шапшаңдығын бағыты мен модулі бойынша сипаттайтын физикалық шама
үдеу болып табылады.
t уақыт мезетіндегі А нүктесінің жылдамдығын ⃗ векторы кӛрсетсін
делік. Қозғалыстағы нүкте уақыт аралығында В нүктесіне келсін және де
модулі мен бағыты бойынша ⃗ - дан ӛзгеше ⃗
⃗ ⃗ тең жылдамдыққа
ие болсын. ⃗
векторын А нүктесіне кӛшіріп
⃗⃗⃗⃗⃗
табамыз.
Бірқалыпсыз қозғалыс кезіндегі дененің t – дан уақыт
интервалындағы орташа үдеуі деп,
⃗⃗⃗
жылдамдық өзгерісінің
уақыт интервалына қатынасына тең векторлық шаманы айтады:
⃗
⃗
Материялық нүктенің t уақыт мезетіндегі
⃗⃗⃗
лездік үдеуі орташа
үдеудің шегі болып табылады:
⃗
⃗
⃗
⃗
Осыдан ⃗ үдеу дегеніміз жылдамдықтың
уақыт бойынша бірінші
туындысына тең векторлық шама.
⃗ векторын екі құраушыға жіктеуге болады. Ол үшін А нүктесінен
бастап, ⃗ жылдамдығының бағыты бойынша және модулі жағынан ⃗
-ге тең
АД векторын бӛліп алайық. Осыдан ⃗
-ға тең СД векторы
уақыт
аралығындағы жылдамдықтың
модулі бойынша ӛзгеруін кӛрсетеді: ⃗
⃗
⃗. Ал
екінші құраушысы
⃗⃗⃗⃗⃗
векторы
уақыт аралығындағы
жылдамдықтың ӛзгерісін
бағыты бойынша сипаттайды.
Жылдамдықтың уақыт бойынша туындысы болып табылатын
қатынасының шегі берілген t уақыт мезетіндегі жылдамдық ӛзгерісінің
шапшаңдығын анықтайды және үдеудің
тангенциал
құраушысы болып
табылады
⃗
Үдеудің екінші құраушысын анықтайық. В нүктесі А нүктесіне ӛте
жақын орналасқан деп есептесек, онда жолды - радиусы r тең қандай да
бір шеңбердің, бірақ АВ хордасынан біраз ӛзгеше, дӛңес деп алуға болады.
АОВ және EAD үшбұрыштарынан мынаны
кӛруге болады, АВ =
болғандықтан
⃗⃗⃗⃗⃗ ⃗ шектері бойынша
⃗⃗⃗⃗⃗ ⃗ болғандықтан EAD бұрышы нӛлге ұмтылады, ал EAD
үшбұрышы теңбүйірлі болғандықтан ⃗ және
⃗⃗⃗⃗⃗
арасындағы ADE бұрышы
түзу сызыққа ұмтылады. Осыдан болғанда
⃗⃗⃗⃗⃗ және ⃗ векторлары
бірбірімен перпендикуляр болып шығады. Жылдамдық векторы траекторияға
жанама
бойымен бағытталғандықтан, жылдамдыққа перпендикуляр
⃗⃗⃗⃗⃗
векторы дӛңгелек қисығының центріне қарай бағытталады.
Мынаған тең үдеудің екінші құраушысы
Достарыңызбен бөлісу: 
