1 нче сыйныф. Әзерлек чоры
жүктеу/скачать 1.53 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Контроль диктантлар. Тиен.
- Предметның билгеләрен белдергән сүзләр. (Нинди Кайсы) Сүзлек диктанты.
- Искәртмәле диктантлар. Нинди соравына җавап булып килгән сүзләрнең астына бер сызык сызарга. Карабүрек.
- Сайланма диктантлар. Предметның билгесен белдергән сүзләрне сайлап язарга. Рәхәт чак.
- Иҗади биремле диктантлар.
- Контроль диктантлар. Урман.
- Тамырдаш сүзләр. Сүлек диктанты.
- Иҗади диктант. Урманны кем карый (Урман…) Балыкны кем тота (Балык…) Бүрене кем аулый (Ау…) Укучыларны кем укыта (Укыту…) Сайланма диктантлар.
- Контроль диктант. Тамыр астына – бер, кушымча астына ике сызык сызарга. Әби сүзе искәртелә. Өебезнең кояшы.
- Җөмлә. Җөмләдә сүзләр бәйләнеше. Ия белән хәбәр. Искәртмәле диктант. Песи баласы.
- Хәтер диктанты. Яз иртәсе.
- Сайланма диктант. 1. Ия белән хәбәрне генә сайлап язарга. Ия астына – бер, хәбәр астына ике сызык сызарга. Шуабыз.
- Иҗади диктант. Иярчен кисәкләр өстәп язарга. Иярчен кисәкләр астына дулкынлы сызык сызарга һәм өсләренә сорауларын язып куярга. Яңгыр.
- Контроль диктантлар. 1. Балыкчылар.
- Хикәя, сорау һәм өндәү җөмләләр. Күрмә диктант. Җилләр.
- Искәртмәле диктант. 1. Бездә кышлаучы кошлар.
- Хәтер диктантлары. Яратам. Яратам мин каланы, Үзебезнең Казанны, Чаллыны һәм Мәскәүне, Яңа шәһәр үскәнне! (Шәйхи Маннур.) Көз.
- Ел ахырында уздыру өчен диктант текстлары. Үзегез 1-3 җөмлә өстәп яязыгыз. 1. Җәй җиткәч.
- Икенче сыйныфта үткәннәрне кабатлау һәм ныгыту өчен күнегүләр.
- 3 нче сыйныф. Икенче сыйныфта өйрәнгәннәрне кабатлау. Авазлар һәм хәрефләр. Калын сузыкларга – бер, нечкә сузыкларга ике сызык сызарга.
- Контроль күчереп язу. Беренче сентябрь.
- Аңлатмалы диктант. Тартык аваз хәрефләре астына нокта куярга. Безнең бакча.
- Хәтер диктанты. Янәшә тартыклар кергән сүзләрнең асларына бер сызык сызарга. Бишек җыры.
- Контроль диктантлар. Кыш килде.
Аңлатмалы диктант. Кыш. Кыш җитте. Салкын декабрь ае килде. Җир ак юрган ябынды. Елга өстен калын боз каплады. Шома боз балаларга бик ошады. Алар анда тимераякта шуалар. Кар ява. Бөтен нәрсә ак карга төренде. Тәрәзәләрдә бизәкләр ясалды. (34 сүз.) Контроль диктантлар. Тиен. Җәйге кояшлы көннәрне тиен бушка уздырмый. Ул кышка азык әзерли. Тиен гөмбәнең иң яхшысын гына сайлап җыя. Аларны агач ботагына элеп киптерә. Ул, әзерләгән азыкны ашап, үз өнендә тыныч кына кышны уздыра. (32 сүз.) (Әхмәт Фәйзи буенча) Өтерләр искәртелә. Мәргән. Мәргән елга янына килде. Ул елганың биек ярына утырды. Каршы якта куаклар кыштырдады. Мәргән шул якка карады. Куак арасында зур гына аю күренде. Аның артыннан анна аю килә. Ана аюга дүрт баласы ияргән. Аю балалары чабышалар. (36 сүз.) (Әхмәт Фәйзи буенча.) Предметның билгеләрен белдергән сүзләр. (Нинди? Кайсы?) Сүзлек диктанты. Яңа, зур, яшь, яшел, көчле, биек, озын, җиңел, нурлы, сары, ак, ямьле, кызыл, көчле, олы, калын. (16 сүз.) Искәртмәле диктантлар. Нинди? соравына җавап булып килгән сүзләрнең астына бер сызык сызарга. Карабүрек. Кышның беренче көннәре. Агач ботакларында ап-ак кар җемелди. Кар өстендә нәни генә кошчык сикергәли. Аның күкрәге алсу төстә, койрык өстендә кар кебе как тап, аркасы күгелҗем, башы, канатлары һәм койрыгы кара төстә. Карабүрек бу. (34 сүз.) (Гарәфи Хәсанов буенча) Өтерләр искәртелә. Кыш. Салкын кыш килде. Кышкы көчле җил карларны очырта. Карлы, бозлы җилләр агач башларын селкетә. Урман шаулый. Кызыл шарфлы эшчән тукраннар җилне сизмиләр. Алар агачларның җыерчыклы кәүсәләреннән зарарлы кортларны чүплиләр. (29 сүз.) (Гәрафи Хәсанов буенча) Сайланма диктантлар. Предметның билгесен белдергән сүзләрне сайлап язарга. Рәхәт чак. Җып-җылы апрель көне, Талларда песи-бөре, Басулар әле кара. Уң кулда - әни кулы, Сулл кулда - әти кулы. Марс уртадан бара. Ачылган бакча юлы, Әти кулы нык, олы, Әни кулы йоп-йомшак, Яннан гөрләвек ага, Марс уртадан бара, Әйбәт,
рәхәт, яхшы чак. (38 сүз.) (Клара Булатова.) Җәй. Ямьле җәй җитте. Җир өстен яшел үлән каплады. Көн аяз. Әнә яшел урман. Тар сукмактан балалар урманга бара. Урманда сары, кызыл, зәңгәр чәчәкләр үсә. Чуар күбәләкләр чәчәктән чәчәккә куналар. (29 сүз.) Иҗади биремле диктантлар.
Явыз – (усал) Югары – (биек) Түбән – (тәбәнәк) Кайнар – (эссе) Өлгер – (җитез) Зур – (олы) Ямьле – (матур)
Ак – (кара) Тар – (киң) Юан – (нечкә) Куе – (сыек) Эре – (вак) Калын – (юкка) Яшь – (карт) Яхшы – (начар) Юмарт – (саран) Эссе – (салкын) Кыска – (озын) Карт – (яшь)
Кыш көне көн кыска, ә төн (нинди?) Куян куркак, ә бүре (нинди?) Боз каты, ә кар (нинди?) Күмер кара, ә шикәр (нинди?) Дәфтәр юкка, ә китап (нинди?) Контроль диктантлар. Урман. Безнең авылга урман бик якын. Без урманга барабыз. Җәйге урман бик күңелле. Анда сайрар кошлар күп. Әнә салкын чишмә ага. Чишмәнең суы бик тәмле. Җиләкләр пешкән. Без кызыл җиләкләрне җыябыз. Аланда төрле төстәге чәчәкләр үсә. (35 сүз.) Икмәк. Икмәк авыр хезмәт белән үстерелә.Аның өчен игенчеләр күп көч куялар. Башта алтын бөртекләр җылы туфракка чәчелә. Аны карап үстерәләр. Июль аенда уңыш җыю башлана. Бөртекле ашлыктан он әзерләнә. Икмәкнең кадерен белегез! (32 сүз.) Мәктәп бакчасы. Безнең мәктәп бакчасы зур. Анда озын түтәлләр ясадык. Түтәлләрдә төрле яшелчәләр үсә. Җимеш агачлары кызыл алма, татлы чия җимешләре бирә. Бакчаны укучылар карыйлар. Алар аллы-гөлле матур чәчәкләр үстерәләр. Бакчада күңелле. Балалар көз көне мул уңыш җыялар. (36 сүз.) Тамырдаш сүзләр. Сүлек диктанты. Урман, урманчы, урманчылык. Эш, эшче, эшчән, эшчәнлек. Балык, балыкчы, балыкчылык. Кеше, кешелек, кешелекле. Ау, аучы, аучылык. Юл, юлдаш, юлчы. Авыл, авылдаш. Сүз, сүзлек, сүзчән. Иҗади диктант. Урманны кем карый? (Урман…) Балыкны кем тота? (Балык…) Бүрене кем аулый? (Ау…) Укучыларны кем укыта? (Укыту…) Сайланма диктантлар. Күл. Без җәй көне бакчада ял итәбез. Безнең бакча янында балыклы күл бар. Күлдә балык күп. Мин әти белән балык тотарга бардым. Без –балыкчылар. Әти балыкка ау салды. Без балыкны өйгә алып кайттык. Әни шатланды. (34 сүз.) Бирем: тамырдаш сүзләне генә күчереп язарга. Лилияләр. Мин чәчәкләр бик яратам. Бакчабызда лилия чәчәкләре үстерәм. Лилияләрнең төсе кардай ак яки сипкелле була. Бакчаны җәй буе бизи алар. Кояшлы көндә лилияләр аеруча матур. Лилияләрне әнием дә ярата. (28 сүз.) Бирем: лилия сүзен үзенә ялганган кушымчалары белән сайлап язарга, кушымчаларның астына сызарга. Контроль диктант. Тамыр астына – бер, кушымча астына ике сызык сызарга. Әби сүзе искәртелә. Өебезнең кояшы. Бәлки, минем әбине Сез дә белә торгансыз? Әбиемне «әби» диеп Әйтүе дә уңайсыз.
Минем әби чип-чибәр. Әбине күргән кешеләр: «Кызлар кебек син», - диләр Әбием гел көлеп тора, Йөзе нур сибеп тора. Көне буе ничек армый – Куллары биеп тора. Түребездә балкып тора Өебезнең кояшы. Ничек менә әбием күк Җылы, якты буласы?! (Фирая Зиятдинова.) Искәрмә. Шигырьне ике ваантка бүлеп яздыра. Җөмлә. Җөмләдә сүзләр бәйләнеше. Ия белән хәбәр. Искәртмәле диктант. Песи баласы. Әни эштән песи баласы алып кайтты. Песи баласы бик кечкенә. Аның күзләре кара, үзе йомшак. Песинең мыеклары тырпаеп тора. Әни миңа шкафтан тәлинкә алып бирде. Мин тәлинкәгә сөт салдым. Песи сөт ялый башлады. (33 сүз.) (Гомәр Бәшировтан.) Иҗади диктант. 1. Җөмлә булсын өчен, күп нокта урынына тиешле сүзләрне куеп яз. Һәр җөмләнең беренче сүзен баш хәреф белән башлап яз. Салкын … килде. Ап-ак … яуды. … өненә кереп ятты. … оясына яшеренде. … агач куышында утыра. … кар астына чумды. Белешмә сүзләр: кыш, кар, аю, төлке, тиен, көртлек. 2. Һәр җөмләдә нәрсә турында әйтелгәнне белдергәнән сүз астына сыз . Күрмә диктант. 1. Укы. Сөйләмдәге җөмләләрне тап. Яңа ел җитте Кышкы каникуллар башланды Укучылар чыршы бәйрәменә әзерләнәләр Бәйрәм күңелле булачак (13 сүз.) 2. Тиешле урынга нокта куеп, күчереп яз. Җөмлә беткәнен күрсәткән нокта астына, җөмлә башланганын белдергән хәреф астына сыз Хәтер диктанты. Яз иртәсе. Кояш чыга җирне балкытып, Яз иртәсе килә дөньяга. Сайрый кошлар, сайрый шул чакта, Тәрәзәне язгы җил кага. (19 сүз.) (Нәби Дәүли.) Ия астына – бер, хәбәр астына ике сызык сызарга. Төзүчеләр. Экскаватор җир казый. Машиналар кош ташый, Атлар бара кирпечкә, Су да кирәк бер мичкә. Бик тырыша балалар: Алар зур йорт салалар, Кирпечкә кирпеч куеп, «Ташчы», «инженер» булып. (26 сүз.) (Мөнир Мазунов.) Искәрмә. Тыныш билгеләренә игътибар ителә. Сайланма диктант. 1. Ия белән хәбәрне генә сайлап язарга. Ия астына – бер, хәбәр астына ике сызык сызарга. Шуабыз. Шуабыз иң биек таудан, Юк, шумыйбыз – очабыз. Очкан чакта ак карларны, Ал җилләрне кочабыз. Без шуганда, бөтерелеп, Бураннар чыгып кала. Кайберебез ярты юлда Көрткә дә чумып кала. (26 сүз.) (Роберт Миңнуллин.) Сүзлек: көрт – сугроб (русча) 2. Баш кисәкләрне сайлап язарга. Бу кайчак була? Ашлыклар үсте, Башаклар пеште. Кояш пешерә - Тиргә төшерә. Халык ашыга, Китә басуга. Урагын ура – Бу кайчак була? (17 сүз.) (Габдулла Тукай.) Иҗади диктант. Иярчен кисәкләр өстәп язарга. Иярчен кисәкләр астына дулкынлы сызык сызарга һәм өсләренә сорауларын язып куярга. Яңгыр. Җәй җитте. Без болынга бардык. Анда ямь- яшел үлән биек булып үскән. Үлән өстен төрле чәчәкләр бизи. Чәчәкләр арасында күбәләкләр очып уйныйлар. Бал кортлары чәчәкләрдән бал җыялар. Без болында уйнадык. Бик күңелле булды. (32 сүз.) Куян. Көз көне куян соры йонын коя. Ул ак тун кия. Салкын кыш җитә. Куян өчен иң авыр вакыт. Ачлык вакыты. Ерткычлар да тынычлык бирми. Аны йөгерек аяклары коткара. Тиздән кояшлы яз җитәр. (31 сүз.) Май. Ямьле май җитте. Җир өстен яшел үлән каплады. Үлән өстендә балалар уйный. Агачлар яфрак ярды. Яшь яфраклардан хуш ис аңкый.Талгын гына җил исә.Акрын искән җил белән яшел яфраклар җилферди. Матур күлмәк кигән күбәләкләр оча. (36 сүз.) (Гариф Ахунов буенча.) Контроль диктантлар. 1. Балыкчылар. Өч малай елгага балык тотарга китте. Алар кармакларын суга ташладылар. Балык чиртүен көтә башладылар. Менә Мансурның калкавычы су астына чумды. Ул чабакны тартып чыгарды. Сабир бер алабуганы яр читенә алып ташлады. Вәлигә генә балык капмады. (36 сүз.) (Н. Фәттахтан.) Биремнәр. 1 вариант. Эшне белдергән сүзләрне табып, астына ике сызык сызарга. 2 вариант. Предметны белдергән сүзләрне табып, астына бер сызык сызарга. Искәрмә. Чиртүен, калкавычы сүзләре тактага языла. 2. Урманда. Язгы җылы көн. Кояш кыздыра. Кояш кыздыра. Без урманга киттек. Урман бик зур. Анда каен, нарат, имән агачлары үсә. Нарат агачы төбендә кырмыскалар үрмәли. Урманда без тиен күрдек. Ул агачка сикерде. Өйгә кич белән генә кайттык. (36 сүз.) Искәрмә. Өтерләр искәртелә. Бирем. Ия астына бер, хәбәр астына ике сызык сызарга. Хикәя, сорау һәм өндәү җөмләләр. Күрмә диктант. Җилләр. Җилләр, җилләр, исегез, Болытларны кисегез! Боз тауларын куарга Төньякларга китегез. Әллә ничә диңгезле, Әллә ничә урманлы, Шат кояшлы, көндезле Тагын берәр ил бармы? (23 сүз.) (Муса Җәлил.) Искәртмәле диктант. 1. Бездә кышлаучы кошлар. Кошлар күп төрле. Аларның кайберләре кышкы суыкка чыдам. Җылы якка китүчеләре дә бар. Кошларның мамыклары җылы була. Шуңа күрә алар суыктан курыкмыйлар. Син безнең якларда кошларны беләсеңме? Я, әйтеп кара әле! Искәрмә. Өтерләр искәртелә. 2. Түбәндәге сорауларга тулы җавап язарга. Син ничәнче сыйныфта укыйсың? Сезнең сыйныфта ничә укучы бар? Сезнең сыйныфта ничә кыз һәм ничә малай укый? Бүген сезнең ничә дәрес була? Дәресләр ничәдә тәмамлана? Сайланма диктант. Сорау, өндәү җөмләләрне сайлап яз. Сез поездга утырып сәяхәт итәргә яратасызмы? Вагонга утырасыз да поед кузгала. Тәрәзәдән агачлар, йортлар, басулар күренә. Ишетәсезме? Гудок тавышы. Каршы яктан поезд килә икән. Ул шундый озын! Аңа бик күп вагоннар тагылган. Вагоннарны локомотив тарта. нны кемнәр йөртәме? Машинистлар йөртә. (38 сүз.) («Салават күпере» журналыннан) Хәтер диктантлары. Яратам. Яратам мин каланы, Үзебезнең Казанны, Чаллыны һәм Мәскәүне, Яңа шәһәр үскәнне! (Шәйхи Маннур.) Көз. Ни арада җәй үткән, Алтын көз килеп җитткән. Җимешләр өлгергәч, бакча Бигрәк тә матур икән! (Резеда Вәлиева.) Ел ахырында уздыру өчен диктант текстлары. Үзегез 1-3 җөмлә өстәп яязыгыз. 1. Җәй җиткәч. Менә җылы җәй җитте. Кояш нык кыздыра башлады. Көньяктан кошлар кайтты. Вак яңгырлар явып үтте. Агачлар яшел яфракларга күмелде. Үләннәр яшәреп чыкты. Көннәр җылынды. Җәйге каникуллар башланды. (27 сз.) Биремнәр 1. Текстагы янәшә килгән тартыкларны табып, астына сызарга. 2. Иҗекләргә бүлергә: үләннәр, көньяктан. 2. Сабан туе. Сабан туе – матур бәйрәм. Ул җәй көне була. Сабантуйда көрәшәләр, чүлмәк ваталар. Иң күңеллесе – ат чабышы. Һәркайда җыр яңгырый. Малайлар капчык сугышы ярата. Сабан туе – халыкның яраткан бәйрәме. (26 сүз.) Искәрмә: сызыклар искәртелә. Бирем. Соңгы җөмләдә сузык аваз хәрефләренең астына сызарга. 3. Бакчада. Безнең бакчабыз бар. Ул Казансу елгасы ярында урнашкан. Анда алмагач, карлыган, чия һәм башка агачлар үсә. Мин бакчада чәчәкләр үстерергә яратам. Миңа роза, ромашка чәчәкләре ошый. Бакчада бик күңелле. Безнең гаилә бакчада бик яратып ял итә. (36 сүз.) Искәрмә. Өтерләр искәртелә. Бирем. Соңгы җөмләдә тартык аваз хәрефләренең астына сызарга. 4. Зөя елгасы. Тәтеш – Идел буендагы шәһәр. Хафиз абый Зөядә туып-үскән, хәзер ул Тәтештә укый. Ул Идел буеннан Зөяне сагынып кайта. Хафиз абыйның балалары Зөяне бик ярата. Җәй көне Рәдиф белән Ләйсән Зөя буена баралар. Алар елгада балык тоталар, су коеналар. (38 сүз.) (Барлас Камал буенча.) Бирем. Кеше исемнәрен, елга һәм шәһәр исемнәрен белдергән сүзләрнең астына сызарга. 5. Әбиләр йон эрли. Көзге көн, җилле көн, Тәрәзә дерелди. Сәкедә утырган Әбиләр йон эрли. Әбиләр йон эрли, Орчыкка җеп чорный. Морҗага кергән дә Тынгысыз җил җырлый. Буранлы кыш кергәч Башлана суыклар. Суыкта кияләр Бүрекләр, толыплар. Әбиләр йон эрли Бәйләргә оеклар. Оекны көтәләр Кечкенә оныклар. (43 сүз.) (Мөнир Мазунов.) Бирем. Нәрсә? соравына җавап булып килгән сүзләрне сайлап язарга. Тамырдан гына торган сүзләр астына – бер, кушымчалар ялганган сүзләр астына ике сызык сызарга. 6. Җәй. Ямьле җәй җитте. Кояш җир йөзен җылыта. Ал, сары, зәңгәр, кызыл чәчәкләр елмаялар. Бал кортлары татлы ширбәт җыялар. Күбәләкләр очып йөри. Җиләкләр кызарып пеште. Балалар су коеналар. Алар урманда гөмбә җыялар. Каникуллар күңелле үтәр. (34 сүз.) Бирем. Нәрсә? соравына җавап булып килгән сүзләрнең астына сызарга. 7. Кызлар. Җәмилә белән Энҗе җәй көне бакчада ял итәләр. Алар бакчада уйныйлар, елгада су коеналар. Җәмилә чәчәкләр үстерә. Энҗе су ташый. Җәмилә җиләкләргә су сибә. Эш беткәч, алар тәмле чәй эчәләр. (30 сүз.) Искәрмә. Өтерләр искәртелә. Бирем. Эшне белдергән сүзләрнең астына сызарга. 8. Кыш килә. Көннәр кыскара башлады. Беренче кар яуды. Ләкин кар тиз юкка чыкты. Соры көннәр үтте. Яктылык кимеде. Төннәрен нык суытып җибәрде. Инешне боз каплады. Балалар тимераякта шуалар. Ноябрь узды. Тиздән кыш килер. (31 сүз.) Бирем. Ия астына – бер, хәбәргә ике сызык сызарга. Икенче сыйныфта үткәннәрне кабатлау һәм ныгыту өчен күнегүләр.
Җәй җитте балалар лагерьда ял итәләр алар су коеналар, уйныйлар яңа җырлар өйрәнәләр лагерьда ятү күңелле. (16 сүз.) 2. Хикәяне укыгыз һәм күчереп языгыз. Янәшә килгән тартыклар астына сызыгыз. Урманның файдасы. Урман кыйммәтле төзү материалы – бүрәнә, такта бирә. Бүрәнәдән, шахталарның җир асты корылмаларын ныгыту өчен, терәкләр ясыйлар. Урманга бай җирләрдә агачны ягулык итеп тә файдаланалар. Урман кешеләргә төрле ашамлык бирә. Анда күп төрле җәнлек яши. Урман үсемлекләреннән төрле дарулар ясыйлар. Ачыклык урынга караганда, куаклык һәм агачлыкларда дым яхшы саклана.
3) Безнең авылдашлар быел бәрәңгедән зур уңыш алганнар. 4) Мансур белән Илгизәр кошларга җимлек куйдылар. 5) Васил бабай умарталыкта умарта кортлары карый. 6) Салават тавыкларны печәнлектән куып төшерде. 4. Нинди? соравына җавап булып килгән сүзләр ясап языгыз. Кыш, тәртип, ай, көз, төн, эш, су, ямь.
Бүген көн әйбәт. Бөгәлчәннәр, кигәвеннәр дә орчымый. Кояш та артыгын кыздырмый. Көтүлек янында гына бер әкәмәт елга бар. Барып җитмичә, елга икәнен белмисең. Теге як ярына өрәңгеләр, таллар, өянкеләр үскән. Аларның ботаклары тар елганың өстен каплап торган төсле. Ботаклар, яшел яфраклар җилдә тирбәлеп су коеналар. Елганың киңлеге сикереп чыгарлык кына булса да, суы алай сай түгел. Киңәеп, ярга уелып кергән урыннарда балыклар сикерешә. Сыерлар агач күләгәсенә ял итәргә яткач, без шунда балык каптырырга ияләнеп киттек. Кайбер көннәрдә уха да пешерәбез. Хәмит абый шул уемнарда балык үстерергә кызыга. Карп маймычлары алып кайтып җибәрергә дә исәбе юк түгел. Хәмит абый сыерга нинди үлән кирәген дә, балыкның нәрсә яратканын да белә. Һәр үләннең үзлеген хикәя сөйләгән төсле итеп сөйли.
Елгалар да, талаларда, Кышкы ап-ак бураннар да, Җәйге алсу таңнар да … Күргән, ишеткән, тойган Һәммә нәрсә синеке! Син үзең соң кемнеке? Ә син – туган җирнеке. Сөенечләр китерсәң дә, Көенечләр китерсәң дә - Барысы газиз Илнеке!
Бераз тын калды Иркен болыннар, кырлар, урманнар. Шаулап, гөр килеп, Җанлы ямь биреп, Җиргә нур сибеп балкый урамнар. Бүген куанып, чәчәкләр тотып, Мәктәпләренә бара балалар. Белем чишмәсе – мәктәп юлының Кая илтәсен беләләр алар. (36 сүз.) (Мөнир Мазунов.) Аңлатмалы диктант. Тартык аваз хәрефләре астына нокта куярга. Безнең бакча. Безнең авыл тау буенда утыра. Ерак түгел бер инеш бар. Балык күп анда. Эссе көннәрдә без шул инештә су керәбез. Мәктәп янында бакчабыз бар. Анда алмагачлар, чияләр үсә.Аларны утырткан малайлар һәм кызлар Инде укып чыкканнар. Әнә яшелчә-җимеш бакчасы. Анны без утырттык, үзебез үстерәбез. Быел кәбестә, кыяр, суган, помидор бик яхшы үсә. (53 сүз.)
Аны миңа җил бирде. Ипи, бәрәңге, алма – Анны миңа җир бирде. Кояш, ай, зәңгәр йолдыз – Анны миңа күк бирде. Авыл, болын, шәһәрләр – Илем миңа күп бирде. (30 сүз.) (Рәшит Бәшәр.) Й хәрефе кергән сүзләрнең асларына сызарга. Куянкай. Әй, куян, куян, Кечкенә генә, Бик йомшак кына, Бик куркак кына. Ике колагы Озынкай гына, Ул йөри, йөри Чүгәләп кенә. (20 сүз.) (Нәкый Исәнбәт.) Сүзлек диктанты. Е хәрефе кергән сүзләрне бер баганага, ю хәрефе кергән сүзләрне – икенче баганага, я хәрефе кергән сүзләрне өченче баганага язарга. Егерме, бәрәңге, дөрес, дүшәмбе, дөнья, көньяк, төньяк, чәршәмбе, юеш, юнь, якшәмбе, җиңел, җыелыш, яңгыр, төю, аю, ел, каеш, каен, кое, Аяз, Юныс, Нурия, оя, яшен, ефәк, таяк, куян, яран, итек, ялгыз, кояш, ябык, шаян. (34 сүз.) Сайланма диктант. Нечкәлек һә аеру билгесе кергән сүзләрне –бер баганага, калынлык һә аеру билгесе кергән сүзләрне – икенче баганага язарга. 1әр җөмлә уйлап язарга. Васыять, вәгъдә, дөнья, июнь, кәгазь, сәгать, юньле, ямьле, яшь, Дөбъяз, ашъяулык, алъяпкыч, берьюлы, тәкъдим, кулъяулык, нәкъ, мәгънә, дикъкать, табигать. Сүзлек диктант. Янәшә килгән тартыкларның асларына сызарга. Читтә, күккә, кайтты, кунакка, аккош, күңелле, килограмм, пассажир, көннәр, күлләр, үләннәр, касса, грамматика, үтте, имәннәр, каеннар, тиеннәр, көньякка, еллык, Саттар. Габбас, Габдулла, аккургаш, отты, пассив, якка, океаннар, җитте, киттеләр,баллы, гөлле, койрыкка, утта, атта, урманнар, үләннәр, таллар, биеккә. (38 сүз.) Хәтер диктанты. Янәшә тартыклар кергән сүзләрнең асларына бер сызык сызарга. Бишек җыры. (өзек) Кошлар кунган тирәккә, Аларны җил тибрәтә. Тышта җилләр искәндә, Бәби йоклый мендәрдә. Йоклый бала, төш күрә, Көлә, күккә сикерә, Имеш, анны әтисе Үсти-үсти иттерә. Контроль диктантлар. Кыш килде. Көз үтте. Төссез һәм соры көннәр үтеп киттеләр. Яктылык кими бара. Елгалар боз белән капланды. Кошларның күбесе җылы якка китте. Ә кайберләре бездә кышлый. Без кошларга җимлекләр ясадык. Көн саен кошларны ашаттык. Алар безгә рәхмәт әйтер. (36 сүз.) Бирем. Янәшә тартыклар кергән сүзләрнең асларына сызарга һәм иҗекләргә аерып язарга. Ябалак. Без урманда ябалак таптык. Ябалакның канаты имгәнгән. Ул оча алмый. Без ябалакны өйгә алып кайттык. Ябалактан тавыклар курыктылар. Ишек алдының бер почмагына ябалакка оя ясадык. Аңа ашарга, эчәргә бирдек. Ул бик тиз терелде. Ябалакта үзгәреш күренә башлады. Ябалакның иреккә чыгасы килде. Караңгы төште. Без ябалакны иреккә очырдык. (47 сүз.) («Салават күпере» журналыннан) Бирем. Соңгы җөмләнең баш кисәкләре астына сызарга. Татарстан. Без Татарстанда яшибез. Татарстан бик зур һәм бай. Анда Казан, Чистай, Алабуга, Бөгелмә, Әлмәт, Җәлил, Чаллы, Түбән Кама һәм башка шәһәрләр бар. Татарстанда зур елгалар ага. Татарстанны Идел, Кама, Агыйдел, Зәй, Ык, Мишә, Зөя, Нократ, Казансу елгалары бизи. Ул шулай ук яшел тугайларга, куе урманнарга, түгәрәк күлләргә бай. Казан – Татарстанның башкаласы. Казанга бер мең яшь тулды. (56 сүз.)
Билге белдерә торган сүзләр: яшел, … Эш, хәрәкәт белдерә торган сүзләр: йөгерә, …
Инсафлы, …, … бала. Өлгер, …, … малай. Тырыш, …, …укучы. Чиста, …, … һава. Ач, …, … бүре. Шаян, …, … кыз. жүктеу/скачать 1.53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|