Қ азақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «talap» коммерциялық емес акционерлік қОҒамы
Тақырып 1.3 Мамандық/біліктілік бойынша функционалдық талдау
жүктеу/скачать 7.11 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- "дағдыларға қажеттілікті талдау"
| Тақырып 1.3 Мамандық/біліктілік бойынша функционалдық талдау
Құзыреттілікке негізделген білім беру бағдарламаларының негізгі және қағидаттық сипаттамасы олардың мазмұнында жұмыс берушілердің мамандардың ағымдағы сәттегі де, перспективадағы да біліктеріне, біліміне (құзыреттеріне) қойылатын талаптарын көрсету болып табылады. Мамандықтың/біліктіліктің функционалдық талдауы келесі дәйекті қадамдарды қамтиды: 1) нормативтік құжаттарды анықтау және талдау Бітірушіге қойылатын талаптар туралы ақпарат көздері (яғни, оның қажетті құзыреттері туралы) болып табылады: - біріншіден, тиісті біліктілік деңгейіндегі түлектің жалпы құзыреттеріне қойылатын талаптарды қамтитын ҚР Ұлттық біліктілік шеңбері (ТжКБ үшін – 4-ші, орта білімнен кейінгі 5-ші); - екіншіден, тиісті біліктіліктегі қызметкерге қойылатын талаптарды (еңбек функцияларын, еңбек әрекеттерін, білім мен дағдыларды сипаттау түрінде) қамтитын кәсіби стандарттар, олардың негізінде қажетті кәсіби құзыреттер туралы қорытынды жасауға, олардың жалпы құзыреттерінің тізімін нақтылауға және толықтыруға болады. Кәсіби стандарттарды іздеу кезінде ББ мамандықтары/біліктіліктеріне сәйкес келуі мүмкін екенін ескеру қажет: - бағдарламамен бірдей немесе синонимдік атауы бар бір кәсіби стандарт; - кәсіби стандарттың бөлігі (мысалы, онда сипатталған жалпыланған еңбек функцияларының бірі); - бірнеше кәсіби стандарттар, олардың әрқайсысы, мысалы, белгілі бір саладағы қызметтің ерекшелігін көрсетеді немесе бағдарламаны оқу кезінде игерілетін біліктіліктердің бірін сипаттайды; - қандай да бір кәсіби стандарттардың болмауы. Егер осы мамандық (кәсіп) бойынша кәсіптік стандарттар болмаса, олардың орнына белгілі бір лауазымдарды атқаратын қызметкерлерге қойылатын талаптарды және олардың функционалдық міндеттерін сипаттайтын заңдық күші бар басқа да біліктілік сипаттамалары пайдаланылады. Мұндай қосымша ақпарат көздері ретінде көбінесе жіктеуіштер қолданылады: ЭҚТЖ (Экономикалық қызмет түрлерінің жіктеуіші), КЖ (кәсіптер жіктеуіші), БТБА (Бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы), WorldSkills стандарттары, Қазақстан Республикасындағы жаңа кәсіптер мен құзыреттер атласы. Жұмыстың бұл кезеңін ББ әзірлеушілері, жұмыс берушілермен тығыз ынтымақтастықта колледж өкілдері орындайды. Бұл жұмыстың негізі-кәсіби стандарттағы ақпаратты білім беру бағдарламасын игерудің күтілетін нәтижелеріне айналдыру: жалпыланған еңбек функциялары (кәсіби стандарт) игеруге жататын кәсіби қызметтің негізгі түрлеріне өзгертіледі; еңбек функциялары (кәсіби стандарт) – кәсіби құзыреттерге; кәсіби міндеттер (еңбек әрекеттері (кәсіби стандарт) – оқу нәтижелеріне. Кәсіби стандартта қарастырылған жалпыланған еңбек функцияларының жиынтығын механикалық түрде алуға және ауыстыруға және оларды кәсіптік қызметтің тиісті түрлерінің жиынтығы ретінде ауыстыруға бола ма? Теориялық тұрғыдан, бұл, әрине, жасалуы мүмкін, бірақ осылайша алынған мамандық/біліктілік бойынша түлектің құзыреттілік моделі жұмыс істемейді – тым қиын және артық. Кәсіби стандарттар "қорымен" жасалатынын және бір емес, бірнеше байланысты мамандықтар үшін талаптарды қамтитынын ұмытпайық. ББ-дағы түлектің құзыреттілік моделі ықшам және тиімді болуы керек, ол еңбек функциясының қажетті минимумын-студенттің оқу мерзімінде нақты игеретін және оның негізінде жұмыс орнында қалған құзіреттіліктерді игере отырып, еңбек қызметін сәтті бастай алатын құзыреттерді қамтуы керек. Бұл мәселені шешу үшін "дағдыларға қажеттілікті талдау" деп аталатын арнайы техниканы қолдануға болады. Бұл әдістеменің мәні кәсіби стандарт негізінде алдын ала құрастырылған қызмет түрлерінің жиынтығы (бұл жұмысты, әдетте, колледж өкілдері орындайды) жұмыс берушілерге сараптамаға беріледі. Олар қызметтің әрбір түрін (еңбек функциясын) үш критерий бойынша бағалауы қажет: осы мамандық шеңберіндегі маңыздылық, күрделілік және кездесу жиілігі. 1) біліктілік бойынша кәсіби қызметтің негізгі мақсатын анықтау және сипаттау (3-кестені қараңыз). Негізгі мақсатты анықтау-осы біліктілік бойынша қызметкер шешетін міндеттер тізімін жасау. Негізгі мақсат еңбек функцияларының толық тізбесін жасауға және қажетсіз еңбек функцияларын алып тастауға ықпал етеді Кәсіптік қызметтің мақсатын айқындау үшін ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрілігінің 2019 жылғы 19 қаңтардағы № 25 бұйрығымен бекітілген кәсіптік стандарттарды немесе "Салалық біліктілік шеңберлерін әзірлеу және ресімдеу жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды" пайдалануға болады. 2) қызметтің негізгі мақсаты туралы түсінік алғаннан кейін келесі кезеңге өтуге болады: Еңбек функциялары мен кәсіби міндеттерді анықтау. Еңбек функциялары әрбір біліктілік үшін жеке әзірленеді. Салаға байланысты еңбек функцияларын анықтау үшін әртүрлі тәсілдер қолданылуы мүмкін: өнім өндіру циклін қарастыру аясында. Мысалы, көкөністер өндірісін бөлуге болады: өсіру, жинау, жуу, кесу, консервілеу және орау; әр түрлі өнімдер бойынша. Мысалы, спагеттидің әртүрлі түрлерін өндіру: ұзын, қысқа, классикалық кесу, сәндік және толтырылған; басқа тәсілдер; басқа да. Кәсіби міндеттерді анықтау әдісін таңдау еңбек функциясының мазмұнына байланысты. Айта кету керек, әзірлеушілер қолданатын әдіс жүргізілген функционалды талдаудың логикалық тәртібіне сәйкес келуі керек және сұраққа жауап беруі керек: "бұл еңбек функциясына қол жеткізу үшін не істеу керек?». Әзірлеушілер жұмыс берушілердің талаптарын сыни тұрғыдан талдауы керек, өйткені функционалды талдау нәтижесі белгілі бір кәсіпорынның мүдделеріне ғана емес, сонымен қатар белгілі бір деңгейдегі біліктілік моделін құру логикасына сәйкес келуі керек. 3) Келесі қадам-функционалды карта жасау. Функционалдық карта кестелік нысанда немесе белгілі бір схема түрінде ресімделеді. "Техник-гидрогеолог" біліктілігінің функционалдық картасының мысалы 3-кестеде көрсетілген. жүктеу/скачать 7.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|