1. 1Адамгершлік сананы қалыптастырудың әдістері мен механизмдері
Адамгершілік сананың мазмұны мен міндеттері
жүктеу/скачать 60.61 Kb.
|
| 1.2 Адамгершілік сананың мазмұны мен міндеттері
Адамгершілік сана негізгі отбасынан басталып, балабақша мен бастауыш мектепте жалғасып, жоғарғы сыныптарда күрделене түседі. «Адамгершілік сана– тәрбиенің ықпалымен адамгершілік сананы қалыптастырудың, этикалық білім мен адамгершілік сезімді дамытудың оңтайлы жолы. Оған отбасы, мектеп, мұғалім, қоғам және басқа да жеке ықпалдар арқылы қол жеткізіледі. Кішкентай балалардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруда мектеп жасына дейінгі балаларда ғибратты сөздер, әсерлі өлеңдер, өнегелі ойындар, еңбекке этикалық көзқарас арқылы түсінуге болатын өнегелі сөздер мен дағдылар қалыптасады. Мектеп жасындағы балалардың саяси-қоғамдық санасын (адамгершілік, отансүйгіштік, этикалық талғам, ішкі рухани байлық) арттыру бағытында жүйелі жұмыстар жүргізілді. Адамгершілік сананың мақсаты тұлға дамуының негізгі бөлігі болып табылады. Мұғалім оқушыларды жан-жақты тәрбиелеуді осы адамгершілік тәрбиеден бастайды. Оның адамгершілік сезімін, сенімін, мақсатын ұйымдастыру осы адамгершілік тәрбиесінен басталады. Мұғалім оқушыларды мейірімділікке, адалдыққа, кішіпейілділікке, зейінділікке, жауапкершілікке тәрбиелейді. Әрбір қоғамда өмір, еңбек, неке, отбасы, топ, ұлтаралық қатынастар, адамгершілік адам санасын реттеп, қалыптастырады. Моральдық принциптер барлық адамдарға қолданылады, олардың өзара әрекеттесу формаларын растайды немесе растайды немесе керісінше, олардың өмір талаптарына байланысты өзгеруін талап етеді. Адамгершілік тәрбиесіне тән міндеттер бар. Олар: - оқушылар өмір талабына сай қоғамдық адамгершілік нормаларын жүзеге асыруға тарту; - Оқушылардың адамгершілік тәжірибесін қалыптастыру; - оқушылардың санасы мен мінезіне педагогикалық әсер ету; -Оқушылардың Республикаға, оның Президентіне, әнұранына, рәміздеріне деген сүйіспеншілігін арттыру. Бұл тапсырмаларды орындау оңай емес. Ол үшін тәрбие шаралары ұтымды, балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, объектіге әсер ететіндер - оқушы бірауыздан болуы керек. Білім беру бағдарламаларындағы, оның ішінде «Атамекен» бағдарламасындағы адамгершілік тәрбиесінің мазмұны. Бастауыш сынып оқушыларының адамгершілік, достық, жолдастық. Қазақстан туралы түсініктер қалыптасып, кеңейеді. Ұстазды, үлкенді, туған-туысты, ата-ананы сыйлауға, еңбекке, ізеттілік нормаларын сақтауға үйренеді. Бұл жаста балалар тәртіпке, өзара көмекке, түсіністікке дағдыланады. Олардың мектепке деген көзқарасын, мектептегі, жанұядағы, қоғамдық орындардағы тәртібін біледі. Бұл сыныптағы оқушылар оқу-тәрбие процесінде өзінің жеке және қоғамдық мінез-құлқы туралы адамгершілік тәрбиесінің мазмұнын кеңейтеді. 5-9-сыныптағы жасөспірімдерде өзін ересекпін деп ойлап, өз бетінше өмір сүретіні туралы жарқын қиял бар. Сондықтан олар өз мүмкіндіктеріне сын көзбен қарамайды, қате түсініктер жасайды. Олар ерікті қасиеттерді дұрыс түсінбейді. Ол жігер мен ептілікті, табандылық пен табандылықты, мақтаныш пен батылдықты шатастырады. Бұл жастағы оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеуде ұйымшылдық, тәртіптілік, бастамашылық, қамқорлық, құндылық т.б. Жасөспірімдердің немесе 10-11 сынып оқушыларының ғылымды немесе мамандықты таңдауға ынтасы жоғары. Оларда әділеттілік, борыш, қарапайымдылық, адалдық, батылдық, ар-намыс, тағы басқа адамгершілік категориялар бейнеленген. Олар үлкендермен араласып, өзін-өзі тәрбиелеуі керек. Бұл жас тобына еркіндік беру керек. Әрине, бүгінде мұның барлығын дұрыс жасауға болады деп айту қиын. Бірақ қадір-қасиет пен өзін-өзі бақылау сияқты әдеттерді дамыту керек. Оқушыларды адамгершілік сана процесінде ғылыми-материалистік дүниеге көзқарасын қалыптастыруға болады. Адамгершілікке тәрбиелеуде ана тілі, әдеби шығармалар, көркем фильмдер, ертегілер маңызды рөл атқарады. Ауыз әдебиетінен балалар ертегілер мен эпикалық жырлардың басты кейіпкерлеріне еліктеп өседі. Бұрын шәкірттеріміз орыс әдебиеті негізінде білім алған. Енді олардың кейіпкерлері мысалында қазақ немесе қазақ әдебиетін оқуға болады. Орыс әдебиетінің мысалдары Повел Карчагин, Олег Кашева, Алексей Мересьев және т.б. Олардың бойынан адалдық, отансүйгіштік, еңбексүйгіштік, батылдық және басқа да көптеген қасиеттерді табамыз. Дегенмен, жас ұрпақ өз ұлтынан үлгі алуы керек. Жалпы, оқушыларымыз алыс-жақын шетел әдебиетімен қамтамасыз етуіміз керек. Абайды, Пушкинді, Шиллерді, Шекспирді, Гюголерді қатар оқысаңыз, өте жақсы нәтиже береді. Оқу-тәрбие үрдісіндегі адамгершілік тәрбиесінің бір пәні – ана тілі, тарихи оқиғалар. Оқушыларды жабайылыққа, жабайылыққа, идеалды сенімге баулиды. Әсіресе, бүгінгі таңда қазақ халқының тарихын қайта жазуда, хандарымыз бен билерімізді, шешендерді жаңғыртуда қазақ тарихының алатын орны ерекше. Тәуке, Жәнібек, Абылай, Кенесарысынды хандарымыз, Қабанбай, Бөгенбай, Сәмен, Рысбек, Қойгелді, Райымбек қолбасшыларымыз, Аңырақай шайқасы (Ол қазақтың Бородиносы. Бұл 300 жылға созылған соғыс Ұлы Отан соғысы деп аталмаған), Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би Өзгелер туралы тарихи деректер жастардың рухани ой-өрісін кеңейтіп, олардың қоғамдағы орнын түсінуге септігін тигізеді, күрес, құрбандық, ұрпақ ерлігі арқылы жасалып жатқан істердің бәріне деген құрмет сезімін оятады, жақсылықты оятады. тілектер. Адамгершілік, тарих, әдебиет, қазақ халық педагогикасы, география, музыка, т.б пәндермен қатар осы пәндер арқылы оқушыларымызды еңбексүйгіштік, тәртіптілік, ұқыптылық, ұқыптылық сияқты адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеуге болады. Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеуге тек пәндер арқылы ғана емес, сыныптан тыс жұмыстар мен үйірмелерге де тартуға болады. Онда бастауыш сынып мұғалімдерінің, сынып жетекшілерінің этикалық әңгімелері, моральдық-этикалық жиындар, пікірталастар, т.б.. Сонымен, екінші сұрақ бойынша қорытынды. Жас ұрпаққа адамгершілік, рухани тәрбие беру жаңа дәуірдегі тәрбиенің өзекті мәселесі ретінде қарастырылуда. Құнды қасиеттерді сатып алу, рухани бай тұлғаны қалыптастыру туған кезден басталуы керек. «Ағашты отырғызған кезде оның түзу өсуіне көмектесуге болады, ал үлкен болса, оны түзете алмайсың» деп бекер айтылмаған. Соның нәтижесінде баланың бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік, мейірімділік қасиеттерін, яғни адамгершілік қасиеттерді сіңіріп, өзіне деген сенімділікті тәрбиелеуде отбасы мен ұстаздардың алатын орны зор. Рухани-адамгершілік тәрбие екі жақты курс ретінде қарастырылады. Бұл бір жағынан үлкендердің, қамқоршылардың, тәрбиешілердің іс-әрекеттерінен, эмоциялары мен қарым-қатынастарынан көрінеді, олар балаларға қарқынды әсер етеді, екінші жағынан, үй жануарларының жұмысында. Соның нәтижесінде тәрбиешінің атқарған жұмысының нәтижесін, ұстаздардың сіңірген еңбегін әр түрлі моральдық әсер ету әдістерін қолдана отырып, нақты мазмұнды жүзеге асыра отырып, тыңғылықты талдау қажет. Моральдың негізін жалпыға танылған стандарттар мен мінез-құлық өлшемдері құрайды. Олар адамдардың іс-әрекеті мен мінез-құлқында көрініс табады, моральдық істерді реттейді. Патриотизм, адамның қоғам игілігі үшін еңбегі, өзара көмек және қоғамға тән адамгершіліктің басқа да түрлері қоғамымыздың әлеуметтік-экономикалық құндылықтарына негізделген сананың, эмоциялардың, мінез-құлық пен қарым-қатынастың маңызды субстанциялары болып табылады. Нәрестенің өмірге деген қарқынды көзқарасын жетілгендер тәрбиелейді. Тәрбие жұмысының мазмұны мен формалары балалардың мүмкіндіктерін ескере отырып белгіленеді. Адамгершілік және еңбек тәрбиесі кемелденген адамдардың орындауға барлық мүмкіндіктері бар жағдайда, жұмысты ұйымдастыру процесінде, осы жұмыста және оқуда үнемі жүзеге асырылады. Педагогтың маңыздырақ формалары тәрбиеші мен балалардың өзара мазмұнды қарым-қатынасы негізінде, жан-жақты жұмыста, қоғамдық өмірдің көріністерімен танысу, балаларға арналған шығармалармен, дизайнерлердің жұмыстарымен танысу негізінде жүзеге асады. Осы міндетті шешуге бағытталған педагогикалық жұмыс еңбекке, мейірімділікке, ұжымшылдыққа және отансүйгіштікке тәрбиелеуге, барлығын дерлік өз қолымен жасауға және жасалған дүниеден ләззат алуға, кемелденген адамдардың еңбегінің нәтижесін бағалай білуге мүмкіндік береді. Балалар қажетті нәрсені жасауға тырысады, бірге орындайды, бірдеңе жасайды, ортақ тапсырма береді және оны жүзеге асыруға қатысады. Мұның бәрі нәрестенің жеке басының әлеуметтік бағытын анықтайды, оның функционалды нақты транзакциясын біртіндеп жасайды. Әрбір баланың тұлғалық дамуына көңіл бөлу – тәрбиешінің күнделікті қызығушылығын шұғыл түрде сұрайтын шынайы және болашаққа арналған қосымша. жүктеу/скачать 60.61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|