді және оны керекті тоннельге бағыттайды.

Осыдан кейін ол тұрақты тұрыста қалады және қарсылық итерісіне қарсылық білдіре алады. Жақын қашықтықтағы ойында, ол сол аяқпен дұрыс емес тұрысты қабылдайды, ол басқа ойыншылардан көрінеді. Бірақ қайтадан ойын және қарсылық қозғалыстарына оң аяқ қатысыды, ол лақтыру жағына қарағанда жақын болады. Аяқ қозғалысы өте жылдам болу керек. Егер осы кезде доп тоқтатылса, оң «баған» (№ 3) допты соғуға және оны бірінші сызықтың орталығының артына жіберуге тырысу керек.

Қазіргі кезде ойында қорғау кзінде осы тәсілді мықты командалар қолдана қоймайды, оның орнына ұстап алу қарсыласты итерумен қолдануды ұйғарады, бірақ бұл сенімділікті азайтады.

Допты тоннельге бірінші және екінші жол арқылы жіберу кезінде, ойыншылар назары ұстап алудың сол жағында болу керек, өйткені сол жақтағы ойыншылар тоннельді қалыптастырады және доптың тез шығуына мүмкіндік жасайды. Бұл ең басты рөл 4 ойыншыда екенін білдіреді: біріншіі сызықтың орталығына (№ 2), сол «бағанға» (№ 1), үшінші сызықтың шеткі жаулап алушысына (№ 6) және екінші сызық ойыншысына (№ 4). Олардың мақсаты: аяқты бастапқы дұрыс тұрыста келтіру және доптың шығуын көзбен қадағалау. Негізгі бұл «бағанға» тікелей байланысты. Ұстап алудың бұл жағы ұйымдастырылған және дамудың жоғарғы дәрежесіне жету керек.

Үшінші сызықтың (№ 8) ойыншысы міндетті, біріншіден, допты қадағалауға көмектесу, екіншіден, екінші сызықтың (№ 5) ойыншысымен итерісті оң иықпен қатты орындау, осымен итерісте қатты әрі сенімді қатысуға көмектеседі.

Тағайындалған айқастағы ойыншылар қақтығысы

Әр ойыншы ұстап алуға міндетті түрде қатысу керек. Ол үшін ойыншы аяғын дұрыс позицияда ұстау керек және басқа ұстап алуда қатысушы ойыншылармен қақтығысу керек.

Бірінші сызықтың орталығы «бағандарды» иықтан ұстау керек, олардың күртелерін қолмен қолтығын ұстау керек.

«Бағандар» оны бел деңгейінен ұстап алады және де күртесінен ұстап алады.

Оң жақтағы екінші сызыққа зор денелі ойыншыны қойған дұрыс. Бұл қарсылықты болдырмауға көмектеседі. Екінші сызықтың ойыншылары «қамал» бір – бірін итеріс кезінде ойыншыларды бір –бірімен қақтығыстыруға мүмкіндік береді. «Қамалдар» ұстап алудың бірінші сызығына түзеліп, бастарын «бағандардың» арасына кіргізіп алу керек және бірінші сызықтың ортасына да (жамбас арасы) бастарына кіргізу керек. Бастарын кіргізгеннен кейін, олар бастарын жоғары көтеріп, «бағандардың» төменгі жағына тіреледі. Итеріс жақсы орындалу үшін арқаны түзу ұстау керек. Екінші сызықтағы ойыншылардың қолдары «бағандардың» аяқтарының арасымен өтеді және бір мезгілде күрте мен шортыны ұстап алады. Осындай ұстап алу әсерлі болады, себебі үшінші сызықтың ойыншыларына итеріс кезінде тірелу үшін көп орын қалдырады.

«Қамалдардың» екі аяғын итеріс және қарсылық көрсету үшін иық бойымен тұрғызу керек. Осыны допты ұстап алуға қарсылас жібергенде істеу керек.

Сосын ұстап алуға үшінші сызықтың шеткі ойыншылары қосылып, («мұрттар») «бағандарға» тіреледі. Оң «мұрттың» қолмен ұстауы «қамал» арқасына қарама қарсы болады. Оның итерісі кішігірім ұстап алудың бұрышына бағытталған. Сол «мұрт» еркін тұрады және жағдайға байланысты «қамалды» қолмен ұстауды өзгертеді. Ол бұрыштағы итерісті орындауға да тырысады, егер бұны ойын жағдайы керек етсе. Ақырғы болып ұстап алуға № 8 (үшінші сызықтың орталық шабуыл жасаушыны) түзеледі. Оның иықтары жалпы итеріске қатысу үшін «қамалдардың» (екінші сызық ) соңына тізіледі, ал қолдары крте және шорты арасындағы жамбасты ұстап алады. Екінші сызықтағы ойыншылардың бастарындағыбай олардың бастары көтеріңкі болады, бұл арқаның итеріс кезінде дұрыс ұстаудың бір мүмкіндігі № 8 ойыншылардың аяқтары созылып тұрады және итеріс жасауға ыңғайлы тұрыста тұрады.

Итеріс

Допты ойынға қарсылас жібергенді, командаға басқа мүшелер допты ойнатуға және қарсылық білдіруге дұрыс шешім қабылдау керек. Егер қарсылас ойыншылардың физикалық жаулап алу дайындығы жоғары деңгейде болса, өзінің оң сызықтағы ойыншыға ойнату өте қиынға түседі. Ұстап алуда ойыншылардың қарсылық білдіруіне бардық ойыншылардың оқыс итерісі көмектесе алады. Бұл команданың бір ойыншысының нұсқауымен болу керек. Мысалы: қарсыласпен допты ойнату жағынан ыңғайлы позицияда тұрған үшінші сызығы, (№ 7) жаулап алушы. Осы итерісті эффектілі орындап шығу үшін ұстап алудағы жаулап алушылардың бәрі бір бүтін болу керек. Осы үшін олар бірінші болып контакт кезінде ыңғайлы позицияға енеді, бұл бірінші сызықтағы ойыншыларға қатысты (аяқ, бас,иық). Итеріске қатысушы ойыншылардың (артқы бес ойыншы, яғни екінші және үшінші сызық) дұрыс позициясы өте қажет. Олар алда тұрған ойыншылармен жамбас арқылы тіреліп тұрады. Егер олар кішкене биік орналасса, итеріс арқадан сырғанағандай болады. Осындай жағдайларды болдырмау керек. Ұстап алу кезінде ойыншылардың аяқтары бүгілгін, ал сандары астына түсірілген болу керек. Содан кейін арнайы дайындалған белгі бойынша барлық түгел ойыншы қатты аяқ итерісі арқылы алға қарай жылжиды. Осы кезде ойыншылардың көңіл концентрациясы үлкен мәнге ие болады және жылдамдық та басты рөл атқарады.

Қуатты итеріске қарсылық көрсету үшін допты ойынға енгізген жақ айқасты жаба білу керек.

Осы кезде аяқ және дене тұрысы дұрыс болу керек. Аяқтар түзеліп, ал жамбас иық деңгейінен төмен түсіріледі. Аяқ табаны жермен толық байланыста болу керек. Итеріс қозғалысы тоқталғаннан кейін, дем алу басталады, дем алудан кейін қарсылас команда қайтадан активті итеріс қозғалысқа көшеді. № 8 ойыншының допты бақылау қозғалысының эффектілігі ұлғаяды.

Сегіз адамнан тұратын айқаста күштің үш құрылымы бар:

1. 
   тігінен (үстінен-астына);
   
2. 
   көлденеңнен (алға-артқа);
   
3. 
   дөңгелек бойымен.
   

Белгіленген айқастың түзелуінің бірнеше нұсқалары бар, бірақ қазіргі кездегі ойын тактикасында бәріне белгілі форма 3х4х1 бар. Барлық ойыншылардың бір уақытта қуатты көзделген итеріске жету үшін, біріншіден, арқа мен мойын тұрысына көп көңіл бөлу керек, себебі иық және омыртқа арқылы аяққа қысым беріледі. Қатты итеріске арқаны түзу ұстағанда ғана жетуге болады.(жерге паралелльді)

Аяқ тұрысы да маңызды. Оның жылдам әрі біркелкі түзелуі итеріске алға қарай бағыт береді және қарсылас айқасына тегеурінді тежейді.

Доп айқастан алғашқы рет бірінші жолмен шығарылғанда, ойыншыларға мынадай жаулап алу қозғалыстарын ұсынуға болады:

• 
  айқас түзелуі 3х3х2 (айқастың сол жағына күш салу). Осыған жету үшін шеткі үшінші сызықтың жаулап алушыны (№ 6) оңға қарай жылжыту керек, екінші сызық ойыншысына (№ 4) жақындау керек;
  
• 
  командада артықшылықты алу үшін айқас айналымы.
  

Бір жақ сызықтан ойын кезінде лақтыру ойынның рационалды техникасының негізгі элементтерін мыналар құрайды: лақтырыс, секіру және допты ұстау, ұстау көмегі. «Коридор» ойнатуда коллективтік қозғалыстарды іске асыру ойынның жалпы стратегиясы мен тактикасында маңызды орынды алады. «Коридорды» ойнату кезінде команда допты алып алу керек және шабуыл жасаушы қозғалыстарды жасаумен қатар, алға қарай жылжи беру керек.

Допты «коридорға» лақтыруда нақтылық үлкен рөл атқарумен бірге, осы лақтырысты жасап отырған ойыншыға үлкен сұраныстар көрсетіледі. Біздің командаларымызда осы қызметті бірінші сызықтың (№2) орталығы атқарады. Басқа елдің мамандары осы мақсатқа жету үшін негізгі емес «ұстаушыларды» қолдануды ұсынады. Осы кездегі негізгі критерий – допты лақтыруды ең сенімді ойыншы орындау керек. Допты лақтыру шеберлігінде үлкен айырмашылық жоқ жағдайда , назар салу керек, бірінші сызық орталығы (№2) допты кез – келген жақтан лақтыра алады.

Допты «коридорға» лақтыру үшін техниканың екінші нұсқасын қолдануды ұсынады: бастан бір қолмен лақтыру немесе басқаша атауы – «ракета» және лақтырушы лақтыру бағытына қарай сол немесе оң позициясын алған кездегі бір қолмен лақтыру.

«Ракета» лақтырысын көптеген командалар қолданады, себебі осы лақтырыс кезінде доп ауада тұрақты орын алады, ал бұл жағдай ұстаушы ойыншыға өте қолайлы және көздеген мақсатқа жетуге болады.

Крюкпен лақтыруды үйрену және қолдану өте қарапайым, бірақ оның тұрақтылығының кілтін тез табуға болады, себебі бұл лақтырыста доптың ұшу жылдамдығын ауыстыру қиынға соғады.

Секіру және допты ұстау

«Коридордағы» команданың әрбір ойыншысы потенциалды «ұстаушы» болғаны дұрыс. Ойында үлкен рөлді лақтыру тұрақтылығы алады. Көптеген командаларда «ұстаушы» рөліне кәдімгі ойыншылар енеді. Ойыншы бойы белгілі бір мүлік болып саналады, бірақ ойында ең бастысы допты ұстап алуға және көздеуге тырысу. Допты ұстайтын ойыншылар қатал ойынға дайын болу керек, допты ұстап алу үшін өздері агрессивтілік көрсету керек. «Ұстаушылар» қозғалысында мыналарға назар аудару керек:

• 
  секіру алдындағы ойыншы позициясы.Осы кезде қол тұрысы өте маңызды және ішкі иықтың қарсылас ойыншының алдындағы позициясы;
  
• 
  итеріс және ұшу. Бұлар кішігірім дайындық қадамымен қарсы ойыншыны асқан кезде орындалады. Ішкі қолдың көкке қағысы дене бітімін ыңғайлы және қауіпсіз жартылайайналым кезінде жартылайқорғаушыға айналуға көмектеседі. Доп қисық ұшып кетпеу үшін ойыншы қолының алақаны допты ұстап алуға дайын болу керек;
  

Доп жартылайқорғаушының қолында емес, жерде болса қарсыластың қысымдағы ойыншыға допты алу қиынға түседі.

Допты алу кезінде ақырғы орынды секіру биіктігі алады.

Ойнату кезіндегі тірек ескерусіз барлық ойыншыларға байланысты және олар доппен секіруге қатыспайды. Ойыншылар мақсаты – допты алып алу, содан кейін оны бақылап отыру. Осы мақсатқа жету үшін «коридор» ойыншылары қозғалысқа дайын тұру керек, доп лақтырылған және ауада ұшып бара жатқан кезде де, «ұстаушы» ұстап алған кезде де және доп сенімді немесе нақты емес ойналғанда жерде жатса да, дайын болу керек.

«Ұстаушы» допты ұстап алғаннан кейін, қалған ойыншылар тез арада оны қорғап және допты ары қарай беріп отыруға жақсы жағдай жасау керек. Егер «ұстаушы» секіру кезінде-ақ допты тура жартылайқорғаушыға бермесе, онда допты сенімді қорғау үшін «мол» ұйымдастыру керек. Ол доппен жүрген ойыншыға бірінші тірек ойыншы қосылған кезде пайда болады. Қалған ойыншылар осы ойыншыларды, тез әрі сенімді тірек болу керек және өзінің жартылайқорғаушысына жақсы қорғау көрсету керек. Ал осы кезде ойыншы допты күтіп тұрады. Дайындықтарда тірек ойыншыларының қозғалысындағы нақтылыққа және «ұстаушыны» жасыруға тырысу керек, әйтпесе ол допты сақтаудағы күресте секіру кезінде өзіне - өзі деген сенімділігін жоғалтады. Ойын ережесіне орай, «коридордағы» спортшылар бір –бірінен 1м ара қашықтықта тұрады. Бұны «молды» орындап жатқан мезетте ескеріліп отыру керек. Допқа секіріп жатқан ойыншылардың біреуі допты ұстап алып және оған тиіспейінше осы ара қашықтықты бұзуға болмайды. Араларында «ұстаушы» тұрған 2 ойыншымен ең басты рөл атқарады. Ойыншы допты тиіскеннен-ақ олар қай жағдайда болмасын, тез арада «ұстаушыға» түзелу керек. Басқа сөзбен аытқанда, айқастың («мол») бірінші сызығын солай құрастыру керек, ойыншылар бастары «ұстаушы» арқасында тұру үшін, ал денелері және аяқтары қысым немесе итеріс жасау үшін ыңғайлы тұру керек. Блок жаулаушының сыртқы қолдары «ұстаушыны» шабуылдан қорғайды, ал ішкісі үш тұрыстың бірінде «ұстаушыны» шабуылдайды. Ол қандай тұрысты қалауына байланысты: доппен жүрген ойыншының мықымын айналып, допты ұстап жүрген ойыншының арқасынан және допты ұстап жүрген ойыншының белінен «коридордың» қалған ойыншылары тірек құрастырып жатқан кезде допты көзден таса қалмау керек. Басқа бірінші екі блок жаулаушыға қарағанда олар тегіс құрылым жасайды.

«Коридордағы» ойнату кезіндегі ойын нұсқаулары

«Коридорды» ойнатқан кездегі бір «ұстаушыны» қолдаған командалар қарсылас ылғи олардың жоспарын біліп қоюына тәуекел етеді.

«Коридордағы» ойын нұсқалары әртүрлі болады. Ойынды тактикалы жүргізуде топ арасында жаулап алушы ойыншылардың болуы өте маңызды. «Коридорға» допты лақтырушы ойыншы және «коридордағы» соңғы ойыншы (үшінші сызықтың бір ойыншысы болады) лақтыру кезінде «коридордың» ұзындығын анықтап тұру керек. Осыған лақтырудың ұзындығы мен жылдамдығы тәуелді болады; қысқа «коридордың» ұзындығы «коридордағы» ойыншылар саны; кімге лақтырыс бағытталады.

Егер командада көкке секіретін бір ғана «ұстаушы» болса, оған қарсылық қозғалыстар көрсететін қарсылас кедергі етпеу үшін, оған өзінің позициясын ауыстырып отыру керек. Егер осындай ойыншылар бірнешеу болса, олардың ойынында әртүрлі позиция қолдану мағыналы болады.

«Коридордың» соңына лақтыру үлкен маңыздылыққа ие. Шабуыл қорғаушылардың комбинациялық ойынын қатайту және ойынды жеңілдету үшін бесінші позициясының ойыншысына қарағанда қысқалау болуы керек.Қысқа лақтырыстар қарсыластардың үшінші сызығының ойыншыларына жеңіл түседі (әдетте олардың позициясы «коридордың» соңында болады)

Қысқа «коридор» ойынында лақтырысты өте көп қолдануға болмайды. Осы жағдайда допты ойнатқан кезде артқы сызықтар көп қиындықтарға душар болады, өйткені қосымша ойыншылар қорғау кезінде қарсыдаста («коридордың» қосымшалары) сызықтың алдына шығып кетуге қауіп төндіреді. Қысқа «коридор» ұзын лақтырыс кезінде сәтті қолданылуы мүмкін. Допты қабылдауға шыққан жартылайқорғаушыға (№ 9) «коридордың» бір жаулап алушының тірегімен сәтті болады.

Допты алып алған жағдайда қателік болған кезде, әр «коридор» ойыншысы тез арада допты сақтап қалуға шара қолдану керек. Допты жартылайқорғаушыға өңделмеген допты бермеудіе негізгі мағына жатыр. «Молды» қорғау кезінде жартылайқорғаушы сәтті пас алса, «молдан» берілген пас жіберілген қатенің ең жақсы түзетуі болады. «Молдың» «коридорда» құрылуы үшін бір – бірдеп немесе «ұстаушыдан» екі ойыншы қақтығысын алған позициялы ойыншылар айқастың екінші сызығындағы ойыншылардағыдай «ұстаушының» бірінші сызығына және екі блок жасаушыға динамикалы түрде түсу керек. Соңғы немесе «коридордың» бірінші ойыншысы (доп қай жерге түскенге байланысты) да қысым жасауға қатысады. Ережеге сай, осындай «молды» қолданған кезде доп жермен өту керек.

Қуатты қысымды жасау үшін дайындалған айқас («мол» емес) өте ыңғайлы болып келеді. «Ұстаушы» допты ұстап алған кезде қарсыласқа басымен алға қарай бағытталса, ал доп өзінің аяқ арасымен өтсе, бұл эффектілі болады.

Допты сенімді ұстап алу үшін лақтырысты өз уақытында лақтырудың үлкен мәні болады. Осыған байланысты мынадай арнайы жаттығуларды мысалға келтіреміз.

«Коридордағы ойын техникасын дамытуға арналған жаттығулар;

1. 
   жаттығуды орындау қақпа сызығынан жел бойымен қорғалғанда басталады. 22 м сызығына дейін, кейін жолдың ортасынан 10 м сызыққа дейін. Қарсылас көрсеткенде ойыншылар жаттығу кезінде тез әрі көп күшпен жасау керек. Қарсылас ойыншыларды және «коридорды» ойнаттыруға ойыншыларды ауыстыру белгілі бір жаттығу қайталауларынан кейін болады. Доппен қозғалуды қолмен ғана жасауға рұқсат беріледі;
   
2. 
   баптаушының ысқырығынан кейін қарсы жолдан қарсы бір жақтағы сызыққа дейін тез жылдамдату болу керек. «Коридордағы» жаттығуларды қайталау;
   
3. 
   «коридордың» басын айналып жүгіру. Екінші позициядағы ойыншыға доп лақтырылады, 4,5 және 6 позициялы ойыншыларға жүгіріп келеді. 1,2 жаттығулардағыдай бүкіл топтың қозғалуымен жаттығуларды қайталау;
   
4. 
   «коридордың» соңын айналып жүгіру. Доп 4 позициялы ойыншыға лақтырылады, 2 позициялы ойыншы жүгірісті орындайды және ойыншыдан жақсы пас қабылдайды. Осы жаттығуды орындағаннан кейін бірте- бірте қысымды жасау үшін оппозиция енгізіледі;
   
5. 
   2,3,4 ойыншылармен, бүкіл доптың қозғалысымен 1,2 жаттығулардағыдай жаттығуды қайталау;
   
6. 
   «коридорда» төрт ойыншы. Доп «ұстаушының» дабылымен орындалады, ол доппен қозғалыстардың бәрін тез орындайды. Оған үш ойыншының звеносы тірек етеді;
   
7. 
   бүкіл команда қатысады. Жолға ұзын әрі биік лақтырыс допты қорғаушылар ұстап алуға ыңғайланған. Осы нұсқаны қолдану қорғаушы сызығындағы жаулап алушылардың қозғалысының өз уақытында және сенімді тірегін талап етеді.
   

Осы лақтырысты сәтті қолдануға болады, келесі ережелерді білу керек: лақтырыс допты аутқа шығу жерінен орындалады; осы мақсатқа жету үшін аутқа кеткен доп және осы кезде ойыншылар тиіскен допты қолдану керек; доп түзу бойымен 5м қашықтықта ұшу керек. Жас ойыншылар тез лақтырысты қолдану керек, әсіресе жолдың тағы өзінің жағында ғана. Олар қарсыласқа «коридорға» сенімді қысым жасауға үйренбейінше, жолақтың кез – келген жерінде болуға болады.

Тоқтату жағдайынан және ойыншының шабуылынан кейін қазіргі кездегі коллективті регбидің 2 өте маңызды түрі бар: бұл «мол» және айқас («рак»). Бұл тәсілдер ойынның тоқтап қалмауын қамтамасыз етеді, себебі олар командада амалсыз тоқтау кезінде допты бақылау және шабуыл жасаушы қозғалыс кезінде жоптың жоғалуын болдырмайды. Команда ойыншылары бірдей деңгейде «молдағы» және айқастағы қозғалыстар шеберлігіне ие болу керек.

Тәжірибелі ойыншылар ыңғайлы позицияда осы тәсілді сәтті қолданады. Осы кездегі ең басты проблема: қарсыластың физикалық дайындығы. Егер тіректің кез – келген ойыншысы доппен жүрген ойыншыға жетсе, ол ары қарай не істеуді дәл білу керек. Тіректің бірінші ойыншысы допты ұстап жүрген ойыншыны ең қауіпті жағынан ұстап алады, бұл жерде ол өзінің бос қолын қарсыласты жаулап алуға қолданады. Келесі ойыншы дәл осындай қозғалыстар жасайды, бірақ басқа жақтан. Үшінші ойыншы допты алып, оны бақылай алады. Осылайша берік плотформа құрылады. Келесі үш ойыншы ыңғайлы позиция таңдай отырып және бір – бірін ұстап алып, оған тірек болады. Ережеге сай, соңғы ойыншы шабуылға немесе қорғауға дайындала отырып, «молдан» кішкене арырақ орын алады.

«Рактың» «молдан» тамырлы айырмашылығы доптың келесі бір немесе екі ойыншының жерде болуы. Осылайша барлық ойыншылардың мақсаты, доптың айналасындағы бос орынға ие болу. «Ракта» допты алу күресінің көп жағдайлары тығыз қақтығыста берік плотформа дайындаған екі бірінші ойыншыға байланысты. Бұндай қозғалыстар «молдағадай» болады.

«Молда» және «ракта» жиі кездесетін шабуылдың ойыншыларының тірегін қорғаушылар жасайды, ережеге сай, олар добы бар ойыншыға бәрінен жақын болады. «Молда» және «ракта» доп үшін күресте коллективтің қозғалыстарды барлың ойыншылар жасау керек, ол ойыншы қорғаушы немесе жаулаушы болса да.

«Ракта» және «молда» ойынның рационалды техникасының негізгі элементтерін мынылар құрайды: доппен жүрген ойыншының позициясы; тірек; дене тұрысы; қысым.

Допты рационалды түрде алу сұрағы келесі сәтті шабуылшы қозғалыстар үшін команданың әрбір регбистіне байланысты, әсіресе, шабуылы тоқтаған ойыншыға байланысты. Оның ойында қалай жалғастыруынан, допты сақтауынан көп нәрсе тәуелді. Команданың ойыншысы допты ұстауын тірек ойыншыларын көріп тұру керек және оны қорғаудың қандай да бір тәсілін қолдану керек. Допты ұстап жүрген ойыншы допқа тірек жасамақшы болған ойыншы оны алып алмас үшін, оны бақылап жүру керек. Демек, назар аударатын ең маңызды объект - доп. Доппен жүрген ойыншы ұстап алуға қарсыластық білдіре отырып, допты сақтау үшін бар күшін салу керек. Осы кезде оған ыңғайлы позициясында тұрып алу өте маңызды. Доп жақсы қорғалған кезде, (қарсыластан алыста қолын созып тұрғанда) ал ол өзі қатты әрі кішкене бүгілген аяқты созып тұрып, допты өзімен жауып тұру керек. Допты ішке қысып алған позицияға қарағанда, бұл позиция эффектілі болады. Ойыншыларды қарсыластан допты дұрыс әкетуге үйретіп отыру керек. Ойыншы өзінің жанынды допты бір қолмен ұстап, оны жерге тіреп жәнеаяқтардың арасымен оны артқа қарай шығару керек немесе тіпті болмаған жағдайда , жерге құлап, допты өз денесімен жауып қалу керек. Баптаушыларға ойыншылардың өз уақытында керек шешім қабылдаудағы тез әрі дұрыс шешім қабылдаудың дамуына көп көңіл бөлу керек.

Допты ұстап жүрген ойыншы тоқтатылғаннан кейін команданың келесі қозғалыстардың сәтті болуы тірек жылдамдығына байланысты. Демек, қарсылас айқас кезінде күшті қарсыластық көрсетуден бұрыналуға күресіп жатқан өзінің ойыншыларына тірек болу керек. Осы ойыншыға көп портнерлер неғұрлым тірек болса, соғұрлым сенімді позицияна олар келесі шабуылшы қозғалыстарды жасайды.

Қарсыласқа бағытталған қысымды жасау үшін ойыншылар дененің дұрыс тұрысын қалыптастыра білу керек. Бұл жаулап алушылардың дұрыс дененің позициясында ғана эффектілі қысым жасап жатқан тағайындалған айқасты еске түсіреді. Дене позициясы төмен, ал арқа түзу болу керек. Ойыншылар бір – бірінің қолдарын қатты ұстап алу керек. Бұл активті бастапқы позиция. Әрине, бұл кезде кішкене дем алып плу керек, ол үшін денені кішкене биік көтеру керек. Ойыншылар допты сақтап қалу үшін және команданың шабуылшы қозғалыстарын үлкейту үшін күшті контакта қысым техникасын сенімді қолдану керек.

Итеріс мақсаты – қарсыласқа қысым көрсету.»Молдан» немесе «рактан» бірнеше метр қашықтықта тұрып, дұрыс позиция таңдау мүмкіндігіне ие болған және күшті контакта қозғалыс жоспарын жасай алатын бірінші екі ойыншыға үлкен жауапкершілік жүктеледі. Олардың бірінші тапсырмасы – допты ұстап тұрған ойыншымен қатты қақтығысу және бір мезгілде онй шортыйынан ұстап алып, иықпен қысым жасау.

«Рак» ойыншыларының мақсаты да сондай – допты алып алудағы қысымды қалыптастыру.Доп айқастан шығарылмайынша, итерістің алға қарай қозғалысының импульсі аяқталмайды.

«Қорғау»

Қозғалыстың негізгі мақсаты – допты алып алу. 1 ойыншы өзінің қарсыласын тоқтатып, өзін сенімді итеруге кедергі жасайды. Оның қозғалыстарына тірек болып отырған ойыншылар шабуылшы ойыншының қалған портнерлерінен бөліп алу керек. Бұны тірек ойыншыларының қарсыластары допты алып алып, қысымға арналған ыңғайлы позицияға тұрмастан бұрын жасау керек. Допты ұстап алған ойыншыны тоқтатқан мезгілде үлкен мағынана тірек жылдамдығы және қорғаушы ойыншылар орындайтын қысым алады.

Доппен жүрген шабуылшы қарсыласты тоқтатқан бірінші ойыншы оны өзінің жағына бұрып жіберуге немесе олай болмаса, егер басқа ойыншылар өзінің қозғалыстарын жасап отырып, алға қозғалып жатса, оны жерге лақтыра алады. Егер қарсыласты тоқтатқан ойыншы оны өз жағына бұрып және жерге лақтырып жіберсе, келесі ойыншы оның қолындағы допты алуға тырысады.

«Квадраттағы» жаттығулар:

1. 
   біреу біреуге қарсы (1х1). Допты созылған қолмен ұстау, оны қорғау, қарсылас оны 5 с ішінде алып алуға тырысады. Кейін ойыншылар рөлдерімен ауысады;
   
2. 
   4 адамнан тұратын топ(3х1)жаттығу алаңда 5м сызық және аут қозғалысының аут сызығы арасында орындалады. Доп 3 ойыншыда. Олардың бірі сынақ жолағына баруға тырысып, шабуыл жасайды. Қорғаушы 5м зонасында орналасып,оны үстіңгі шабуылмен тоқтатады немесе доппен жүрген ойыншыны жерге құлатуға тырысады. Тоқтатудан кейін ойыншы допты сақтап қалуға тырысып, оны тоқтатусыз допты алуға келе жатқан ойыншыларға допты беру үшін уақытты ұтып алуға тырысады. Шабуылдан кейін әр оыйншы қорғаушыны ауыстырады;
   
3. 
   2 жаттығу сияқты, қорғаушылар мен жаулап алушыларға ойыншылар қосылады, «рак» пен «молды» қосып алғанда, бірақ шабуыл тоқтағаннан кейін. Бір топтағы ойыншылар санан бақылай отырып, олардың назарын шабуыл мен жаулауға аудару;
   
4. 
   жасырын пас. 6 адамнан тұратын пас.(3 қорғаушы, 3 шабуылшы) топтар бас бағыттаушылары бір – бірінен 5м қашықтықта орналасқан. А топтағы ойыншылар иығымен алға қарай жүгіріп шабуыл жасайды. Допты қолға алып, оны қорғаушымен контакт жасаған кезде допты денесімен қорғайды;
   
5. 
   4 жаттығу сияқты. Қорғаушылар допты алып алуға немесе контакт кезінде шабуылшы ойыншыны айналдырып жіберуге тырысады. Ақырғысы айналдыруға қарсылық білдіреді;
   
6. 
   5 жаттығу сияқты, бірақ бір қорғаушы ғана қолданылады. Тірек ойыншылары допты алып жүрген ойыншы оны сақтап қалуын бақылап, алыс тұрады;
   
7. 
   6 жаттығудағыдай. Бірақ қорғаушылар қозғалып отырады, ал ойыншылар тірек ойыншыларынан кейін қозғалады. Допты ұстап жүрген ойыншы допты сақтап қалу үшін әртүрлі шешімдер қабылдауы мүмкін.
   

Көптеген командаларда 2 өлшемде болатын арнайы қаптар көп қолданысқа ие. Контакт үшін кішкентай қап және «рак» үшін үлкен қап қолданылады. Қаптарды ескі маттан немесе тығыз матадан дайындалып, оны паралон қиқымдарымен тығындап қоюға болады. Секіруде иықпен ұру және жабуыл жасау кезінде кезінде қап жақсы қауәпсіздендіреді.

1. 
   1.7 ойыншыдан тұратын топ.(5 шабуылшы, 2 қорғаушы). А және Б ойыншылары «квадрат» соңында орналасып., қапты ұстап тұрады. 5 шабуылшы ойыншылар А қорғаушысымен бір сызыққа түзеледі. Бірінші шабуылшы добы бар ойыншы доға бойымен қапқа қарай қозғалады. Қалған ойыншылар «молдың» құрылу техникасын сақтап, оған тірек болады. 5 ақырғы ойыншы бос қалады және айқастың жартылайқорғаушысы сияқты қозғалыстар жасайды;
   
2. 
   1 жаттығудағыдай «мол» техникасы, бірақ А және Б қорғаушылары олармен таңдаған бағытта қаппен бірге «квадрат» бойымен қозғалады;
   
3. 
   1 жаттығудағыдай «мол» техникасы, бірақ А және Б қорғаушылары «квадратты» бөлетін шекара , орташа сызықта позициямен орналасады. Шабуылшылар бір қаптан екінші қапқа қозғалып, «молды» қалыптастырады және итеріс позициясын орындайды. Осыдан кейін қарғаушылар бұрынғы қалпына келеді;
   
4. 
   1,3 жаттығудағыдай, бірақ қаптар шабуылынан кейін А және Б бастапқы позициясына келіп, бәрін басынан бастайды;
   
5. 
   4 жаттығудағыдай, бірақ қорғаушы мен шабуылшы санын көбейту;
   
6. 
   егер қаптар жітіспесе, қолмен қақтығысқан және шабуылшыларға арқамен тұрған 3 ойыншыны қолдануға болады;
   
7. 
   беске 8 шабуылшы ойыншылар. Ойын 10 м сызық арасында өткізіледі. Сынақ жолағы 5 м және бір жақтағы сызық арасындағы бос орын болады. Шабуылшы ойыншылар 5м сызығында болады, қорғаушылар шабуылшылардан 10-15 м ара қашықтықтағы бір жақтағы 10 м сызығында болады. Сықырық бойынша шабуылшылар қорғаушылардан әртүрлі пас түрлерін немесе «молды» қолданып отыру керек.
   

1. 
   қарсылас А және Б ойыншылар қиғаш бойымен бір – біріне қарама – қарсы қозғалады. А контактқа кіріп, алға қарай итерісті орындайды және Б ойыншыны бірнеше метрге итеріп жібереді. Б ойыншы ереулі қарсылық білдіреді. Әр итеруден кейін ойыншылар рөлдерімен ауысады;
   
2. 
   1 жаттығудағыдай, бірақ 2х2;
   
3. 
   2 жаттығудағыдай, бірақ 3х3.Шабуылшы ойыншылар тізілуі 2х1, яғни бір ойыншы № 8 ойыншының рөлін атқарады. Айқастың бірінші сызығындайқорғалған ойыншылар бір сызық бойымен тізіледі. Кейін екі команда да ойыншылар санын көбейте алады;
   
4. 
   3 адамнан тұратын топ. (А,Б,В) , әрбіреуінде 3 адамнан. Алаң 2 «квадраттанә тұрады. А және Б топтары белгіленген айқас сызықтары сияқты түзеледі,қарсыласпен контактқа кіруге дайындалады. Допты лақтыратын тоннельге осы екі бірінші сызық арасына арнайы қап салынады. В тобы 2х1 түзелуінде алдыңғы жаттығудағыдай «квадрат» соңында позицияда тұрады. Дабыл бойыншы А,Б тобы қапты айналып жүгіреді;
   
5. 
   4 жаттығудағыдай, бірақ үлкен алаңда («квадратты» үлкейту). Бірінші сызықтар арасында қаптар орнына ойыншы орналасады. Мысалы, В тобының ойыншысы А тобының ойыншысына қарай қозғалады, А Б-мен қарсыласып, «ракты» құрайды.Барлық топтар «ракты» құруды үйренеді;
   
6. 
   5,4 жаттығудағыдай, бірақ қап немесе ойыншы жанына доп қойылады. Ойыншылардың допты көзбен бақылауын және оны аяқпен ұруын қадағалау керек;
   
7. 
   4 жаттығудағыдай, бірақ 6 адамнан тұратын топ. 22 м сызығында 10 м бір – бірінен қашықтықта орналасқан. Баптаушы дабылымен «ракка» арналған топтар 2х3 орналасумен қаптан итеріс жасайды. Ал ол қаптың бір жағында доп орналасқан. Егер қаптар жетіспесе, оларды бір топтан екінші топқа ауыстыруға болады;
   
8. 
   топтар позициясы 7 жаттығудағыдай, 22 м сызығында орналасқан, бірақ олардың арасындағы ара қашықтық әртүрлі бола алады;
   
9. 
   8 жаттығудағыдай, бірақ «ракты» қарастырған топтың бір ойыншысы жақын жерде допты күтіп қалады;
   
10. 
    22 м сызық орнына бүкіл алаң қолданылады.Бұл топтарда 6 адам, бірақ қорғаушымен бірге. Ал қорғаушы допты алып жүріп, басқа ойыншылардан қашады. Оны қуып жетіп, басқа ойыншылар допты алып алады. Доппен бірге жүрген ойыншы алаң ішінде әртүрлі жылдамдықпен қаша алады;
    
11. 
    6 адамнан тұратын топтар. Ойын 22 м сызығының сол жағынан басталады. Доп жеңген «рактан» кейін алдыңғы жаттығудағыдай ақырғы ойыншының қолында болады.(айқас жартылайқорғаушысында). Ол ойыншы қарсы жаққа, 10 м жаққа баруға тырысады, онда «рак» қайтадан ойналады. Кейін ойыншылар қозғалысы 22 м сызығының ортасына дейін жалғаса алады және бүкіл алаңға қозғалыс бағытын ауыстыра алады. Доппен жүрген ойыншылар өздері қозғалыс жолын таңдай алады және «рактың» қалыптасу нүктесін де таңдай алады.
    

7 жылдам әрі техникалы ойыншылар біртекті қуатты күш болып қатыспайды. Ойыншылар ойыншыға қатысты үнемі ыңғайлы позицияда тұруға тырысу керек. Қорғаушы сызығының ойыншылары олардың доппен қоштасқан кезі ең тиімді позиция таңдаудың, шабуылшылардың тірек қозғалыстардың басы екенін білу керек.

Импровизацмя тенденциясын бағалау қажет, өйткені қозғалысты жоспарлау – бұл мақсатқа жетудің бір ғана тәсәлі.

Бүкіл сызықпен дайындалып, допты ұстаудың коллективті техникасын мәнді түрде жақсартуға болады, бірақ техниканы меңгеруге командаға жарыс ойындарын енгізу керек. Сондықтан қорғаушы сызықтарында ойынның техника – тактикалық қозғалыстарды дамытумен қатар, қарсылас көрсету дайындықтарын дайындай керек. Дайындық шарттары осыған байланысты әртүрлі мінезде болуы керек. Ондай дайындықтарды ойыншылар керек кезде пас беруге, бір жаққа қадам басу, жылдамдық пас көмегімен қозғалыс бағытын өзгертуді үйренеді. Кейін бірте – бірте қарсыласты толық енгізу керек, яғни ойыншылардың тең санына қарсы қозғалу керек.

Доп ұқтып алынғаннан кейін қорғаушылар түзелуі әртүрлі болуы мүмкін. Осы маңызды команда звеносының ойын қозғалысының негізін іске асыру керек. Оның негізгі мақсаты – мүмкіндіктерді орындау ал ең керекті мақсат – мүлік сызығынан өту. Егер шабуылшылар бұған қажетсінсе соңғы нәтижеге жету үшін команда ыңғайлы позицияны алады және жаулап алушыларға тірек болуға жеңілдік тудырады. Осы кезде қарсылас шабуылды тең командасының қорғау сызығынан өтуді білу керек.

Допты алғаннан кейін қорғаушылар әрине қорғаушылардың ойын қозғалыстарына жақсы мүмкіндік тудырады бірақ сәттілік ойыншылардың шеберлігінен және дұрыс шешімдер қабылдау икемділігіне байланысты. Осының бәрі қорғау сызығының ойыншыларын ойын жағдайларындағы жайттарды шешуге өздерінің арасында ақпаратпен алмасуға мүмкіндік етеді. Олар ойында қарсыластың күшті және әлсіз жақтарын қандай да қорғаусыз қалған бос орынды қолдануды білу керек. Бұл көбінесе жартылайқорғаушыға байланысты, себебі олар шабуылшылар мен үштоқсандық қорғаушылардың арасындағы байланыстырушы звено болып табылады.

Допты үштоқсандық қорғаушылар сызығының бойымен беру процесінде келесі жайттарды ескеру керек. Біріншіден өткізіліп тасталатын дистанци. Екіншіден жүру үшін қолданған уақыт және ойыншының қарсыластан құтылу қабілеттігі. Берілген жағдайлармен үштоқсандықтардың сызығының түзелуін ойыншылардың қозғалыс жылдамдығы және олардың қарсыласпен күресуін қолдану арқылы бақылауға болады. Басқа сөзбен айтқанда үштоқсандықтардың сызығы неғұрлым күшті орналасса,сызық соғұрлым алысырақ орналасады. Доппен жүрген ойыншылар неғұрлым жылдам қозғалса және пас берсе, соғұрлым олар мақсатқа жетуге аз уақыт жібнрнді. Үштоқсандық сызықтың ойыншылары неғұрлым тактикалық техникалық тұрғыдан қарсылас қорғауын бұзуға дайын болса, соғұрлым олар керекті нәтижеге жетеді.

Ойында жайттар бар оларға қорғаушылар сызығының позициялық ойыны байланысты, олар: жоспарланған айқас «коридор ойнатуы және «мол» мен «рак».

Жоспарланған айқас қорғаушылар сызығының шабуылына үлкен әсер етеді. Ойын барысында айқас тағайындалған кезде, ұсақ ереже бұзушылыққа ондаған тоқтатулар болады. Осы кезде қарсылас қорғау кезінде өзінің қозғалыстарын жасауға мүмкіндік алады, сонымен қатар шабуылшы қозғалыстарға дайындалып алады. Команданың қорғаушы ойыншылары ойын ережесіне сай, ақарғы үшінші сызықтың ойыншысынан кейін тізіліп тұра алады. Осы арқалы олар қарсы команданың шабуыл сызығына жақын тұрады. Егер әр айқастан кейін осылай болып отырса, онда шабуылшылар қарсы команданың ойыншыларының қатты қысымына түседі. Әрина, команданың «артық» ойыншыларын қолданып, допмы үштоқсандық сызық бойымен допты беру және сәтті шабуыл жасау осы жағдайда қиынға соғады. Осы ситуациядағы оптималды шешім – айқасқа жақын шабуылды ұйымдастыру. Егер бірінші екі пас тез әрі нақты орындалса, қарсыласта қорғанатын бір – ақ сызық болады, ал ол сызықты тез бұзуға болады. Бұл жерде ашықжартылайқорғаушының жанындағы айқаста (№10) жаулап алатын және бірінші орталық үштоқсандық ойыншыны (№12) жаулап алатын шеткі үштоқсандық ойыншыны немесе қорғаушыны қолдану керек. Егер қарсылас команданың қорғанысы сәтті бұзылса, онда шабуылшылар қорғаушы шабуылына сәтті тірек бола алды.

Басқа тәсілдер де бар. Мысалы, 2 жартылайқорғаушы (№ 9 және №10) және бірінші орталық үштоқсандық қорғаныстан өздері өте алады немесе жүгіріп келе жатқан қорғаушылар артынан соғу қолдана алады. Алаңы аз қорғалған жолақтар қарсылас команданың сызығынан кейін және оның флангтерінен кейін орналасады.

«Коридордағы» ойын

«Коридор» ойыны қорғаушылардың ойын қозғалысына әсерін тигізеді. Шабуылшылар «коридорды» допты сенімді иеленіп алған кезде, осы сәт шабуыл ұйымдастыруға өте қолайлы болады. Қорғаушылардың айқас сызығына қарағанда допты лақтыру сызығынан 10м қащықтықта тұру, яғни оларды 20м қашықтық бөліп тұрады. Командалар ойынына жиі кедесетін жайт, ойыншылар «кодидорды» сәтті жеңіп алып, тағайындалған айқастағыдай аяқпен соғуды қолданады. Бұл жерде аяқпен соғу қиын екендігі ескерілмейді, себебі қарсылас жолақта жинақы болады және жолақтың барлық учаскелері оның бақылауында болады. Қорғау сызығының бөлетін ойын орны үшін аздау қысым көреді және сондықтан олар аяқ соғуларын кері пайдалану керек, себебі осы кезде доп, ережеге сай, жоғалуы және жиі кездерде тәжірибелі қарсылас тағайындалған контр шабуылды бастайды. «Коридордың» сәтті ойыны – қорғау ойыны сызығына жақсы жолдау, әсіресе жолақ ортасында.

Қорғаушы сызығының ойыншысына ең жақсы жағдай, оның доппен жүрген кездегі қарсыластың алдында орналасуы. Тағайындалған айқаста және «коридорда» қарсыластар ойынды ұйымдасқан түрде жүргізугі мүмкіндік алады. Ал «мол» және «ракта» қарсылас ойын қарсыласын жасауға уақыт шектеулі болады. Жиі жағдайларда қарсыластың қорғау сызығы «молда» енгізіледі. Бұл әсіресе жылдам ойыншыларға байланысты, себебі баяу ойыншылар қорғаныс күшін қалдырады және әрине, бұл кезде қарсыластың қорғау реттілігі әлсіз болады. Шабуылшы команда допты шетке тез беру арқылы қолдану керек. Бұл жерде қорғаушы міндетті түрде шабуыл аяқталуына қолдау көрсетеді.

Бұл жерде сәттілік қол ойынының жылдамдығынан және алға жылжудың жылдамдығына байланысты. Және шабуыл жасаудың дұрыс бағыт табуына байланысты. Ережеге сай, бұл допты жеңіп алу жылдамдығынан және шабуылға дайын қорғаушылардың санына байланысты. Мысалы, сол жақта қарсылас ойыншылар аз орналасқан, демек шабуыл да сол жаққа бағытталу керек, яғни сол жаққа. Бұл жерде ең басты рөлді ылғи да ойынды жалғастыру үшін тиімді нұсқаларды іздейтін жартылайқорғаушылар атқарады. Қайтадан осы жағдайда алынатын аяқ соғысы және қарсыластың қорғанысын бұзатын бір ойыншының қозғалысы болады.

Позиция

Позицияны таңдау қорғаушылар сызығының сәтті және рационалды ойынына өте маңызды. Үштоқсандықтар допты алу үшін жолаққа көлденең жүгіру тенденциясы ие, мүлік сызығына жету үшін олар мәнді қашықтықтан өту керек. Бірақ бұл алға жылжуға кедергі келірумен қатар доппен жүрген қорғаушы ойыншыны және одан кейін тұрған қалған ойыншыларды ойындық орнынан айырылтады.

Алға қарай түзу қозғалыс қорғаушыларды бір – біріне қарсы ойнатады және оларға басқа ойыншыларға қосылуға мүмкіндік бермейді.

Ойыншылар өздері тұрған позиция ылғи теориялық ережелерге сай келмейді. Әр командада ойын позициясын таңдау қорғаушылардың қолмен ойнау ойыны, тірек көрсету шеберлігі және ойыншылардың жылдамдық есебінен алынады. Ашықжартылайқорғаушының позициясы (№ 10) және бірінші орталық (№ 12) позицияны өзімізге үлкен жылдамдықпен шабуыл жасауға мүмкіндік береді. Көп нәрсе айқастың жартылайқорғаушысының сенімді ойынына байланысты. Аз тәжірибелі айқас жартылайқорғаушысы тағайындалған айқастаң және «коридордан» кейін пас бере алмайды, осы қалыппен, ашықжартылайқорғаушы (№ 10) оған көрсетілетін қысымнан құтылуға тырысады. Осындай жағдай әсіресе «коридорды» ойнатқан кезде кездеседі. Айқас жартылайқорғаушысы пасты нақты әрі тез беруді үйрену керек. Ашық қорғаушының позициясы доп ешқандай кедергісіз жету үшін бос орын және жаман паста позициясын өзгертуге мүмкіндік болу керек. Айқас жартылайқорғаушысының қолында доп болған кезде ғана қлозғалысты бастайды. Оның жолы мен доп жолының қатынасының траекториясы 90 градус немесе одан аз бұрыш болу керек, яғни айқас жақын, бірақ үлкен бұрышта емес. Үштоқсандық (№ 12) сызығының бірінші орталығы оның жүгірісінің бағытымен жүру керек. Екінші орталық (№ 13) кішкене және көлденең орналасады, ол ашықжартылайқорғайшыны көріп және жүгірісті шеткі үштоқсандық (№ 14) қолдауымен жүру үшін жасалады.

Қорғаушыға (№ 15) осындай жағдайда шабуыл сызығына қосылуға оңай болады. Басқа тізімдер қолданысқа кіре алады, бірақ қозғалыс басының бұрыштары қорғаушыларға алға қарай қозғалуға мүмкіндік беретіндей болу керек. Қорғаушы сызығының тізілуі үлкен бұрыш пен мүлік сызығының қатынасына қарай сызықты өзінің жеріндегі қарсылас сызығына жақындатылады, әрине, мүлік сызығы жойылады – шабуылшылар мақсаты. Осы кезде шабуылшы сызық үлкен қашықтықты жүгіріп өтуді үлгеру керек, бірақ бұл маневр жасауға үлкен мүмкіндік береді, ойыншылар қарсыласты жеңу үшін финтті , «бір жаққа қадам басуды» ж,. Т.Т. Қолданған кезде. Басқа сөзбен айтқанда, қарсыластың қорғаныс сызығын бұзу. Осы тәсіл ойыншылардың жақсы байланысында және екінші орталықтың (№ 13) ойынында және шеткі (№ 14), қорғаушы (№ 15) ойнағанда эффектілі болады.

Бағыт өзгерісі, темп және жүгіріс ритмінің өзгерісі

Қорғаушы техникалық тәсілдерді үлкен жылдамдықпен жасауды үйрену керек. Бұған жүгіріс жылдамдығы ғана емес, қол ойынының жылдамдығы, допты аяқпен соғу жылдамдығы жатады.

Егер ойыншының техникалық жағынан жақсы дайындығы болса, бірақ тез шешім қабылдай алмаса, онда оның сәтті ойын көрсетуі бірталай.

Бұл допты беру және қабылдау шеберлігі. Қорғаныс сызығының ойыншылары осы өнерді жақсы меңгеру керек. Бұл – олардың негізгі қаруы. Олар доп қарсылас ойыншысының жүгірісінің жылдамдығынан айтарлықтай тез ұшатынын ұмытпау керек. Қарсы командадан қорғанатын ойыншылар осыдан тез шаршайды. Және олар тез пас беру техникасын жақсы меңгерген. Техникалық тез пасты және допты қабылдауды іске асырған кезде, қол бармақтары мен білектің жұмысы үлкен мағынаға ие болады. Осы туралы ойыншылар да, баптаушылар жиі ұмытып кетеді. Жиі кездесетін жайт, ойыншы допты беру алдында ұзын қағыс жасайды. Осындай кезде қандай жылдамдық туралы айтуға болады? Пас берудегі жылдамдықпен әсірісе көп айқас жартылайқорғаушысы жұмыс істеу керек.(№9) Ол қандай пастың түрін қолданбасын, бұл жерде ең негізгі фактор – жылдамдық, себебі оған күш және доптың ұшуы байлынысты. Тәжірибелі жартылайқорғаушыларға да пас ұзындығына көңіл бөлу керек, өйткені бұл қорғаныс сызығының ойынына әсер етеді. Жақсы орындалған пасты, шеткі ойыншыға бағытталған, 3 с уақыттан аса орындауға болады.

Қорғаныс сызығының ойыншыларының барлығы допты соғуды жақсы меңгеру керек, бірақ тек қана соғулармен ойынды жеңуге болмайды. Өз уақытында орындалған және нақты аяқ соғысы бос орын жеңіп алуға пайдалы болады. Қай жағдайда болмасын, ойыншылар қысым көрсетумен соғуды үйрену керек, яғни оларды тез әрі екі аяқпен орындау керек. Осы шеберлікті меңгерген ойыншының кемшілігі, оның таңдауы жоқтығында және оның көп қателесе алатынында. Жылдам «дроп гол», ұшудағы тез соғу және тез жерге соғу – бұл соғу түрлері.
4 Жартылай қорғаныс сызығы ойыншыларының техникасы
Айқас жартылайқорғаушысы (№ 9) және ашықжартылайқорғаушы (№ 10) ойынның басты ойыншылары болып табылады. өйткені олар жаулап алушы мен қорғаныс сызығы ойыншыларының арасында байланыс тудырады және ойынға қатысып, басқалар сияқты шешім қабылдау керек. Олардың мақсаты – ойын кезінде ұпай жинау.

Жартылай қорғаушы ойыншыларына мынадай белгілер лайық:

1. 
   қол ойынындағы жоғары шеберлік, әртүрлі жүгіріс формалары, аяқ соғулары;
   
2. 
   тез техникалық ойлау;
   
3. 
   үлкен еңбекқорлық.
   

Айқас жартылайқорғаушысы бірінші болып шешім қабылдайды, себебі оның ойын жағдайындағы түсінігі бүкіл команданың ойын қозғалысына әсер етеді. Оның командасында 9 немесе 15 ойыншы ойнай ма екендігі оған байланысты. Оның қатысы командада қандай ойыншы болғысы кеумен анықталады. Регбистер командасының ойыны барлық ойын жағдайында үлкен шеберлікті талап етеді.

Негізгі техникалық элементтер: тірек аяқ позициясы, бағытталған қол позициясы, жылдамдық, нақтылық.

Айқас жартылайқорғаушысының тағайындалған айқастан допты беру кезіндегі негізгі қателігі – аяқ позициясының дұрыс болмауында. Ойыншылар аяқ позициясын дұрыс таңдаудың орнына допқа бірінші ұмтылады. Пастың нақтылығын сенімді бақылауы допқа қолды қоюға байланысты. Ашықжартылайқорғаушы ең біріншіден, тез пасты талап етеді.

Нақты пас ашықжартылайқорғаушыға қосымша уақыт және орын ұтып алуға көмектеседі.

Айналған пас

Бұл ашықжартылайқорғаушыға қосымша ойын орнын беру үшін үлкен ара қашықтықта қолданады. Бұл кезде негізгі 3 жағдайды ескеру керек:

1. 
   артқы аяқ допқа жақын орнылысу керек;
   
2. 
   бағыттаушы қол пас кезінде доптың артқы жағында орналасу керек;
   
3. 
   допты жерден алып, оны көздеген жерге бағыттаукерек, осы кезде қол бармақтары мен білек қозғалыстары қатысу керек.
   

Айналған пас сияқты орындалады, бірақ қол тұрысы өзгеше болады. Допты бұл жерде негізгі пас кезіндегідеу орындалады. Айқас жартылайқорғаушысының аяқтары допқа жақын болады, қол білегі де допқа жақындайды. Қол білегі мен бармақтар қозғалысының есебінен доптың ұшу жылдамдығы өз шегіне жетеді.

Доп алаң бойымен пас бағыты жаққа домалаған кезде, бұл пас түрі қолданылады. Айқас жартылайқорғаушысының аяғы мен қолдары допқа жақын орналасу крек. Дене инрциясымен аяққа жылдамдық беру үшін аяқ итерісін қолдану керек.

Қозғалыс бағытын тез өзгерту үшін қолданылады. Алда тұрған аяқ бұл кезде допқа жақын орналасу керек, қолдар допты ұстайды, айналған пас пен негізгі пас сияқты. Допқа жылдамдық беру үшін дене айналымы қолданылады. Допқа жылдамдық беру үшін қол бармақтары да қатысады.

Жүгіру кезінде қолданылатын ең қысқа пас. Бұл пастың негізгі техникалық элементтері «коридордағыдай» болады. Айырмашылығы – пасты жерден қабылданған доптың алынуында. Бұл пас сапалы әрі тез орындауға ыңғайлы.

Бұл пасты дайындағанда, оны көздеген жерге жіберу қажет. Мысалы, қабырғаға салынған дөңгелектер, қақпа бағандары т. Бб Кейінгі кезде жаттығуларды қарсыласпен орындау керек.

Жылдамдыққа қарапайым тест:

1. 
   6 допты алыңыз және 10 м қашықтықта көздеуді белгілеңіз; Баптаушы белгіленген көздеуге 6 пасқа кетілілген уақытты өлшейді.
   
2. 
   көздеу өлшемін азайтыңыз немесе көбейтіңіз және доп санын көбейтіңіз;
   
3. 
   допты тағайындалған айқасқа лақтыру қол ойынының шеберлігін талап етеді, бірақ оны ылғи іске асырып отыру керек. Айқас жартылайқорғаушысы айқасқа допты лақтырған кезде, айқас орталығымен байланыс орнатады(№ 2). Осы регбист ойыны бүкіл команда ойынының жалғасуына әсер етеді.
   

Айқас жартылайқорғаушысының қозғалысы тағайындалған айқастан, «коридордан», «рактардан», «молдардан» басталады. Осы кезде басты назарды ритмді ауыстыруға және жүгіру бағытына аудару керек. Айқас жартылайқорғаушысының қарсылас қысымымен және қорғау кезінде қысым көрсету шеберлігі дайындық кезінде ерекше көңіл бөлуді талап етеді.

Айқас жартылайқорғаушысы екі аяқтың соғуын дайындап отыру керек. Егер ол тек сол аяқпен соғуды білсе, оған соғу позициясын таңдай қиын болады, себебі айқасқа доп соғатын аяқтар ауысып келуі мүмкін. Осы ойыншы соғудың 2 негізгі түрін қолдана алады – биік «шырақ» немесе жерден соғу. Ол жеңген тағайындалған айқастан кейін допты алуға немесе «коридордан» кейін алуды білу керек. Бұл допты соғып немесе қарсыластың әлсіз қорғалған жеріне допты лақтыру үшін жасалады. «Шырақты» орындаған кезде оған 5м сызығына назар аудару керек, бірақ бір жақтағы сызыққа емес. Жаман жағдайда доп аутқа ұшып кетуі мүмкін.

Қарсыласқа жақын жерде орналасқан жартылайқорғаушы қозғалған кезде белгілі бір батылдықпен және дайындықпен шабуыл мен қозғаудағы контактқа дайын болу керек.

Айқас жартылайқорғаушысы сияқты ашықжартылайқорғаушы да ойынға әсер етеді. Ойын шешімдері осы кезде өте маңызды. Таңдау, мысалы, ойын жағдайын аяқ соғумен, қолмен шабуыл жасағанға қарағанда жеңіл, бірақ қол ойыны мен аяқ ойыны арасындағы белгілі бір балансты қадағалау керек.

Сенімді қол ойыны – ашық жыртылайқорғаушының үлкен қажеттігі. Қысым көрсетілген кезде, ол допты қабылдап және оны әртүрлі қашықтықта беру керек. Қорғаныс сызығындағы қозғалыстардың сәттілігі, негізінде, оның ойынына байланысты.

Ашық жартылайқорғаушыға допты екі қолмен ұстап жүрй, сонымен қатар, алаңды қарап жүру керек. Кейде ол бір орында тұрып допты қабылдау керек. Ол мұны қарсыласты өзіне қарату үшін жасайды, сосын барып жүгіреді. Қорғаныс сызығында қозғалыс басы бұрыштары өте маңызды. Мысалы, қорғаушы сызығы бойындағы жүгірісті және қарсылас иығының қозғалысының қиындауын анықтайды. Осы ойыншы сол жақтағы айқас жартылайқорғаушысының айналған пасы нақты емес және оны қабылдаудың қиын екенін білу керек. Осы пас жолақтың оң жағында үнемі нақты болады. Ашық жартылайқорғаушы қарсылас ойыншыларды өзіне қаратқан кезде, ол басқа ойыншыларға көрсетілетін қысымды азайтады.

Осы ойыншыға барлық соғу техникасын меңгеру өте маңызды және оларды 2 аяқпен орындау керек.

Қорғанысты бұзудағы физикалық контакттардан қорықпайтын ашық жартылайқорғаушы мағыналы мүмкіндіктерді туғызады және өзіне қарсыластың үшінші сызығындағы жаулаушыларды өзіне қаратады. Осы кезде өзінің шабуылшы қозғалыстарда захваттардан қорғану керек және қарсылас жартылайқорғаушыларын тоқтатқанда өзі захват жасауға дайын болу керек.

Жартылайқорғаныс ойыншылары матч жүріп жатқанда ойын жағдайларын тез шешуді білу керек және өз уақытында шешілген жағдай туралы команданың басқа ойыншыларына жеткізу керек. Ойын ансамблі ойыншыларының қозғалыстары жартылайқорғаушы шешіміне байланысты. Олар қарсылас команданың қорғаныстағы кемшіліктерін меңгеру керек (қарсыластың қорғаушылары ойын кезінде қалай қозғалады, үшінші сызық шабуылы қалай қозғалады т. б) Олар қарсылас ойыншылардың қателіктерін қолдану керек, осы үшін әртүрлі соғуларды қолдану, шабуыл бағытын өзгерту, жеке қолдың техникасын қолдану керек.

Қорғаныста ашық жартылайқорғаушы қарсылас жартылайқорғаушысының қозғалыстарын жақсы бақылау керек және олардың қозғалыстарын болжау керек. Олардың назары келесі жайттарға аударылу керек: қарсылас қай аяқпен соғуды орындайды, олар жақсы маневр жасай ма, олар допты бір орында немесе қозғалыс кезінде қабылдай ма т. б.

Жартылайқорғаушы ойынын іске асыру үшін арналған жаттығулар:

1. 
   айқас жартылайқорғаушысында көп доптар болады. Екі ашық жартылайқорғаушы одан 10-15 м (солдан оңға қарай) қашықтықта орналасу керек. Айқас жартылайқорғаушысы доптың ұшуының нақтылығы мен жылдамдығына көңіл аудара отырып, допты кезек – кезек береді;
   
2. 
   2 ашықжартылайқорғаушы. Әрбіреуінде бір – бір доптан. Айқасжартылайқорғаушылар бұрышын және қашықтығын ауыстырып, үнемі қозғалыста болады;
   
3. 
   Ойын жағдайы – үшінші сызық ойыншысы қақтығыс кезінде. Ашықжартылайқорғаушы жүгіру бағытын өзгерту есебінен жылдамдықпен контакттан кетеді;
   
4. 
   3 жаттығудағыдай, бірақ ашықжартылайқорғаушы соғуды секіріспен орындайды.
   

1. 
   техникалық тәсілдерді жақсы иемдену;
   
2. 
   регбист назарын тактикалық жаққа бағытталуын қадағалау.
   

Қарсыластың активтілігі оның спорттық шеберлігінің тәжірибелегіне байланысты күштілене және әлсіздене алады. Спорттың қай түрінде болмасын, регби ойынының да техникадық дайындығы екіге бөлінеді

1. 
   жеке техниканы қалыптастыру;
   
2. 
   топтық техникалық қозғалыстардың қалыптастыру мен дағдылату.
   

2 Киряк Р. Мини регби. – М. : ФиС, 1976. – 43 с.

3 Сорокин А. Регби. – М. : ФиС, 1963. – 71 с.

4 Холодов Ж.К., Варакин Б.А., Петренчук В.К. Основы подготовки регбистов. – М. : ФиС, 1984. – 103 с.

1 Жеке қозғалыстар техникасы……..….............……………….......4

2 Ойыншылардың шабуыл сызығының топтық қозғалысының

техникасы…….............................................……………...…....…14

3 Қорғау сызығындағы топтық қозғалысының

техникасы........................................................................................29

4 Жартылай қорғаныс сызығы ойыншыларының

техникасы........................................................................................34

Қорытынды ....................................................................................39

Әдебиет ...........................................................................................40

О.А Кривец,. Е.Р.Оралтаев

Регбидан арнайы және дайындалу

жаттығулары

Техникалық редактор: Сейтахметова Г.Н.

Жауапты хатшы: Ескожинова М.А.
. .2007 ж. басылымға қол қойылды.

Times гарнитурасы.

Офсетті қағаз 29,7 х 42 1/4 форматы

Көлемі 1,71 шарт. бас.бет. Тираж 20 экз. Келісімді бағасы.

№- Тапсырыс

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік

университетінің ғылыми баспа

орталығы

т. 45-11-43

E-mail: publish @ psu.kz

БЕКІТЕМІН

ОІ жөніндегі проректор

« » 2007 ж.

Құрастырушы: оқытушы Кривец О.А.

аға оқытушы Оралтаев Е.Р.

Дене тәрбиесі кафедрасы

« » 2007 ж. кафедра жиналысында бекітілген № хаттама

Кафедра меңгерушісі Ж.Т.Кенжебалин

« » 2007ж. Биология-химия факультетінің оқулық-әдістемелік

кеңесімен ұсынылды. № хаттама

ӘК басшысы К.Х. Жапаргазинова

КЕЛІСІЛГЕН

БХФ деканы К.У.Базарбеков « » 2007ж.

СМБ нормобақылаушысы Г.С. Баяхметова « » 2007ж.
ОӘБ ҰСЫНЫЛҒАН

ОӘБ бастығы Л.Т. Головерина « » 2007ж