1. глоссарий бухгалтерлік есеп – білім саласы, жоғарғы оқу орнындарында оқытылатын ғылыми пән. Бухгалтерлік шоттар

Конфигурациялау сатысында әр түрлі қолданушыларға арналған бірнеше қолданушылар интерфейсі құрылуы мүмкін (басқарушылар, меннеджерлер, қоймашылар және т.б.).

Қолданушыларды ақпараттық базамен жұмысы «1С:Кәсіпорын» режиміндегі жүйені іске қосқан кезден басталады. Осының көмегімен жүйенің келесі пәндік аумақтарда іске асырылады: құжаттармен операцияларды енгізу, сұраныстар толтыру, әртүрлі есеп берулерді құру, әр түрлі регламенттік есеп айырысуларды орындау және т.б. қолданушыларға конфигурациялау кезеңінде құрылған алгоритмдерді қолдана отырып конфигурациялар құрылымында бейнеленген ақпараттады енгізу мен өңдеуге мүмкідік береді. Конфигурацияларға байланысты нақты режимдермен (құжаттар, операциялар, анықтама, есеп берулер) жұмыс істеу ерекшеліктерін түсініктеме конфигурацияның өзінің сипаттамасында баяндалуы мүмкін. Бұл жағдайда оларды қолданушылық бейнелеу режимінен алуға болады. Нақты конфигурациялармен анықталатын «1С:Кәсіпорын» жүйесінің негізгі ерекшеліктерін атап өтейік:

• 
  константалар жиыны;
  
• 
  анықтама құрылымы, құрамы және қасиеттері;
  
• 
  анықтама элементтерін енгізу және тізімдерін қарастыру нысандары;
  
• 
  жіктемелердің мағыналарының жиыны мен құрамы.;
  
• 
  құжаттар мен операцияларды енгізу нысандары;
  
• 
  құжаттар, операциялар мен өткізгіштер журналдарының нысандары;
  
• 
  шот жоспарының жиыны және олардың қасиеттері;
  
• 
  шоттар тізімінің және шоттар енгізу нысаны;
  
• 
  бухгалтерлік шоттар (конфигурацияда көрсетілгендері ғана);
  
• 
  есеп берулер мен өңдеу алгоритмдері мен нысандары;
  
• 
  қолданушылар интерфейсі (бас меню, саймандар тақтасының жиыны);
  
• 
  қолданушылардың әр түрлі объектілер мен программалар режимдеріне рұқсат алуға құқығы.
  

1С төрт режимде іске қосылуы мүмкін:

- Кәсіпорын – ақпараттық базаны қолдану режимі. Бұл режимде жай қолданушылар жұмыс жасайды, мәліметтер енгізеді, есеп берулерді басады және т.б. Бұл режимде конфигурациялар режимін өңдеуге болмайды.

- Конфигуратор – конфигурациялау (программалау) режимі. Бұл режимде программистер жұмыс істейді, жаңа анықтамалар, есеп берулер құрайды, программалық модульдер жазады. Бұл режимде ақпараттық базаға мәліметтер енгізуге болмайды.

• 
  Монитор – берілген уақытта ақпараттық базамен жұмыс істеп отырған қолданушыларды бақылау режимі. Ақпараттық базамен жасалатын барлық операциялар тіркеу журналында тіркеледі. Монитор режимінде нақты қолданушының нақты объектіге қатысты жасалған барлық операциялыр жиынтығын алуға болады, және де сүзгілеудің басқа да шарттарын енгізуге болады.
  

Конструктор режимінде – мәліметтер базасының құрылымын анықтаймыз және программалар жазамыз.

Кәсіпорын режимінде – біз программаны қолданамыз және мәліметтер енгіземіз.

1С тілі Бейсик тіліне өте ұқсас, барлық негізгі кілтті сөздерді орысша жазуға болады.

1. 1С:Кәсіпорын жүйесінің конфигураторы қандай?

2.Бағдарламаның ішкі жүйелері қалай қалыптасады?

3. 1С:Кәсіпорын жүйесінің конфигурацияларының мүмкіндіктері?

4.Қосымша ақпаратты тіркеу қалай жүргізіледі?
Тақырып 4 Есеп жүргізудің жалпы қағидалары

Дәріс сұрақтары

1. Анықтамалардың тағайындалуы

2. Құжаттардың тағайындалуы

1С:Кәсіпорын жүйесі шексіз анықтамалар жүргізуге мүмкіндік береді. Әрбір анықтама біркелкі объектілер тізімін ұсынады: жұмыскерлердің, ұйымдардың, тауарлардың және т.б. Әрбір мұндай объект анықтама элементі болып табылады.

Қолданушы тұрғысынан, еске алатын жағдай конфигураторда анықтаманың өзі құрылмайды, яғни мағыналар тізімі ретінде анықтаманың дайындығы, яғни шаблон құрылатын конфигурациялау үрдісінде анықтамада сақталатын ақпарат құрылымы бейнеленеді, экрандық түрі өңделеді және қажет болса, анықтаманың баспалық түрі дайындалады.

Анықтаманың атрибуттары.

Міндетті реквезиттер болып әрбір анықтама код және түрі болу керек. Анықтама элементінің коды болып сандық және мәтіндік түрде болуы мүмкін. 1С: Кәсіпорын жүйесі анықтама элементтерінің кәсіпорынмен жұмыс істеуге, кодтардың автоматты берілуіне үлкен мүмкіндік береді.

Код пен түр деп басқа 1С: Кәсіпорын жүйесінде анықтама элементі жөнінде қосымша ақпарат сақталуы мүмкін. Анықтамада мұндай ақпарат сақтау үшін реквезиттер тізімі құрылуы мүмкін. Ақпараттар реквезиттер механизмін қолданып, мысалы жұмыскерлер Картотекасын ұйымдастыру оңай болады. Мысалы, жұмыскерлер анықтамасы. Қызмет, жалақы және т.б атрибуттары болады.

1С фирмасы барлық анықтамаларға батыстың екі атрибутын енгізді: код және түр. Шынымен, әрбір объект нақты өмірде осы атрибуттарды қамтиды. Мысалы, жұмыскерлер үшін код болып, табельдік нөмір; ал түр болып фамилия аты және әкесінің аты.

Әрбір анықтаманың атрибуты үшін оның мәліметтер типін көрсету қажет, мысалы, “сан”, “жол”, “құн”. Бұл базалық типтер бірақ мәліметтердің қиын типін де көрсетуге болады. Мысалы, қызмет атрибуты қызметтер мәліметтер типі бар. Бұл жағдайда, бұл атрибуттың мәні қызметтер анықтамасынан таңдалады. Бір анықтама атрибуттарының мәні екінші анықтамадан таңдалады, яғни осылай анықтамалар арасында оңай байланыс туындайды.

Анықтамалар арасында табыну қатынас орнауы мүмкін. Мәліметтердің базасының реляциондық терминінде, кестелер арасында “біреу-көпке” байланысы орнайды. Бұл жағдайда әрбір табыну анықтамасының элементі иеленуші анықтамасының элементтерінің бірімен байланысты болады. Кей-кезде бір анықтаманың элементтері басқа анықтаманың элементтеріне жатуы мүмкін. Мысалы, жүйеде салықтың льготалар анықтамасы болуы мүмкін. Онда оны қызметкерлер анықтамасына табындыруға болады. Бұл “қызметкерлер салықтың льготаларымен иемденеді”.

Анықтама элементі үшін бірнеше кестенің бөлшектер бөлу мүмкіндігін иемденеді. Бұл мүмкіндікті берілген элементпен байланысты ақпаратты көрсету үшін қолдану кеңестеледі, бірақ өзіндік объектілік мәні болмаған жағдайда. Мысалы, тауарлар анықтамасы үшін өлшем бірлік кестелік бөлшек құрылуы керек, қызметкерлер анықтамасы үшін білім және жанұя кестесі бөлімдермен жұмыс табыну анықтамаларына ұқсас, бірақ бір ерекшелік бар, ол кестелік бөлімдер тип бола алмайды, сондықтан білім реквезитін құру мүмкін болмайды.

Құжаттар кәсіпорында болып жатқан барлық жағдайлар туралы ақпаратты сақтау үшін арналған және экономика тұрғысынан мағынасы бар. Құжаттар көмегімен есептік шоттар мен төлемдер бейнелейді, операциялар, бірақ кассада және кадрлық ауысымдар, қойма бойынша қозғалыстар және осыған ұқсас жағдайлар. Мысал болып «төлемдік тапсырыс», «шот», «кірістік үстеме қағазы»; «Кірістік кассалық ордер» және т.б. Әр бір құжат түрі өз түрінің жағдайын көрсету үшін арналған. Бұл оның конфигурацияда бейнеленетін, құрылымын және қасиетін анықтайды.

Құжаттар жүйенің компоненттерімен жүзеге асырылатын негізгі механизм үшін орталық роль атқарады. 1С: Кәсіпорын жүйесінде құжат негізгі есептік бірлік болып табылады. Әрбір құжат нақты шаруашылық операция жөніндеақпаратты қамтиды және өзінің нөмірімен, күнімен және уақытымен бейнеленеді. Күн және уақыт құжаттың маңызды мінездемесі болып табылады. Өйткені жүзеге асырылған операция қатаң уақыттың тізбегінен құрылады. Барлық құжаттар (түріне қарамастан) бір келкі тізбекті құрайды. Нақты түрде, бұл тізбек жағдайларының тізбегін көрсетеді, өйткені олар нақты түрде болған. Күн ішінде құжаттар тізбегі олардың уақытымен анықталады және бұл жағдайда құжат уақыты құжатты енгізу уақытының нақты бейнеленуін ғана емес сонымен қатар, барлық құжаттарды бір күн ішінде тізуге мүмкіндік береді.

Құжатқа енгізлетін мәліметтер көп жағдайда болып жатқан жағдай туралы ақпаратты қамтиды: мысалы, үстеме қағазында қандай қоймадан қандай тауар және қанша берілгені жөнінде ақпарат; жұмысқа қабылдау жөніндн бұйрықта – қызметкер жөнінде ақпарат, жалақы және басқа да ақпараттар. Құжатқа өзіндік жазудан басқа тағы бір маңызды қасиет оны жүргізу болып табылады. Жүргізу кезінде құжат компонентері мен іске асырылатын механизмдегі жағдайларды көрсету болып табылады. Мысалы, егер «Бухгалтерлік есеп» компоненті құрылса оны құжатта қамтылатын бухгалтерлік есеп ақпаратында жазулар түрінде көрсете отырып, құжат бухгалтерлік операцияны жазу мүмкін.

Программистер көз қарасынан құжаттың экрандық қалпы – Диалогы бар. Қолданушы осыны көреді. Сонымен қатар, құжатта бір немесе бірнеше қағаздық қалып – Кесте болады. Кесте арқылы құжат қағазға басылып шығады. Құжаттың тәртібі енгізілген тіл көмегі арқылы анықталады. Тілде құжат жүйеде не атқаратыны, ол қалай қағаздық бланкіні қалыптастырады және экранда ол өзін қалай ұстайтыны жазылады.

Құжат незізінде басылымдық қалыпта болады. Басылымдық қалып толық түрде 1С:Кәсіпорын енгізген тілмен қалыптастырылады. Бұл 1С:Кәсіпорын жүйенің сондай сәттілігінің бірі. Құжаттың басылымдық қалпы – бұл нақтылық есеп, құжаттың ашық қалпын қалыптастыратын және осы құжаттағы ақпараттың иемденуі. Басылымдық қалыпты қалыптастыруды үйрену үшін сізге есеп бөлімін оқу қажет. («Кесте» объект)

Құжатта басылымдық нысандық бірнеше шаблоны болуы мүмкін. Енгізілген құралдың тілімен қолданылатын басылымдық нысандағы шаблондар құралуы қажет.

Басылымдық нысанның шаблоны жалпы болуы мүмкін. Бұл бізге бір шаблон арқылы бірнеше құжаттар түрін басып шығаруға мүмкіндік береді. Яғни жалпы кесте конфигурация үшін жаһанды болып табылады және әрбір модулде қолданылуы мүмкін. Конфигурациялық түрдің мысалы ретінде «Құжаттың қозғалысы туралы есеп» басылымдық нысан ретінде болуы мүмкін.

Құжаттардың жүргізілуі.

Кейбір құжаттар жүргізілуі мүмкін. Қолданушы тұрғысынан құжатты жүргізу оны «іске кіргізу» деген мағынаны білдіреді. Программистер тұрғысынан құжаттарды жүргізу кезінде құжаттарды жүргізу модулі жұмыс істейді. Осы құжатты жүргізу кезінде барлық істер анықталады. Мысалы «жұмысқа алу жөнінде бұйрық» жүргізу кезінде бұл құжаттың модулі жұмыс істейді.

Құжаттың әрбір түрі көп жолдық бөлімдерде шексіз реквизиттер саны болуы мүмкін. Құжат үшін енгізу нысаны – экранды диалог құрылады. Құжат үшін құрастыру кезінде жалпы мінездемелер сұранады; құжат нөмірінің ұзындығы және т.б. барлық құжаттар нөмірімен, күнмен, уақытпен мінезделеді.

«Шапка» термині – жеткілікті түрде шартты және құжаттың қағаздық бланкасының жоғарғы бөлігінде орналасқан құжаттардың реквизиттерінде ғана емес жатуы мүмкін. Сондықтан жалпы жағдайда бастамасы бөлімнің реквизиті болып, құжатта бір рет кездесетін әрбір реквизит табылады. Құжаттың кестелік бөлімі бір түрлі ақпаратты жолдар тізімін ұсынады. Мысалы жоғарыда айтылып кеткен төленуге шоттардың кестелік бөлімі – бұл төленуге тиісті қызметтер мен тауарлар түрі. Құжаттың құрылымы 1С:Кәсіпорын 7.7 тек қана бір кестелік бөлімді қамтуы мүмкін.

Конфигураторда құжаттарды құру кезінде құжаттың жеткілікті санының жалпы реквизиттері құрылуы мүмкін. Мұндай реквизиттер бір рет құрылса, онда ол барлық құжаттарға ашық болады. Жалпы реквизиттерді құжаттар қалыпына орналастыруға болады, жалпы реквизиттер мағынасына 1С:Кәсіпорын жүйесіне кірістірілген тіліне назар аударуға болады. 1С:Кәсіпорын жүйесімен жұмыс істей отырып қолданушы жалпы құжаттар реквизиттер мағынасы бойынша құжаттар журналдарын таңдауды жүргізу мүмкін.

Барлық құжаттар журналдарда сақталады. Құжаттар журналы – бұл жай қағаздық папканың электронды аналогы. Экранда журнал кесте түрінде болады, жолдар құжат болып табылады. Мысалы: сіздер кадрлік бұйрықтар журналын құра аласыз, онда «жұмысқа қабылдау бұйрығы жөнінде»; «жұмыстан босатылу жөнінде бұйрық»; «кадрлық аударым». Бұл журналмен қолданушы – кадршы жұмыс істейді. Немесе банктік құжаттар үшін жеке журнал бастауға болады, оған «Төлемдік тапсырыс» және т.б. құжаттар кіруі мүмкін.

Құжаттар журналы құжаттарды көру үшін арналған. Құжаттың әрбір түрі белгілі бір журналға жатқызылуы мүмкін. Құжаттар журналының өзі жүйеге жаңа мәліметтерді кіргізбейді, бір немесе бірнеше құжаттар тізімін көру құралы ретінде қызмет етеді. Әр түрлі құжаттар үшін бір журналды көрсетуге болады, бұл журналдарда құжаттарды топтастыруға көмектеседі. Құжатпен тағайындалған журналды ауыстыруға болады. Мысалы, «Қоймалық құжаттар» журналы құрылуы мүмкін, ол барлық кіріс үстеме қағаздарын және шығыс үстеме қағаздарын қамтуы мүмкін. Құжатпен тағайындалған журналды өзгертуге болады.

Журнал үшін журнал графалар анықталуы мүмкін. Яғни берілген журналға жатқызылатын құжаттардың әр түрлі түрінің реквизиттерін көру ыңғайлылығы үшін. Құжаттармен жұмыс істеу үшін әдейі құрылған жалпы журналдар құрылуы мүмкін «жәй» құжаттар журналынан қолданушының құжаттарды мағынасы бойынша таңдау мүмкіндігі болып табылады. 1С жүйесінде журналдар 3 түрлі болады: қарапайым, жалпы және қосымша. Қарапайым журнал құжаттардың белгілі түрін сақтау үшін арналған. Құжат сонымен қатар, қосымша журналға қосылуы мүмкін және ол бір уақытта 2 журналда тіркелуі мүмкін. Қосымша журналдар бір нешеу болуы мүмкін. Жалпы журнал құжаттардың барлық түрлерін көрсетеді.

1. 1С:Кәсіпорын жүйесінің құжаттары қандай?

2.Бағдарламаның құжаттары қалай қалыптасады?

3. Есеп берулердің қағидалары?

4.Ақпаратты алмасу қалай жүргізіледі?
2- модуль: Стандартты есептер.Есепті ұйымдастыру. Реттелетін есептілік. Сервистік мүмкіндіктер.
Тақырып 5. Стандартты есептер
Дәріс сұрақтары

1. Есеп берудің тағайындалуы

2. Регистрлердің тағайындалуы

3. Тауарларды сату

Есеп берулер МБ-нан ақпараттарды алу үшін арналған. Есеп берулер құжаттарға ұқсас, тек бұл обьектілер әртүрлі қызметтерді атқарады. Құжаттар мәліметтер базасына ақпараттарды енгізеді, есеп берулер нәтижесінде шығарады.

Пайдалану экранда көріп отыратын 1С жүйесіндегі кез-келген есеп беруде экранды нысан – Диалог бар. Диалогта пайдаланушы әдетте есеп беруде нысандануының параметрлерін белгілейді. Мысалы: уақыт кезеңділігі. Сонымен қатар есеп беруде әдетте бір немесе бірнеше қағазды нысандар-кестелер болады. Кестелер арқасында есеп беру қағазға басылып шығады. Есеп беру қалыптасуының алгоритмі енгізілген түрде 1С есеп беру модуліне жазылады. Мысалы: кезең ішінде алынған қызметкерлер кадрлік есеп беру үшін бастапқы және соңғы екі алаңды экранды қалып қажет. Екі алаңда «мерзімі» түрінде болады. Есеп беру модулі қызметкерлер анықтамаларынан қажетті адамдарды анықтап және оларды кестеге шығару керек.

1С:Кәсіпорын жүйесінде есеп беру толығымен активті обьектілер болуы мүмкін. Яғни бұл дегеніміз, мысалы қызметкерге шырт еткізіп осы қызметкер нысанын ашып немесе тек қана осы күні қызметкер бойынша есеп беруді одан да нақтырақ қалыптастыруға болады. Бос есеп берулерден бірден нақтырақ есеп беруге көшуге және әрбір соммадан бастап нақты өткізілуін қайдан келгенін білуге мүмкіндік беретін бұл жүйе бухгалтерлер үшін өте ынғайлы. Бұл үшін Расшифровка ұяшығының және ОбработкаЯчейкиТаблиц процедурасының ерекшеліктерінен берілген.

Есеп берулер нәтижелерді шығарады деп осы бөлімнің ең басында айтылса да, шын мәнінде кестелер арқасында МБ-на ақпаратты енгізуді ұйымдастыруға болады. Бұл күрделі қалып мәліметтер енгізуге керек болғанда өте ыңғайлы.

Регистрлердің тағайындалуы

Регистрлер – бұл оперативті мәліметтердің жиналуына және құрама ақпарат алу үшін қажет.

Мәліметтер регистрлерге құжаттарды өткізгенде ғана қосылады. Регистрлердегі мағлұматтар есеп берулерді қалыптастыру кезінде қолданылады. 1С:Кәсіпорын жүйесінде регистрлерді қолданудың классикалық схемасы келесідей көріністе болады: Құжаттар => Регистрлер =>Есеп берулер
Өлшемдер және ресурстар

Регистрлерді жобалау кезіндегі ең басты мәселе – оның құрылымын анықтау. Регистр құрылымы одан қажетті ақпаратты оңай өңдеумен алуға болатындай болу керек.

Регистр өлшемі – бұл ақпараттың сақталуын қажет ететін кескіндер.

Регистр ресурстары – регистрлерде сақталатын санды немесе соммалы мәліметтер.

«Тауарлар қалдығы» регистрінде әрбір қоймадағы әрбір тауардың бағасы мен саны жайында ақпарат болсын делік. 1С:Кәсіпорын жүйесінің идеологиясында мұндай регистр бір осінде қоймалар, екіншісінде – тауарлар, ал нақты қойма және нақты тауар қиылысында тауар саны және тауар бағасын көрсететін цифрлар орналасқан, тікбұрышты координат жүйесі түрінде болады.

Регистр: Тауарлар қалдығы

Өлшем: Тауар, қойма

Ресурстар: Саны, бағасы
Енгізілген тіл арқасында біз оңай жауап ала аламыз:

- нақты бір қоймадан нақты тауар қалдығы;

- барлық қоймалардағы нақты тауар қалдығы;

- нақты бір қоймадағы барлық тауарлар бағасы регистрлер қозғалысы.

ТауарларҚозғалысы регистрі кесте түрінде келесідей көрсетіледі:

Бұл кестенің бір жағы «қозғалыс» деп аталады. Регистрде құжаттар өткізілген кезде ғана құрылады. Регистрлерде өлшемдер мен ресурстардан басқа реквезиттерді де құруға болады. Реквизиттер – бұл қозғалыс пен бірге жүретін мағлұматтар. Енгізілген тіл әдістемесінің арқасында реквизиттерінің берілген мәндерімен қозғалысты іріктеуге болады.

Мысал ретінде өндіретін немесе кәсіпорын сататын тауар сатып алушылармен өзара есеп-айырысудың қадағалауын алайық. Кәсіпорын және өзара сатып алушының өзара қарыздары туралы тез арада ақпарат алу үшін әрбір сатып алушы үшін қарыз сомасы сақталатын «өзара есеп-айырысулар» регистрі қажет. Шаруашылықтар операцияның аяқталуымен байланысты регистр қалпы сәйкесінше өзгеріп отырады, өзара есеп-айырысулардың ағымдағы жағдайын көрсетіп отырады. «Өзара есеп- айырысулар» регистрі – бұл қалдықтар регистрі.

Дегенмен «өзара есеп-айырысулар» регистрінен белгілі уақыт аралығында берілген сатып алушы мен сатып алынған сатылым көлемі жағдайында ақпаратты оңай ала аламыз. Осы сатып алушыға қатысты барлық қозғалысты талдап, содан кейін сатылымның жалпы сомасын анықтауға болады. Бірақ бұл ақпараттарды бұлжытпай алу керек болғанда, (мысалы, келісім-шарт бойынша сатылымның белгілі бір көлемде сатып алушыға шегерімдер беріледі) мұндай әдіс, әрине келмейді.

Мұндай жағдайда мәселенің шешілуі – айналымдар регистрін қолдану. Бұл регистрде оны «Сатып алу көлемі» деп атаймыз – қиылысында сатып алушылардың сатып алу көлемі (сатып алушылар айналымы) туралы ақпарат сақталынады. Күн, апта, ай және тағы басқа ақпараттың қандай кезеңділікте жилуын, айналымдарды тіркеу барысында көрсетуге болады.

Сонымен, шаруашылық операцияларды жасау барысында «Өзара есептесу» тіркеуінің жағдайын ғана емес, сонымен қатар «Сатып алатын көлемінің» тіркеуін де өзгерту қажет. Клиенттің әрбір сатып алу барысындағы сатып алынған нәрсесінің сомасының ақпаратын осы тіркеуге кіргізеді. Нәтижесінде «Сатып алатын көлемнің» тіркеуінде клиенттің жалпы сатып алатын көлемінің ақпараты әрқашан жиналып отырады.

1. 
   «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-де тауарларды сату операцияларының есеп айырысуы автоматтандырылған. Сату операцияларының бейнеленуін мысалыға келтіріп көрейік.
   

4. «Тауар және қызмет көрсетуін жүзеге асыру» құжатының қалыбынан «Шығын төлем қағазы» қағаз құжатты басып шығаруға болады. Ол үшін құжаттың қалыбының төменгі жағындағы «Шығын төлем қағазы» батырмасын басыңыз.

1. 1С:Кәсіпорын жүйесінің стандартты есептері қандай?

2. Стандартты есептер қалай қалыптасады?

3. Есеп мәліметтері қалай қорытындыланады?

Дәріс сұрақтары

1. Шот және шоттар жоспары

2. Операциялар және өткізгіштер

3. Бухгалтерлік қорытындылар

4. Сатып алушыға шот көрсету

Шоттарда субшоттар болуы мүмкін. 1С:Кәсіпорын жүйесінде субшоттар өте күрделі құрылымда жүргізілуі мүмкін: субшотта, өзінің кезегінде, «субсубшот» болуы ықтимал және т.с.с.

Шот үлгісі: активті/ пассивті/ активті – пассивті.

Активті шотқа дебет бойынша сома шот бойынша қалдықты көбейтеді (дебеттік қалдық). Пассивті шотқа дебет бойынша сома шот бойынша қалдықты азайтады (кредиттік қалдық). Активті – пассивті шотқа қалдық бүктелуі немесе жойылуы мүмкін. Жайылған қалдық бір уақытта шоттың дебеті мен кредитінің қалдығының бар екендігін білдіреді.

Кәсіпорынның құралдарының қозғалысы мен бар екендігі туралы ақпарат алу үшін, аналитикалық есеп жүргізу тағайындалған.

Субконто. 1С:Кәсіпорындағы аналитикалық есептің объектілерін белгілеу үшін субконто термині қолданылады. Субконтоның болуы бухгалтерлік есептің шотында кәсіпорынның қаражаттарының жиналуына ақпаратты бөлшектеп, ашып көрсетуге мүмкіндік береді. Осындайымен субконто субшоттарға ұқсас – олар бір шоттың ішінде қорытындының кішкене градациясын белгілі бір белгі бойынша алуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, аналитикалық есеп жүргізіліп жатқан жерде барлық шоттар бойынша аналитикалық есептің бір объектісі бойынша қаражаттардың қозғалысын субконто ізін басуға көмектеседі. Мысалы, нақты негізгі құралдардың қозғалысы.

Субконтоның түрі. Субконтоның мәнінде аналитикалық есептің бір типті объектілерінің жиынтығы түсіндіріледі. Бір шот үшін субконтоның бірнеше түрлері бойынша аналитикалық есеп жүргізілуі мүмкін. Мысалы, 10 шот үшін субконтоның екі түрі бойынша аналитикалық есептің жүргізілуі анықталуы мүмкін: «Материалдар» және «Қоймалар». Бұл 1С: Кәсіпорында көп мөлшерлі есептің мысалы болып табылады. Қорытындыны материалдармен қойма тұрғыдан, сонымен қатар қоймалармен материалдар тұрғысынан, және де барлық материалдармен және барлық қоймалардан алуға болады.

Сандық есеп.

1С: Кәсіпорынның сандық шотына сандық (табиғи) көріністе қорытынды ақпарат жиналады. Сандық есепті жүргізу мүмкіндігі аналитикалық есептің жиынтығымен қолданылады. Бұл жағдайда аналитикалық есептің объектілері бойынша есеп берудің толық ақпаратын алуға болады, мысалы, қоймадағы тауарлардың бар екендігі.

1С:Кәсіпорын жүйесі бірнеше валюталармен валюталық есеп жүргізуге мүмкіндік береді. Барлық қолданылатын валюталар анықтамасында көрініс табады. Барлық валюталық шоттарға әрбір валютаға бөлек, сонымен қатар шотты қоса алғанда қорытынды ақпарат шотта жиналады. Әрбір валюта бойынша қорытынды ақпарат валюталық түрде және оның базалық валютасының эквивалентінің шоты бойынша жиналады.

Кейбір жағдайда кәсіпорындарда көмекші шоттар балансқа түспеу үшін оларды қолдану қажет етіледі. Баланстан тыс шоттарға екі жақты жазу ережесі әрекет етілмейді.

1С: Кәсіпорын жүйесі бухгалтерлік есепті бірнеше кәсіпорындарда бір ақпараттық базада жүргізілуіне мүмкіндік береді. Ол үшін есепке алудың бөлушісі қолданылады. Есепке алудың бөлушісі қолданылады. Мысалы «Фирма», яғни ол әрбір өткізгішке енгізіледі және әрбір осындай мағынадан бухгалтерлік қорытындыны алуға болады. Бұл шынайы түрде бірнеше тәуелсіз баланстарды алуға мүмкіндік береді.

Бухгалтерлік есепте кәсіпорынның шаруашылық қызметін бейнелеу негізінде операциялар қолданылады. Әрбір операция бір немесе бірнеше өткізгіштен тұрады. Өткізгіш әрқашанда бір жане тек қана бір операцияға жатады. Өткізгіштің әрқайсысы, өз кезегінде, бір немесе бірнеше корреспонденциядан болуы мүмкін. Бірнеше корреспонденциядан тұратын өткізгіштер күрделі деп аталады. Күрделі өткізгіштерде бір шоттың дебеті бірнеше шоттың кредитімен корреспонденцияланады немесе керсінше.

Операцияның келесідей қасиеттері бар: операцияның мазмұны, оның жалпы сомасы, мерзімі, нөмірі, сонымен қатар конфигурациямен анықталатын басқада реквизиттер.

Өткізгіштің келесідей қасиеттері бар: дебет шоты, дебет шотының субконтосы, кредит шоты, кредит шотының субконтосы, өткізгіш сомасы, валюта мөлшері, валюталық сома, сонымен қатар конфигурациямен анықталатын басқада реквизиттер.

Операциялар журналы және өткізгіштер журналы.

Операциялар журналы бухгалтерлік операцияларға енгізілген тізімді көруге арналған. Әрбір операция онда операция жайлы маңызды ақпаратты қамтиды және ол бір жолда жазылады, олар: уақыты, құжаттың түрі, мазмұны, операцияның сомасы және т.с.с. Операциялар журналында ағымдағы операцияның өткізгішін көруге мүмкіндік бар. Операциялар журналында әртүрлі жағдайларды қолдана отырып, барлық операцияларды таңдап көруге болады. Айталық, мысалы, уақыт аралық интервалға түскен операцияларды көрінетіндей қылып істеуге болады. Өткізгіштер журналы енгізілген өткізгіштерді көрудің құралы болып табылады. Әрбір операция өзінде бір немесе бірнеше өткізгіштерді қамтиды. Өткізгіш әрқашан бір және тек қана бір операцияға жатады. Өткізгіштер журналында әртүрлі операцияларға қатысты өткізгіштер көрініс табады.

Операцияларды қолмен енгізгенде барлық мәліметтер қолданушымен енгізіледі. Осындай үлгідегі операцияларды қолдану стандартты немесе жиі қолданылатын операциялардың енгізілуін автоматттандырады. Осындай үлгідегі операция шаруашылық операциялардың шаблонын ұсынады, ол деген кейбір мәліметтер енгізілді, мысалы, дебет шоты және кредит шоты.

Құжаттарды қолдану шаруашылық операциялардың енгізілуін одан әрі жеңілдетеді. Операциялардың бұндай енгізілуінде қолданушыға операция жайлы мәліметтерді толтырып керек емес: ереже бойынша, құжатқа шаруашылық операция жайлы қажетті ақпарат енгізіледі, ал өткізгіштер құжатты жүргізу барысында автоматты түрде қалыптасады.
Бухгалтерлік қорытындылар

Негізгі қорытындылармен жұмыс істеу

1C:Кәсіпорын операцияларды енгізу барысында есеп беруді құру барысында және де басқа мәселелердің орындалуында олардың тез айналуына негізгі бухгалтер қорытындыны актуалды жағдайда сақтайды. Негізгі қорытындылар болып қалдықтар және шоттар бойынша айналым және аналитикалық есеп берудің объектілері табылады, сонымен қатар кез-келген кезеңде өлшенген шоттар арасындағы айналым.

Басқа қорытындыларды алу үшін әректтерді алдын-ала орындау қажет, олар – уақытша есептесу немесе сұраныс.

Уақытша қорытындылармен жұмыс істеу (Есептеу әдісі).

Уақытша қорытындылармен жұмыс істеу режиміне қосылу үшін Есептеу әдісін орындау қажет. Бұдан кейін объект Есептеу әдісін шақыру барысында кез-келген кезеңге қалдықтар мен шоттар бойынша айналымдарды алуға мүмкіндік береді.

Көп мөлшердегі қорытындыларды әртүрлі салалардан алу үшін «Бухгалтерлік Қорытындылар» объектісі сұраныспен жұмыс істеу режиміне ауыстырылады. Бұл режимге ауысу үшін қосымша әдіспен орнатылған сұраныс арқылы алынған қорытынды құрамы параметрінде СұраныстыОрындау әдісі шақырылады. Бұл әдістің орындалуы мәліметтерді таңдау және олардың алдын-ала өңделуін жүзеге асырады.

Тауар сатып алушы шотын көрсету және басылған қалып шотын алу үшін (сатып алушыға көрсету үшін) «Сатып алушының төлеу шоты» құжаты қолданылады.

1. «Сатып алушының төлеу шоты» тізім құжатын ашыңыз. Ол үшін «Негізгі қызмет» мәзірінен «Сату» пунктін таңдап алыңыз, ал онда – «Сатып алушының төлеу шоты» пунктін батырмасын басу арқылы «Сатып алушының төлеу шоты» жаңа құжатын құрыңыз (немесе «Insert» пернесін басыңыз немесе «Әрекет» - «Қосу» мәзірін таңдаңыз). Құжат реквизитін, суретте қалай көрсетіліп тұр, сондай белгілермен толтыру керек.

2. «Банктік шот» реквизитін толтыру үшін, (ТОО «Авто – Альянс» ұйымы үшін) банктік шот ұйым тізіміне жаңадан есеп айырысу шотын қосыңыз. Ол үшін «Банктік шот» алаң құжатына таңдау батырмасын басыңыз, онда «Банктік шот» тізімі ашылады. батырмасын баса отырып, жаңадан қойманы қосыңыз (немесе «Insert» пернесін басыңыз «әрекет» - «Қосу» мәзірін таңдаңыз). «Банктік шот элементі» формасында суретте қалай көрсетіліп тұр дәл солай реквизит белгісін толтырыңыз.


3. Банк жайында ақпарат толтыру үшін, жаңадан ОАО ТұранӘлемБанк филиалын банк тізімдеріне қосыңыз. Оны орындау үшін, жаңа элементті қолымен құру немесе банк классификаторынан таңдап алу («Банк классификациясын қосу» батырмасы).

4. Барлық реквизиттерді толтырғаннан кейін «төлеу шоты» құжат формасының төменгі бөлігінде «жазып алу» батырмасын басыңыз.

5. Қолмен теру шот формасын алу үшін құжат формасының төменгі бөлігінде «Төлеу шоты» немесе «Печать» батырмасын басыңыз.

Ұйымның есеп айырысу шотына ақша қаражаттарының түсуі «Қазақстан үшін 1С: Бухгалтерия 8,0» «Төлеу тапсырмасы (кіргізілген)» құжатында көрсетіледі.

1. «Төлеу тапсырыс» тізімін ашыңыз. Ол үшін «Банк және касса» мәзірінен «кіріс төлеу тапсырысы» пунктін таңдаңыз.

2. Ашылған төлеу тапсырысы тізімінде «Төлеу тапсырысы (кірген)» жаңадан құжат құру. Ол үшін батырмасын басыңыз (немесе «Insert» пернесін басыңыз немесе «Әрекет» - «Қосу» мәзірін таңдаңыз). Құжат реквизитінде белгілерді толтырғанда, суретке қарап, дәл солай толтырыңыз.

4. «Ақшалық құралдардың қозғалыс статьясы» реквизитін толтыру үшін сәйкес статьяны ақшалық құралдардың қозғалыс статьясының тізіміне қосу керек.

6. 
   «Төлем тапсырысын кіріске алу» құжатын жүргізу үшін және құжатты жабу үшін, құжаттың оң жақ төменгісінде орналасқан «ОК» батырмасын басыңыз.
   

1. Ақша қаражаттары қандай шоттарда есептеледі?

2. Есеп құжаттары қалай қалыптасады?

3. Ұйымның ақша қаражаттарын шотта көрсету қалай жүргізіледі?

4. Қосымша ақпаратты тіркеу қалай жүргізіледі?
Тақырып 7.Сауда операцияларының есебі

Дәріс сұрақтары

1. 1С:Кәсіпорын жүйесінің тұжырымдамасы

2. Жүйе (объекті) түсінігінің қысқаша сипаттамасы

3. Бағдарламаның объектілерімен жұмыс істеу дәйектілігі

1С:Кәсіпорын жүйесінің тұжырымдамасы

1С:Кәсіпорын кәсіпорынның қызметінің автоматизацияланған жан-жақты жүйесі болып табылады. Өзінің жан-жақтылығына байланысты «1С:Кәсіпорын» жүйесі қоймадағы қорларды есепке алудың әртүрлі схемаларына, өзара есептесулерге, есеп айырысу шотындағы және кассадағы қаражаттарға, несиелерге, консигнацияларға және тағы басқаларға келтірілуі мүмкін. Бағдарламаны қосқаннан кейін жұмыс істейтін аймақтың терезесінен Windows операциялық жүйесінде жұмыс істейтін, кез-келген бағдарламаның терезесінде бар элементтерді көруге болады.

1. Бағдарламаның тақырыбы – Конфигуратор режимінде анықталатын ақпараттық базаның атауын көрсететді.

2. Бас менюдің пункттері – командалар тобы болып табылады, ал олардың әрқайсысы әрекетке немесе объектіге сәйкес келеді.

3. Стандартты құрал-саймандар панелі – файлдармен жұмыс істеу құралдарын және жүйенің объектілерін құрайды.

4. Бухгалтерия командасының құрал-саймандар панелі – бухгалтерлік есепте жиі қолданылатын құралдарды шақыратын құралдар жиыны.

5. Жұмыс столы – бағдарламаның объектілерінің терезелерімен жұмыс жасалып жатқан кеңістік.

6. Терезелер панелі – жұмыс негізінде ашық тұрған терезелердің атын көрсетеді.

7. Жолдың қалпы – бағдарламамен жасалынатын әректтердің ағымдағы ақпараттарды бейнелейді.
Жүйе (объекті) түсінігінің қысқаша сипаттамасы.

Константтар. Жүйеде ақпараттың тұрақты және шартты-тұрақты жұмыс істеуіне «Константа» типіндегі объектілер қолданылады. Әдетте мынандай константалар енгізіледі, олар: «Кәсіпорынның аты», «ҚҚС ставкасы», «Бас бухгалтердің аты-жөні», минималды еңбек ақының мөлшері және т.б.

Жүйеде константаның шексіз мөлшері сипатталуы мүмкін.

Әрбір өткізгіш бір және тек қана бір операцияға жатады. Мысалы, түскен аванстың операциясы екі өткізгіштен тұрады-есеп айырысу шотына қаражаттардың есептелуі және түскен аванс бойынша ҚҚС-н есептелуі.

Өткізгіштер журналы жалпы тізім түрінде бар операциялардың өткізгішін көруге мүмкіндік береді.

Қорытындыны есептеу кезеңі – бұл уақыт кезеңі, оған әдетте кәсіпорынның қызметі жөнінде мәліметтер беру қажет. Жұмыс кезеңі бағдарламада «Сервис», «Бухгалтерлік қорытындыларды басқару» менюі арқылы орнатылады. Кварталды таңдап алу керек, оған есепке алудың белгілі бір уақыты жатады, содан соң «Есеп айырысуды орнату» батырмасын басу керек.

Жұмыстың уақытын орнату «Сервис», «Параметрлер», «Жалпы» менюінде орнатылады. Қалдықтарды енгізу уақыты бастапқы есепке алудың уақытынан аз болуы керек.

Есеп берулер және өңдеулер. Есеп берулер әртүрлі ақпараттарды алуға қолданылады. Есеп берулер бухгалтерлік қорытындылардың талдауы мен қаражаттардың қозғалуында (айналым-қалдықтық ведомосі, журнал-ордер және т.б.), сонымен қатар салықтық инспекцияларға және басқа да инстанциялардың мәліметтерін қалыптастыруда қолданылады (баланс, салықтық есеп беру).

Өңдеулер әртүрлі сервистік немесе регламенттік әрекетін орындалуы үшін қолданылады.

Бағдарламадағы жұмыстың негізгі кезеңдері:

1) Константаны толтыру. Константа тізімі бағдарламадағы қолданылатын және айқын барлық константадан тұрады. Тізімнен әрбір константаға үш параметр анықталады.

- константаның коды;

- константаға түсінік болып табылатын, константаның аты;

- қалыптасқан үлгі бойынша константаның мағынасы ( жол, сан, уақыт және т.б.)

2) Қалдықтарды есептеу және кіргізілген қалдықтардың енгізілген мерзімдегі кезеңін орнату.

3) Кәсіпорынның шаруашылық есебінің шоттары бойынша бастапқы қалдықтардың енгізілуі.

Осы кезеңде Операциялар Журналы қолданылады. Қалдықтарды енгізуде 000 жалған шоты қолданылады.

4) Ағымдағы есеп айырысу кезеңіндегі шаруашылық операцияларды енгізу. Ол үшін Операциялар журналы, Типтік операция және Құжат сияқты бағдарламалардың обьектілері қолданылады.

5) Есеп берудің көмегімен қорытынды ақпаратты алу.
Мекеме жайлы мәліметтерді толтыру.

Мекеме жайлы мәліметтерге оның атауы, мекен жайы, телефоны, жауапты тұлғалардың тегі кіреді. Бұл реквизиттер ары қарай жұмыс атқаруға маңызды болып келеді.

Бағдарламаны қосқаннан кейін экранда мекеменің мәліметтерін қамтитын терезе пайда болады. Оны сонымен қатар Сервис, Мекеме жайлы мәліметтер менюін қолдана отырып, экранға шығаруға болады. Осы терезеде 5 жарлықтары бар, олар: Мекеме, Кодтар, Банк және т.б., олар ақпараттың бес беттерімен байланысты. Басқа бетке ауысу үшін – жарлықты басамыз.

Бастапқы қалдықты енгізу.

Бастапқы қалдық еркін операция көмегімен енгізіледі. Әрбір шоттың қалдығына осы шоттың корреспонденциясына 00 «Көмекші» шотымен бір өткізгіштен енгізіледі. Қалдық есептеудің ең аз обьектілерімен енгізіледі, яғни аналитикалық шоттар бойынша, егер олар болмаса, онда субшоттар бойынша, егер бұлар да болмаса, онда синтетикалық шоттар қолданылады.

Өткізгіштің уақыты есептік кезеңнің бірінші күнінен ерте болуы керек. Мысалы, егер 01.01.2007 жылы калдық енгізілсе, онда өткізгіштің уақыты бұл саннан ерте болуы керек, яғни, 31.12.2006 ж.

Активті енгізу кезінде баланстың 000 шоты кредитте болады, пассивті енгізу кезінде – дебетте.

Сальдо толығымен кіргізілген кезде, кезең ішінде 000 шоты бойынша айналым қорытындысы есеп беруге тең болуы керек, яғни сальдо да 000 шоты бойынша 0 тең болады. Бұл есеп беруде тексеріледі.
Кәсіпорынның іскер серіктестері туралы мағлұматтар толтырыу.

1.Кәсіпорынның контрагент тізімін ашыңыз. Бұл үшін “контрагенттер” менюінен “негізгі қызмет” пунктін таңдаңыз.

“Контрагенттер” тізімінде “Жабдықтаушылар” және “Сатып алушылар” контрагент тобын құрыңыз. “Жабдықтаушылар” тобын қосу үшін форма тізіміндегі командалық тақтасындағы батырмасын басыңыз (немесе менюдан “Действия” – “жаңа топ” таңдаңыз). “Жабдықтаушылар” тобының атын суретте көрсетілгендей енгізіңіз.

“Контрагенттер тобы” қалыпында “ОК” батырмасын басыңыз.

2. “Сатып алушы” контрагент тобының тізіміне “Жабдықтаушылар” тобындағындай ұқсастықтарды қосыңыз. Енді контрагенттер тізімінде екі топ “сатып алушылар” және “жабдықтаушылар” құрастырылған, сіздің кәсіпорынның іскер серіктестерді сол контрагенттерге қосу керек.

3. “Жабдықтаушылар” тобына ТОО “Автолидер” жаңа контрагентін қосыңыз. Бұл үшін топтың атын екі рет шертіңіз және командалық тақташада қалыптағы тізім батырмасын басыңыз. (немесе “Insert” батырмасын немесе менюдан “Действие”- “ Добавить” таңдаңыз). Ашылған терезеде “ негізгі” қыстырмасында контрагенттер туралы негізгі ақпаратпен суреттегіндей толтырыңыз.

“Контрагенттер” формасындағы “Шоттар және шарттар” қыстырмасына ауысыңыз. Әр контрагентке бір шарт туралы минимум ақпарат әрбіреуіне толтыру керек. Осы шартта іскр серіктестер қызметшілігінің жағдайлары осында қойылады. Шарттар тізімінде “Негізгі шарт” атымен шарт қатыстырылған және “сатып алушылармен ” түріндегі шарты.

7. “Конртагенттер” қалыпында ақпараттық базада “Автолидер” контрагентінің ақпаратарын сақтау үшін “ОК” батырмасын басыңыз және қалыпты жабыңыз.

8. Ұқсастық ретінде “Сатып алушылар” тобына ЖШС “Промснабтехсервис” контрагентін қосыңыз және суретте көрсетілгендей сол туралы ақпараттар толтырыңыз.


Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:

1. 1С:Бухгалтерия бойынша контрагенттер қалай енгізіледі?

2. Бағдарламадағы мүмкіндіктер қалай қалыптасады?

3. 1С:Кәсіпорын жүйесінің қорытынды есебіндегі мәліметтер қандай?

Дәріс сұрақтары