1. Атом құрылысының заманауи теориясы атомдағы электрондар күйі, квант саны

Қазақстанның дүниежүзілік рынокқа минералдық шикізат қорлары мен оның өңделген 
өнімдерін шығаруына мүмкіндік берді. 
Маңызы, топтары 
Минералдық шикізат ресурстары маңыздылығы жағынан үш топқа бөлінеді: 
• 
Бірінші топқа негізгі қаржы түсімін қамтамасыз ететін және экономикалық-саяси 
мәні бар стратегиялық кен байлықтары жатады: мұнай, газ, көмір, уран, хромит кен 
орындары. 
• 
Екінші топты қаржы түсімін қамтамасыз ететін әрі Қазақстанның индустриялық 
бет-бейнесінің негізі болып табылатын маңызды кен байлықтары құрайды: темір, 
марганец, мыс, қорғасын, мырыш, алюминий және алтын кен орындары. 
• 
Үшінші топқа ішкі және сыртқы рыноктарда жоғары сұранымға ие қалайы, күміс, 
фосфор, барит кен орындары кіреді. 
Кен байлықтардың барланған қоры негізінде ондаған мұнай-газ және кентас өндіретін 
кәсіпорындар жұмыс істейді, олар 70-тен аса әр түрлі минералдық шикізат түрлерін 
өндіреді және өңдейді. 
Мыс, Cu – элементтердің периодтық жүйесінің І-тобындағы химиялық элемент, 
атомдық нөмірі 29, атомдық массасы 63,546. Табиғатта тұрақты екі изотопы бар: 
63
Cu 
және 
65
Cu. Жер қыртысындағы массасы бойынша мөлшері 4,7.10–3%. Негізгі 
минералдары: 
халькопирит
, 
халькозин
, 
ковеллин
, 
малахит
, 
азурит
. Пластикалық қызыл 
түсті металл, кристалл торы қырлары центрленген кубтық, тығыздығы 8,94 г/см
3
, балқу 
t 1084,5°С, қайнау t 2540°С, тотығу дәрежесі +1, +2. Құрғақ ауадағы бөлме 
температурасында тотықпайды. Қыздырғанда ауада CuО және Cu
2
О-ға дейін тотығады, 
галогендермен, S, Se, HNO
3
, H
2
SO
4
-пен әрекеттеседі. 
Аммиак
, цианидтермен, т.б. 
кешенді қосылыстар түзеді. Сульфид концентратын балқытып, одан түзілген мыс 
штейнін қара мысқа дейін тотықтырып, оны жалынмен не электролиттік әдіспен тазарту 
арқылы; гидрометаллургиялық әдіс – құрамында мысы бар минералдарды күкірт 
қышқылымен (немесе NH
3
ерітіндісімен) өңдеп, одан әрі электролиздеу арқылы алады. 
Мыс кабельдердің, электр қондырғылары мен жылу алмастырғыштардың ток өткізгіш 
бөлігін жасау үшін пайдаланылады; қорытпалардың (
латунь
, 
қола
, 
мыс-никель
, т.б.) 
құраушысы ретінде қолданылады. 
Мырыш (
лат.
 Zincum), Zn – элементтердің периодты жүйесінің II-тобындағы химиялық 
элемент, асыл металдардың бірі. Реттік нөмірі 30, 
атом массасы
 65,39. 
[1]
 Мырыш ерте 
заманда жез түрінде белгілі болған, таза түрі 16 ғасырда алынған. Жер қыртысындағы 
массасы бойынша мөлш. 8,3×10
-3
%. Ол полиметалды сульфид кендерінің құрамында 
кездеседі. Негізгі минералдары: сфалерит (мырыш алдамышы) және вюрцит, 
смитсонит, каламин, цинкит. Мырыш гексагональды тығыз қапталған торы бар күміс 
түсті ақ металл, тығызд. 7,133 г/см
3
, балқу t 419,5°С, қайнау t 906°С. Тотығу дәрежесі 
+2. Ылғал ауада және суда 200°С-қа дейін тұрақты, тотығуға гидроксикарбонатты беттік 
пленкасы кедергі жасайды; қышқылдар және сілтілермен, 
аммиак
және аммоний 
тұздарымен, ылғал күйіндегі Cl
2
, Br
2
-мен, қыздырғанда О
2
-мен әрекеттеседі. Құрамында 
М. бар концентраттарды күйдіріп, әрі қарай алынған күйдіргіні Н
2
SO
4
-пен 
сілтісіздендіру және ZnSO
4
ерітіндісінен Мырышты электрлік тұндыру арқылы 
алынады. Мырыш жез, нейзильбер, томпак, тағы басқа қорытпалардың құраушысы; 
болат және шойынды мырыштау үшін (бұл кезде коррозияға қарсы қаптама түзіледі), 

ұшақтар мен автомобильдердің майда бөлшектерін, химиялық ток көздерінің 
электродтарын жасауда, 
күміс
 пен 
алтынды
 қорғасыннан бөлуде қолданылады. 

жүктеу/скачать 1.22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: