1. Энтомологияға кіріспе. Паразит жәндіктердің жіктелуі Энтомология (грекше entomon шыбын-шіркей және iogos ғылым) шыбын-шіркейлер немесе жәндіктер дүниесін зерттейтін ғылым
,104.Үй кояны эймериозын балау, емдеу, алдын алу
жүктеу/скачать 293.43 Kb.
|
| 103,104.Үй кояны эймериозын балау, емдеу, алдын алу
Эймериоз уйкоянында жiтi, жiтiлеужәнесозылмалытүрдебайкалады, 4-5 айлыккөжектерде, ал кейбіржағдайлардаересекүйкоянындакездесiп, ішек пен бауырдагыеттүтiктерiнiң эпителий торшаларынзакымдайтынинвазиялық ауру.Коздырғыштары. Қоянныңiшеккілегейкабыгынын эпителий торшаларынапаразиттiн 8 турiжәнебауыреттүтiгiнiң эпителий торшаларындатүpiE.stiedaeмекендейді. Олардынiшiндемынатурлерiжиiреккездеседі. Eimeriastiedae. Ооцисталарысопак не эллипсоид тәрiздi, сарыконыртүсті. Суйiрлеужағындакішкентайтесік-микропилесі бар. Ооцистажәнеспороцистасатысындагы паразит iшiндекалдыкденелерi бар. Ооцисталартұрқы 30-40х16-25 мкм. Споруляция 3-4 кундеотедi. E.perforans. Ооцисталары эллипсоид тәрiздi, микропилесiбайкалмайды, түссіз, мелдiрболыпкеледi. Туркы 13,3-30, 6х10,6-17,3 мкм. Споруляция 1-2 кундеетеді. E.media. Ооцисталарысопак, эллипсоид тәрiздiлерi де болады. Микропилесiжаксы дамыған. Ооцисталарынынкабыгыашык сарытүстiнемесеконырсарытүсті. Ооцисталартүркы 18,6-33,3 х 16,3-21,3 мкм. Споруляциямерзiмi 2-3 кун. E.magna. Ооцисталарысопак, микропилесiжаксыбайкалады, себебіонынсырткыкабыгыбүктеліпжатады. Қабығыконыртүсті. Споруляциядансонооцисталажәнеспороцисталардакалдыкденелертузiледi. Ооцисталартұрқы 26,6-41,3 x 17,3-29,3 мкм. Споруляциямерзiмi 3-5 кун. Эпизоотологиялык деректер. Ауру барлык континенттерде де кездеседі. Эймериозкейдекояндардын 70-100 %-не дейінжуғады. Инвазиякезi ауру немесеауырыпжазылганкөжектержәне паразит тасымалдаушы-ересекуйкояндары, сондай-акспоруляцияданеткенооцисталарменбылганганторлыуйшiктер, жем, су жәнет.б. Эймериоздын таралуына көжектердi тар жәнесызкорадатығызұстау мен онынмикроклиматыныншугылөзгеруі, жемсапасынын нашарлауы,бiр жемнен екiншi жемгешугылкешужәнет.б. организмнiнтөзiмдiлiгiнтомендететiнжагдайларсебепболады. Иммунитет. Ауругауйкояндарынынбарлыктукымдары бейім. Әсiресе 20-60 күндiккөжектерэймериозгаетебейімкеледі. 3-5 айлыкжаскояндарда ауру жiтiлеутүрдеөтеді. Ауырыпжазылганкояндардастерильсiз иммунитет пайдаболып, паразиттiнсолтүрiкайтажукканда ауру дарымайды. Ауру белгілері. Эймериоздын жасырын кезеңі 4-12 кун. Паразиттiнемiрсүретінжерінебайланысты ауру: ішек, бауыржәнеараласэймериозыболып үшке болінеді. Кабінесе эймериоздын аралас турi кездеседi. Ауру көжектердiнденесiбосансып, әдеттегікозгалысынанкалады, узак уакытжатыпалады. Тәбетітөмендейді, ал кейдемүлдемжогалады. Ішектерiнеауажиналгандыктанкурсагыулкейедi. Сырткыкілегейкабыктарыбозарынкы. Сонан СОЦ көжектердiңiшiетедi, нажiсiнекейдеканараласады. Кейдеішетубарғансайынжиiлейтүсiп, нәжiскеыдыраган эпителий торшаларыараласыпшыгады. Ауру көжектердiнесiп-жетiлуiбаяулайды, оларарыктайды, түгiнiңренікашыпурпиеді. Несебiжиi-жиiшыгып, полиуриябелгiлерiбайкалады. Кейдесілекейішұбырады, тымаутиедіжәнекездiнконьюнктивасыкабыналы. Қабынупроцестерініңдамуынабайланысты организм әлсіреп, көжектеркоршағанортагаселсоккарапжатыпалады. Кандагыкызылкантүйіршектерiнiн саны 2-3 есекемиді. Бауырызакымдалғанкояннынкөзі, танаужәнеауызкуыстарысарғаяды. Ауыржағдайдакөжектiнденесiсалданып, 7-10 кундееліпкалады. Өлекседегі өзгерістер. Көжектердін өлексесі арык. Кілегейкабыктарыбозарынкы, ал кейдесаргыштарткан. Эймериозғатәнөзгерістернегзiненбауыр мен ішектердекездеседі. Ішектiңкантамырларыканга толы. Он екiелiiшек пен сокырішектінкілегейкабатыкалындаганжәнекатаральдыкабынган. Кейдеэймериоздынауыртүрлерiндеiшектiнканталапкабынуынемеседифтериялыккабынуы да кездесуiмүмкiн. Ондайкабынуларбүкiлiшеккежайылыпнемесебірошақтағанакездеседі. Эймериоздын созылмалы түрiнде ащыішектiнәржерiндеакшылкiшкентайтүйiндеркездеседi. Егеролардыжаншып микроскоп аркылыкараса, iшiндеэймериялар бар екендiгiаныкталады.Эймериозгабауыршалдыкса, онынəржерiндеулкендiгi тары не Буршак данiндей акшыл-сары ошактарболады. Олардынiшi де артурлiсатыдагыэймерияларга толы. Диагнозы. Эймериозна диагноз қойғанда эпизоотологиялыкдеректерiн, клиникалыкбелгiлерiн және өлекседегіөзгерiстердiеске ала отырып, ауру коянныңқұмалагын Дарлинг немесеФюллеборнәдістерімензерттеп, ооцисталарын табу шарт. Әркоянкиынанкемiнде 2-3 препарат жасап, әрпрепараттыкемiнде 20 жерiненмұкияттексеру кажет. Ооцисталардынсанымен катар сапасын да, ягниолардынкайтүргежататынынажыратукерек. Емi. Ауру көжектерге су орнына 0,5-1 % норсульфазолерiтiндiсiберiледi, ал дымкылданғанжемгекоянныңәр 1 кг тiрiлейсалмагына 0,1 г-нанфталазолкосылыпжегiзiледi. Осы препараттарды 4-6 күндейколдануғаболады. Эймериозга карсы сульфадиметотоксинколданылады. Алғаш-қыкүнi 100 кг жемге 320 г дәрiкосып, сонгы 4 күнде 160 г косыпжегізеді. Онан сон 5 күндемалысберiп, емдеудiкайталайды. Химкокциддәрiсiн 0-03 г 1 кг салмакесебiмен, әр 3 кунаралыкта 2-5 кун катарынанжемгекосыпжегiзгенжаксынәтижебереді. Химкокциддәрiсiн айран, сүтсарысуымен катар жегiзсе ем шипалыболады. Аурудыемдеуушiнбаска да кокцидиостатикалыкдәрілердіколдануғаболады (кокцидин, стенорол, клопилдолжәнет.б.). Аурудын алдын алу жәнедауасы. Көжектерді таза ауаданемесекургак, желдеткiшi бар корадагыторлыүйшiктердеустауқажет. Күндеүйшіктерiнтазалап, төсеніштерiнөзгертіпотырукерек, науаныыстыксуменшайыпотырушарт. Аурудыналдыналудакөжектердідұрысазыктандырудыңманызыөтезор. Көжектердiенесіненайыргандаараласхимиялыкалдыналушараларыколданылады. Олүшін 100 мгсу 105. Қой эймериозы Кой эймериозы Кой эймериозы- жіті, жiтiлеужәнесозылмалытүрдеөтетін 1-2 айлык, ал кейдеоданулкенiреккозылардын, сирекжағдайдаересеккойдынпротозиодтык - ауруы. Ауырганмалдынжалпыкүйiкүйзеледі, кызба 40-41ºС кетерiледi, кілегейкабыктарыбозарып, жалпыәлсiздiкбайкалады, iшiетедi, нәжiсiсуйылып, оғаншырышжәнеканараласады. Паразит ащыішектiн эпителий торшаларынмекенетедi. Қоздырғыштары. Койданэймериялардынсегiзтүрітабылған. iшiндекенiнентарагандарымыналар: ОлардыLEimeriaarloingi. Ооцистасысопакнемесеазыраксозынкы. Микропилесіжәнеонынкакпакшасы бар. Тұрқы 28,8 х 20,5 мкм. ооцистанынкабыгытуссiз не коныр, спороцисталарысопак, iшiндекалдыкшаденелерi бар. Полярлыктуйiрi бар. Споруляциямерзiмi 2-3 күн. 2. E. intricata. Ооцистасыipi- 39,5х 27-34 мкм, пiшiнi эллипс тәрізді. микропилесiжәнекакпакшасы бар. Ооцистакабыгытегiсемес, көлдененжолактары бар. Спороцисталарысопак, калдыкденелері бар. Споруляциямерзiмi3-4 кун. 3. E. faurei. Ооцистасыжумырткатарiздiнемесесопак, микропилесi бар. Туркы 29,9-36,3 х 16,5-27,5 мкм. Ооцистакабыгытуссiз не саргыштау. Спороцисталарындакалдыкдене бар. Споруляциямерзiмi 4 кун. 4. E. ninaekohljakimovi. Ооцисталарысопак, не эллипс тәрiздi, микропилесіжәнекакпакшасыжок. Туркы 16,5-27,5 х 14,3-23,1 мкм. Ооцисталарысопак. калдыкденелері бар. Споруляциямерзiмi 1-2 кун. Эпизоотологиялыкдеректер. Ауру, кой бар жердiнбәріндекездесуімүкін. Оләсіресеойпатты, ылғалдыжайылымдардажиiкездеседi, ал кургакжайылымдардасирек. Осығанорай, оныменкойдынзакымдалудәрежесi 15-тен 90 %-кедейiн. Закымдалупроцентітөлдекөбірек. Жауындыжылдары да ауру саны көбірекболады. Кейдеэймериозауруыкойдыылғалды, карангыжәне лас коралардаұстап, жерденазыктандарганда, шалшыксулардансуарганда да шыгуымумкiн. Иммунитет. Эймериозгакойдынбарлыктукымдарыбейiм. Ауырыпсауыккан мал ұзақуақыт инвазия тасымалдаушыболып, аурудынкайталапжуғуынабейiмсiзкеледi де, стерильсiз иммунитет түзеді. Ауру белгілері. Эймериоздыңжасырынкезеңi 11-20 күн. Жітітурiнде ауру кой каттыкүйзеледi, кызбасы 40-41ºС. Маллынтәбетiкашады, жиi-жиi су ішеді. Түгiренсiз, кілегейкабыктарыбозарынкы. Жиі-жиiiшiотіп, нәжiсiнекейдеканараласады, кой əлсірепжатыпалады, 2-3 куннен сон елiпкалады. Жiтiлеутурiнде де кызбасы 40-41ºС. Бiракаурудыңдамуыжiтiтүріндегідейшапшаңемес. Ауру мал арып, кілегейқабықтарыбозарынкы, кейдеконьюнктивитжәне ринит косылады. Нәжiсiсуйыкшырышжәнеканаралас. Кейбір ауру койлардынiшiкебедi. 8-10 күннен сон көзманы мен кулак терiлерiндеулкендiгiбұршактайсүртүстітуйiндерпайдаболады. Бара-бара кой каттыарып, көбінесешығынғаұшырайды. Аурудынсозылмалытүрiтоктылармнересеккойдабайкалады. Мундайдакызбаалгашкыкундердеғанаболып, кейiнкалпынатүседi. Тәбетітөмендейді. Ауру кой арып, кiлегейкабыктарыбозарады. Кейдеконьюнктивитжәне ринит дамиды. Кезманы, кулак жәнебастынәржерiнiнтерiсiкайызғақтанады. Жиі-жиiiштiнбузылуысалдарынан мал бірте-біртеәлсірейдi. Кандагы эритроцит және гемоглобин саны шугылазаяды. Өлекседегіөзгерістер. Эймериозданѳлгенкойдыңөлексесi арык болады. Арткыаяктары мен құйрығынəжiспенластанган. Кілегейкабыктарыбозарынкы. Он екiелiiшек пен ащыішектін бас жағыкалындапiсiнген, нүктетәрiзденiпжәнесызықшаланыпканталаган, әржерiндеулкендiгi тары тәнiндейакшыл-сұртуйiндерболады. Солтүйiндерденжасалғанмикропрепараттарiшiндеэймериялардамуыныңәртүрлісатысынтабуғаболады. Ауру ұзаққасозылганжагдайлардашажыркай сел бездерiүлкейеді. Диагнозы. Эймериоздыаныктагандаэпизоотологиялыкдеректердi, клиникалыкбелгiлердiжәнеөлекседегіөзгерістердіескереотырып, iшеккілегейкабыгынынзакымданғанжерiненкырындыалыныпмикроскоппензерттеледі. Овоскопиялык Дарлинг әдісіменмiндеттiтүрде ауру мал киызерттеледi. Оданооцисталардыiздейдi. Емi. Ауру койдыокшаулапемдейдi. Витамині мол женiлкорытылатыназыкберiледi. Алмакезексульфадемизиннемесе норсульфазол 0,03-0,05 г/кг мелшерiндекүніне 2 реттенүшкүнұдайыберіледі. Сонан сон үшкүнауызарқылы тетрациклин мен нистатин 100-200 мыңбiрлiгiкүніне 3 ретекі, үшкүнұдайыберiледi. Антибиотиктерденкейiнтагыбiрдүркінсульфаниламидтеркайталаныпберіледі. Козы эймериозынакарсыхимкокцид 30 мг/кг мөлшерiндекүніне 1 рет 5 күнұдайыарасына 3 күнсалып 2 дуркiнжемменбергендежақсынәтижебереді. Сондай-ақ, сульфадиметоксиннемесесульфапиридазин 50 мг/кг мөлшерiнде 1 рет 5 күнұдайыарасына 3 күнсалып 2 дүркінберіледі. Жоғарыдакөрсетілгендәрілерден баска кокцидиовим 50 мг/кг кокцидин 80 мг/кг, клопидол 20 мг/кг мөлшерiне 3-5 күнұдайыарасына 3-5 кун салыпекi-үшдүркiнколданылады. Дауасы. Жайылымжердiөзгертіпотырушарт. Койдыкұдықтаннемесеағынсулардансуару, ал корадажемдiнауамен беру кажет. Қойкораларындакургактөсенішколданып, киды дер кезiндешыгарып, биометриялыкәдіспензарарсыздандырушарт. Жылдаэймериозшыгатыншаруашылықтардасульфадимезиндәрiлерiн 3-5 күнкатарынанберугеболады. 106. Тауық эймериозы ТауыкэймериозыТауыкэймериозы - жiтiжәнесозылмалытүрдекездесетiн 10-80 кундiкбалапандар мен 4-6 айлыкшежелерауыратынпротозиодауруы. Ауруғашалдыккан кус каттыкуйзеледi, тәбетікашады, шөліркейбередi, каныазаяды. Қоздырғышы. ЭймериоздытауыктынiшегiнмекендейтiнEimeriaтуысынажататынкарапайымдылардын 10 шактытүрікоздырады. Олардынiшiндежиiкезедесетiндерiмыналар: 1.Eimeria tenella. Ооцисталарысопак, туссiз не жасыл, микропилесiжок. Бiржакшетiндеполярлыктуйiрi бар. Тұрқы 14,4-31,2 х 9,5-24,8 мкм. Спорогония мерзiмi 1-2 кун. Сокырішек эпителий торшаларынмекендейдi. 2. E.acervulira. Ооцисталарыжұмырткатәрiздi не сопак, тарлаужагындамикропилесі бар. Сырткыкабыгыжылтыр, полярлыктүйiрi бар. Туркы 17,7-20,2 х 13,7-16,3 мкм. Споруляциямерзiмi 1 тәулік. Ащыішек эпителий торшаларынмекендейдi. 3. E.maxima. Ооцисталарысопак не жумырткатәрiздi. Сырткыкабыгытегісемес. Тарлаужағындамикропилесiжәнеполярлыктүйiрi бар. Туркы 24,4-42,5 х6,5-29,8 мкм. Споруляциямерзiмi 2 күн. Ащыішектін эпителий торшаларынмекендейдi.4. E.necatrix. ооцисталарысопак не донгелек, полярлыктуйiрi бар. Туркы13,0-22,7 x 11,3-18,3 мкм. Споруляциямерзiмi 2 кун. Ащыішектін орта бөлiгiнiнэпителий торшаларынмекендейді. Эпизоотологиялықдеректер. Ауру барлықжерлердекездесуімумкiн. Инвазия козi-ауру, не ауырыпжазылганбалапандар, паразит тасымалдаушыересектауыктар, споруляцияданеткенооцисталарменластанганшарбакiшiжәнежайылымдар. Сондай-ак, осындайооцисталарменластанғанжем, су, төсенішжәнетопыракаркылы да жугуымумкін. Эймериоздыңтаралуынакустардысыздыкорадаустаужәнедұрысазыктандырмау да ыкпалынтигізеді. Бұл ауру құсшаруашылыктарындакөктемде не күздекездеседі, ал кус фабрикаларындажылдынәрмезгiлiнде бола беруімүмкін. Иммунитет. Эймериозгатауыктынбаршатұқымдарыбейiм. Ocipece 20 күннен 2 айғадейінгібалапандарауырады. Ауырыпсауыккан куста эймериянынсол ауру коздыргантурiнеғанакарсы, стерильсiзторша иммунитет пайдаболады. Бұлауругакарсы иммунитет пайдаболуыүшін, күсазганамелшердеэймерияныңәртүріменбірнешеретинвазиялануышарт. Ауру белгілері. Жасырынкезені 4-7 күн. Балапандарда ауру жалпыкүйзелуменжәнешелiркеуменбасталады. Алғашқыдатәбетітөмендеп, 2-3 күннен сон мулдежоғалады, бiракбалапандар су ішебереді. Балапандаржылыжерге карай топтасабереді. Кауырсындарыурпиiп, канаттарытусiпжатады. Жүрiсiәлсіз, аздан сон iшiетебастайды. Нәжiсiсуйык, алғашкыдажасылтүсті, кейінірек кара-коныртүстi, ал сонынанканараласады. Құстыңқанаттары мен аяктарыжартылайсалданып, бiраптадан сон елiпкалуымүмкін. Аурудынсозылмалытурiндекұстынішетеді, арыктапкетеді. Кейдеаяктары мен канаттарыжартылайсалданады. Өлекседегіөзгерістер. Эймериозданелгенбалапаннынөлексесіөте арык. Кілегейкабыктарыжәнебұлшыкеттерiбозарынкы. Аяктарынəжiскебылғанған. Негізгіөзгерістерішектердеболады. ЕгертауықтыEimeriatenellaтурiзакымдаса, ондасокырішектiнiшiканталайдынемесегеморрагиялықкабынады, онынәржерiөліеттенедi, уыттыжараларкездеседі. Ащыішектiнкiлегейкабыгыiсiнген, әржеріканталаған. Ауру өтежiтiлеуөткенжағдайдакабынуөзгерістеріішектердіңсіріқабықжағынан да байқалады. Қабынупроцестерiкейдетiкжәне баска iшектерде де болуымүмкін. Анықтау. Эймериоздыаныктауүшінэпизоотологиялыкдеректердi, клиникалыкбелгiлердi, өлекседегіөзгерістердіеске ала отырып, микроскопиялыкәдістерменкұстынсангырыгынзерттеукерек. Бұлүшіновоскопиялык Дарлинг жәнеФюллеборнәдістеріколданылады. Жуғындынытексергендепрепараттынкемінде 20 жерінентабылғанооцисталардынсанынсанапжәнетүрінажырату кажет. Емі. Ауру балапандаргажемгекосыпкокцидиннемесезоаленберiледi. Емдiкмаксатыменжемнiн 0,02 %-дей, яғни 200 г кокцидинді (зоалендi) 1 т жемгекосып, 5-7 күнкатарынанжегiзедi. Сульфаниламид тобындағыдәрiлерден норсульфазол 30-50 мг бiр балапанғасуменберіледі. Сондай-аксульфадимезин 400 мг/кг мөлше рiндекүніне 1 рет 3-5 күнұдайы, сульфадиметоксин- 500 мг мөлшерiнде 1 л суменберiледi. Құсэймериозынемдеугекокцидиовитжәнеампролиумколданылады. Олардынмөлшеріәр 1 литр суға 1 г дәрiкосылып, балапандарга 5-10 күндей су орнынаберiледi. Сондай-ак, бiрбалапанга 3-5 мг мөлшерiндефуразолидон да сугакосылып (1:50) беріледі. Алдыналужәнекүресушаралары Құсбалапандарынкургаккорадаесіру кажет. Олардыкалыңтөсеніштеұстап 10 күндікжасынанбастапхимиялыкдауалауәдісінколдануғаболады. Олүшінкокцидин, ампролиум, фуразолидонжәнет.б. дәрiлердi аз мөлшерде, яғнижартылайемдiкдозасын 2 айдай беру керек. Кус кораларынзарарсыздандыруүшiн 7% аммиак ерiтiндiсi 10% бихлориодыстыкерiтiндiсi, ыстык су жәнебуколданылады. Кустардынэймериоз (кокцидиоз)ауруыналдыналумаксатындағыкажеттішаралар: кустардыкалынтоптапөсіруге, коралардаылғалдылықтыңжогары-лауына, үлкенқұстар мен жасбалапандардынараласыпбагылуына, жем-азыктаржәне ас судынки-нəжiспенластануынажолбермеу; кұстардытолыккұндыжем-азыгыменкамтамасызету; құскораларынқұстардыкезектіотыргызугадайындаукезеңіндебелмелерге, серуенапандарына, жабдықтарғажәнеқұрал-саймандарғадезинвазияжүргізу; әрбіркоранынкіреберістегіесікалдарынадезтосқауылорнатыладыжәнеқұскораларынабегдекiсiлердiң, және ауру құстар-дыбағыпкүтушітұлғалардынкiруiнеруксатетiлмейдi; шаруашылықсубъектілерініңаумақтарыки-нәжістердензартылыпжәнеоларгабиотермиялыкзалалсыздандыружүргiзiледi; кустаргатұрақтытүрдеазыкканемесеacтасуынакокцидиостатиктердiаурудыалдыналуғаарналыпұсынылғанережемен колдану. Құстардыңбалапандарынбатареялыкторларданемесееденіторлангансекциялардаөсіреді. Кокцидиоз шыкканжағдайда, ауру кұскораларындагыбарлыққұсбастарынаазыкпеннемесе ас суыменкокцидиостатиктеремдеугеарналыпұсынылғанереженiндозасыментағайындалады, әлсiзкустареткесойылады. Құскоралары, серуеналандарыжәнекүралдаркүнсайынқұснәжістерінентазартылып, механикалыктазартужүргізіледі (астаулар, су кондырғыштаржәне баска кұстардыкүтугеарналғанзаттар). Алдыналужәнеемдеумаксатында, тауык, күркетауык, казжәнеүйрекбалапандарынакелесiкокцидиостатиктердiколданады: Фармкокцид, химкокцид, кокцидиовит, кокцидинжәне баска препараттарды, нұсқаулықтарындакөрсетілгенережелерiнесәйкесколданады. Кокцидиоздыңбасымершiгуiкезiндекокцидиостатиктердiңжоғарымөлшерін 5-7 күн аралыгында, ал алдыналумаксатында 60 күнгедейінтөменгiмөлшерiнколданады. Кокцидиостатиктердіқолдануұзақтығыэпизоотиялыкжағдайғажәнекустардынбалапандарынесiрудiңәдiстерiнебайланысты. Құстардыңбалапандарынторлардаесірукезiндепрепараттардыаурудыалдыналумаксатында, бiрзалданкелесiзалгаауыстырылганкүнненбастап 10 күнбойытағайындауұсынылады. Қажетболғанжағдайда 3-күндік үзілістенкейінпрепараттарды беру курсы жалғастырылады. Құстардыңбалапандарынедендердеесiрукезiндекокцидиостатиктердiалдыналумаксатында 10-15 кундiкжастагыларынанбастапекі-үш 10-күндік курстармен аралыгында 3 күнненаспайтынүзіліспентагайындайды. Қажетболганжагдайдапрепараттардыберудікайталайды. 107. Iрi кара эймериозы Iрi кара мал эймериозы-жiтi, жiтiлеужәнесозылмалытүрдеөтетін, көбінесе 1-4 айдан 1 жаскадейiнгi тел ауыратын, споровиктертобына, кокцидияларотрядынажататынiшектін эпителий торшаларынзакымдайтынэймерияларкоздыратын ауру. Қоздырғышы. Ірі кара мал эймериозкоздырғышынын 10 шақтытүрі бар. Олардынiшiндежиiкездесетiндерiмыналар: 1.Eimeria zuernii. Ооцисталарыденгелек, ашыксұртүсті. Сырткыкабыгы жылтыр, микропилесiжок. Денетұрқыжағынанұсактары 11,1 х 18,5 мкм жәнеiрiлерi 18,5 х 22,2 мкм болыпкеледі. Спорогония мерзiмi 2-3 кун. 2. E.smithi. Ооцисталарысопак не жумырткатәрiздi. Бозғылт-саргыштустi, микропилесіәренкөрiнедi, жаксыдамымаған. Сырткыкабыгыжылтыр. Туркы 14,8 x 25,9 - 22,2 х 44,4 мкм. Калдыкденеспороцисталарда бар. Спорогония мерзiмi 3 14 кун. 3. E.ellipsoidalis. Ооцисталары эллипс тәрiздiнемесесопак, түссіз,микропилесінашардамыған. Тұрқы 20-26 х 13-17 мкм. Спорогония мерзiмi 2-3 күн. Эпизоотологиялыкдеректер. Ipi кара мал эймериозы Қазақстанныңбарлықаймақтарындакездесуімүмкін. Ауру әдеттекөктем мен күзге карай, ягниооцисталардынкоршағанортададамуынабiрден-бiрколайлыжағдайтуганмезгiлдебілінебастайды. Азығыкұнсыз, күтiмiнашарболса, бұзауларэймериозғашалдыккышкеледi. Сондай-ак, уакытындажайылымауыстырылмаса да iрi кара арасындаэймериозшыгуымүмкін. Шығынәдетте 1 айлык, ал кейдеауырган 3-4 айлыкбұзаулардыңішіндекөбірекболады. Кейбiржылдарыэймериозбен 7-8 айлык тел, тіпті 2 жастағытайыншалар да өлім-жітімгеұшырауымүмкін. Кейбiршаруашылықтардаэймерияларменинвазияланғанiрi кара малдын саны 20-80 %-кежетеді. Эймериозкоздырғыштарыооцисталарменластанганжайылымда, жемде, суда, төсеніштеузакуакытсақталады. Ауру белгілері. Эймериоздыңжасырынкезеңі 2-3 апта. Аурудыңжiтiтүрiнде мал аз козгалып, жатыпалады. Жалпыкүйікаттыкүйзеліп, тәбетіазаяды, түгіүрпиедi, 2-3 күнөткен сон малдынiшiетiп, нәжiсiсуйылады, кейдекиынашырышжәнеканараласады. Мал каттыарып, iшетуiтокталмайды. Біраптадан сон ауру малдынкүйзелуiкүшейетүседі. Ауру тол жемнен бас тартыпжатыпалады, арыктайды. Сырткытiкiшекжартылайашылып, тікішектіңішкіжагыкызарыпкөрініптұрады. Екiншiаптанынаягындаішетуiкүшейетүседi, кызба 40-41ºС дейінкөтеріледі. Сонансоң мал бірте-біртеәлсіреп, өлералдындаыстыгы 36-35ºС дейiнтөмендейді. Аурудыңжiтiлеутурiндежогарыдакөрсетілгенбелгiлерiкөмескілеубiлiнедi. Бiраптадан сон iшiетедi, бiракнəжiсiнеканараласпайды. Эймериоздынсозылмалытүріндемезгіл-мезгілмалдынiшiөтеді, ауру мал арыктайды, тәбетікашады,өсiп-жетілуібаяулайды. Диагнозы. Іріқарамалдынэймериозынанықтағандаэпизоотологиялыкдеректердi, клиникалыкбелгiлердi, өлекседегiөзгерiстердiеске ала отырып, ауру малдынкиыновоскопиялық Дарлинг немесеФюллеборнәдістерiмензерттеу кажет. Әрбірпрепараттың 20 жерiнзерттеп, табылганооцисталарды сан және сапа, ягнитурiжағынанталдаушарт. Өлекседегіөзгерістер. Эймериозданөлгенмалдынѳлексесi арык, кілегейкабыктарыбозарынкыболады. Арткытесігіжартылайашық, онынiшкiжағыкызарынкыкейдеканталаған, ішкуысына сабан түстес су жиналған. Шажыркайкантамырларыканға толы. Сел бездеріулкейген. Ащыiшек пен он екiелiiшектiнкiлегейкабыктарыiсiнгенжәнекызарған. Ток ішектіңішкіжағы да iсiнген, нүктетәрiзденiпжәнежолактаныпканталаган. Сокырішек пен тікішектiнiшкiкабатыкалындаган, босансығанжәнеканталаған. Емі. Ауру мал окшауланады. Ауру малга 3-4 күнұдайы 100 мг/кг мелшерiндесульфадимезиннемесе 60 кг мелшерінде норсульфазол берiледi. Сонан сон 2-3 күндей тетрациклин тобындағыантибиотиктер биомицин немесе тетрациклин 20 мг/кг мелшерiнде, сондай-акбиоветин 80 мг/кг мелшерiндеберiледi.Iрi кара мал эймериозынемдеуүшiнтагы да мынадайдәрiлердi колданугаболады: Кокцидиовит-кұрамындаампролиум, А және К витаминдері бар. Оны жемніңәр 1 кг-на 1 г-нанкосып, малга 4 күнұдайыбереді де, арасын 3 күнүзiлiсжасап, тағы да осы тәртіппен 4 кун емдейді. Кокцидинді (зоален) 0,05 г кг мөлшерiндеқатарынан 4 күнсумен не жемменберіп, 3 күнүзілісжасайды да тагы да 4 күн осы тәртіппен берiледi. Дауасы. Телді таза жәнекракқоралардаұстаукерек. Шарбакiшiн кидан тазалап, құмсеуіпқұрғатқанжөн. Жемдiнауадан, суды таза ыдыстанғанаберді. Сондай-ак, төлдіересекмалдан белек жайылымдардажаяды. Телдіойпаттыжәнешалшықтыжайылымдардажаюғаболмайды. Жыл сатины эймериозшаруашылыктарда, телдіңапталыкжасынанкездесіптұратынбастап ХИМИЯЛЫҚ дәрілерменалдыналуәдiсiнколданып, сульфадимезин мен тетрациклин тобындағыантибиотиктердi алма-кезекколдануғаболады. 108. Мал және құс эймериозын диагностикалау әдістері. МалдыҢ, ҚҰстыҢ эймериоздары Эймериоздар-жіті, жітілеу, созылмалы түрде өтетін жануарлардың, құстардың және адамдардың Еіmеrіа туысына жататын әртүрлі қарапай-ымдылар тудыратын аурулары. Ауру малдың жалпы күйінің төмендеуімен, ас қорыту жүйесінің қызметінің бұзылып іші өтуімен (кейде қан аралас) және тез арықтауымен сипатталады. Эймериоздардың қоздыр-ушылары табиғатта кең тараған. Эймерийлер балықтарда, бауырымен жорғалаушыларда, қос мекенділерде, жәндіктерде, негізінде ішектің эпителий клеткаларында тоғышарлық етеді. Эймериоздан өлім, қояндар арасында 85%, қозыларда - 90%, тауық балапандарында - 100% дейін жетеді. Ауру малдардың салмағы азаяды, өнімдерінің мөлшері және сапасы төмендейді. Мысалы, эймериозбен ауырған қозылар сау қозылармен салыстырғанда, 1 жыл ішінде 8,6кг салмақты кем қосады. Қойлардың жүн өнімділігі - 28,7%, ал сүт өнімділігі - 36% төмендейді. 109. Кокцидиостатиктер, қолдану үрдісі. Бұл кезде коцидинді (зоален ) 0,05 г кг мөлшеріне қатарынан 4 күн сумен не жеммен беріп, 3 күн үзіліс жасайды да тағы да 4 күн осы тәртіппен беріледі. Бұзауларға 0,01-0,02 дозада берілгген ампролиум, 0,02-0,04 дозада ампролмикс, 0,02 дозадағы клоидол, жақсы нәтиже береді. Бұл кокцидостатиктерді күнделікті, қатарынан ауру бұзауларға сүтпен ішкізеді. Одан соң 4-5 күн демалыс беріп, емдеуді қайталайды. 110.Қанпаразиттеріне пунктаттар мен қан жағындыларын зерттеу әдістері. Қан паразиттері кезінде пунктаттарды аурудың ерекшелігіне байлансты аламыз мысалы тейлериоз кезінде құлақ тамырынанан, ал нуталиоз кезінде қаннан, сөл түйіндерінен алу арқылы зерттеу жұмсын жүргіземіз. Қанды заттық шыныға біртегіс жағып, ауада кептіріп, 96 пайыз этил спиртімен бекітеміз, Романавский Гимза әдісімен бояп 30-60 мин қалдырамыз. 111. Кокцидиостатиктерге қандай препараттар жатады? Оларды көрсетіңіз. Кокцидин (зоален), ампролим, ампролмикс, клоидол, байкокс 112. Қан жағындысын дайындаңыз, әдісін сипаттаңыз. Әр малдан 1-2 тамшы қан алып, пән шынысына кемінде 3-4 жағынды даярлайды. Ол үшін жұқа жағынды шынысының бір шетін қан тамшысына батырып, пән шынысының шетінен бастап, 45 градус бұрышпен еңкейте ұстап, екінші ұшына қарай бірқалыпты қимылмен қанды біркелкі ғып жағады. Жағындыдағы қан торшалары бір қабат түзіп, орналасуы керек. Сонан соң пән шынысындағы жағындыны ауада кептіреді. Дайындалған жағындыға шыбын қондырмау керек. Қысқы суықта қан жағындысындағы эритроциттер ыдырап кетуі мүмкін. Сондықтан жағындыны жылы жерде ұстау керек. Дайындаған жағындыны кептіргеннен кейін метил немесе спиртэфирмен бекітіп, қағазға орап жылы бөлмеде сақтайды. Қан жағындысына қарапайым қарындашпен мал түрін, алған күнін, малдың ентанбасын немесе атауын жазып қояды жүктеу/скачать 293.43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|