26-билет1-сұрақ.Рибосома қандай суббірліктерден тұрады? Рибосома қайда кездеседі? Рибосомалардың құрылысы қандай? Рибосомалар үлкендігі әр түрлі екі құрылымдық суббірліктен құралған, үлкен және кіші. Рибосомолардың суббірліктері РНҚмен белоктан тұрады. Үлкен суббірлігі эндоплазмалық тордың липопротеидтік мембранасына рибосомалардың бекуіне қатысады.Үлкен бірліктерінің құрамында 30 жуық түрлі белоктар,ал кіші бірліктерінде 20 жуық белоктар болады. Ұсақ бөлшект ері өздіктерінен белокты синтездей алмайды.
Рибосомалар ядрошықта түзіледі деп есептеледі.
Эргастоплазмасы яғни базальдық заты клеткалардың бәрінде, мысалы, без клеткаларының базальдық бөлігінде, плазмалық клеткаларда,бауырдың клеткаларында, нерв клеткаларының Ниссль денешіктерінде,өсімдіктер мен жануарлардың тез өсуші клеткаларында және бактерияларда, белоктарды жедел синтездейтін клеткаларда рибосомалар көп болады. Ересек және кәрі клеткаларда рибосомалар жоққа жуық немесе болмайды.
Рибосома тірі организмдердің барлығынан дерлік табылған. Әр жасушада шамамен 1000-нан 10000-ға дейін Рибосомалар болады. Шамамен диам. 20 нм-дей. Рибосомалар екі класқа бөлінеді: 70S және 80S (S-седиментация коэфф., Сведберг бірлігі). 70S Рибосома ядросы жоқ прокариоттар жасушаларында, ал 80S Р-лар эукариоттардың цитоплазмасында болады. Химиялық құрамы жағынан Р-лар РНІ-нан және ақуыздардан тұратын нуклеопротеид болып саналады. 70S Рибосомасының 60 — 65%-ы РНҚ және 35 — 40%-ы ақуыздан, ал 80S Рибосомасының 50%-ы РНҚ-дан, 50%-ы ақуыздан құралады. Құрылымы жағынан Рибосомалар үлкен және кіші суббөліктерден тұрады. Рибосомалар цитоплазмада топтасып (5-70-тен) орналасып, полисомалар (полирибосома) түзеді. Рибонуклеопротеидтен құралған ( пен РНҚ) рибосомалар жасуша цитоплазмасында базофилді боялады, олардың құрамында ферменттер де кездеседі.
2-сұрақ. Фотосинтез қайда жүреді, оның маңызы қандай? Ауаны көмірқышқыл газынан тазартып, оттегімен байытады. күн энергиясының қатысуымен болатын құбылысты фотосинтез дейді. Фотосинтез дегеніміз - жасыл жапырақ хлоропластары арқылы күн сәулесі энергиясының химиялық байланыс энергиясына айналу процесі. Фотоинтез процесі өсімдік жасушасының құрамындағы хлоропластарда жүреді. Онда өсімдікке жасыл түс беретін хлорофил пигменті көк және қызыл сәулелерді сіңіріп, жасылды шағылыстыратындықтан жасыл түсті береді.
Фотосинтез нәтижесінде жер жүзіндегі өсімдіктер жыл сайын 100 миллиард тоннадан астам органикалық заттар түзеді (мұның жартысынан көбін теңіз, мұхит өсімдіктері түзеді) және бұл кезде олар 200 миллиардтай СО2 сіңіріп, оттегі бөледі.
