1. Физиологиялық қызметтерді зерттеу әдістері
жүктеу/скачать 87.6 Kb.
|
|
1. Физиологиялық қызметтерді зерттеу әдістері. Жалпы, физиология дегеніміз- бұл тәжірибелік ғылым және оның қызметтерін зерттеудің де бірнеше әдістері бар. Бұл салада тірі организмнің әртүрлі процестері мен функцияларын зерттеу үшін бақылау және эксперимент әдістері қолданылады. Екі әдістің бір- бірінен айымшашылығы, эксперименттік әдіс көптеген процестің не функцияның себебін анықтауға мүмкіндік береді. Бақылау- белгілі бір жағдайларда болатын физиологиялық құбылыстар мен процестерді тікелей не визуалды түрде тіркеу арқылы ақпарат алу әдісі. Жалпы, бұл әдістің негізгі мәні- қандай да бір физиологиялық процестің, табиғи жағдайда органның не тіндердің қызметін бағалау болып табылады. Қазіргі таңда, ғалымдар бақылау әдісімен зерттеулер жүргізе отырып, өз зерттеулерінде бірқатар қарапайым және күрделі құрылғыларды қолданады және де бұл органдар мен тіндердің жұмыс істеу механизмін сенімді анықтауға мүмкіндік береді. Ал, эксперимент- бақыланатын жағдайдағы құбылыстар мен процестер арасындағы себептік қатынастар туралы жаңа ақпарат алу әдісі. Өз кезегінде эксперименттік әдістің өткір және созылмалы деп жіктелетін екі түрі кездеседі. Өткір яғни, вивекциялық эксперимент- салыстырмалы түрде қысқа мерзімді жүзеге асырылатын болса, созылмалы эксперимент- ұзаққа созылады. Жалпы, физиологиялық эксперимент дегеніміз- әртүрлі факторлардың ағзаға тигізер әсерін анықтау үшін жануардың денесіне мақсатты түрде араласу әдісі. Мұндай араласу кейде вивекция арқылы, кейде созылмалы, яғни эксперименттік-хирургиялық нысанды анықтауға болатын жануардың хирургиялық дайындығын қажет етеді. Вивисекция кезінде анестезияны қолданбай жүргізілдеді, ал өткір экспериментте анестезия қолданылады. Жедел эксперименттің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Артықшылықтарына келер болсақ, олар әртүрлі жағдайларды модельдеу және салыстырмалы түрде қысқа мерзімде нәтиже алу мүмкіндігін қамтиды. Ал, жедел экспериментте жалпы анестезияны қолдану кезінде орталық жүйке жүйесінің ағзаға әсері алынып тасталуы және дененің әртүрлі әсерлерге жауап беру тұтастығы бұзылуы бұл эксперименттің кемшілігі болып саналады. Сонымен қатар, академик Павлов қуысты мүшелерге фистулаларды қолдану әдісін жасап шығарды. Фистула әдісін қолдану- көптеген органдардың жұмыс істеу тетіктерін анықтауға мүмкіндік беруші эксперимент түрі. Эксперимент әдісі, бақылау әдісі сияқты, қарапайым және күрделі заманауи жабдықтарды, объектіге әсер етуге және өмірдің әртүрлі қолдануларын қарастырады. Кимографтың өнертабысы 1847 жылы неміс ғалымы К.Людвигтің қан қысымын графикалық тіркеу әдісін жасау физиологияның дамуындағы жаңа кезеніңі ашты. Кимограф зерттелетін процесті объективті жазуға мүмкіндік берді. Кейінірек жүрек пен бұлшықеттің жиырылуын тіркеу әдістері және тамырлы тонустың өзгеруін тіркеу әдістемесін Энгельман ойлап тапты. Электрофизиологияның дамуындағы маңызды кезең микроэлектродтардың өнертабысы болған болатын. Микроманипуляторлардың көмегімен оларды тікелей жасушаға енгізуге және биоэлектрлік потенциалдарды тіркеуге болады. Микроэлектродтық техника жасуша мембраналарында биопотенциалдардың пайда болу механизмдерін шешуге мүмкіндік береді. Неміс физиологы Дюбуа-Реймон тіндердің дозаланған электрлік тітіркенуі үшін индукциялық катушканы қолдана отырып, мүшелер мен тіндерді электрлік тітіркену әдісінің негізін қалаушы. Қазіргі уақытта бұл үшін кез-келген жиілік пен күштің электрлік импульстарын алуға мүмкіндік беретін электронды стимуляторлар қолданылады. Электростимуляция органдар мен тіндердің функцияларын зерттеудің маңызды әдісіне айналды. Сонымен қорытындылай келе, физиологиялық бақылау әдістері бізге салада тірі организмнің әртүрлі процестері мен функцияларын зерттеу үшін бақылау жүргізу және эксперимент жасау үшін қажет. Оларды пайдалану арқылы біз жасуша мембраналарында биопотенциалдардың пайда болу механизмдерін шешу, кез-келген жиілік пен күштің электрлік импульстарын алу және органдардың жұмыс істеу тетіктерін анықтауға мүмкіндіктерге ие бола аламыз. жүктеу/скачать 87.6 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|