1 орман орман ресурстарын экономикалық-географиялық тұрғыдан бағалаудың теориялық және әдістемелік мәселелері

“Семей орманы” мемлекеттік табиғи орман қоры Семей өңірінде құрылған. Орман осы аумақтың 8 ауданын және аудан бөліктерін, сонымен қатар Семей қаласының аумағын қамтиды (6-кесте).

аудан, мың га

Орманды экономикалық аудандастыруға байланысты, ҚазОШҒЗИ-ның құжаттары бойынша Солтүстік-Батыстағы орманды орналастыру кәсіпорнының мәліметтеріне қарасты, орман қорлары келесі орман-экономикалық және орманшаруашылық аудандарында орналасқан (кесте 7, сурет 3).

2002 жылы жүргізілген орман-патологиялық зерттеулердің қорытындысы бойынша 66,1 мың га орман көлемінде орманға зиян келтіретін ошақ көздері анықталды, оның ішінде 12,4 мың га – жібек шығаратын қарағайда, 0,9 мың га – жұлдыз тоқығышында, 52,8 мың га – сосновой совкада.

2001 жылы 56,6 мың га жерде ағаш діңгектеріне зиян келтірушілер анықталды, бұдан басқа, 2003 ж. Бородулиха және Жаңашүлбі филиалдарының питомниктері мен басқа да питомниктерді зерттеу барысында зауза қоңыз (майский хрущ) табылды.

2002 жылы ормандарда зиянкестерге қарсы күрес қаржының жоқтығынан жүргізілмеді; 2003 жылы орман питомниктерінде химиялық өңдеу жұмыстары жүргізілді.

Орман шаруашылығының профилактикасын және зиянкестермен күресті олардың биоэкологиялық мәліметтері негізінде жоспарлау қажет.

Орман шаруашылығындағы профилактика мен орманға әсерін тигізетін зиянкестермен және орман ауруларын жою жөніндегі іс-шаралар төмендегідей ретте жүреді:

1. Орманның санитарлық жағдайын жақсарту бойынша істелетін жұмыстар:

- ауру және зиянкестілердің әсерінен зақым келген ағаштарды жою, қатты кеуіп, қураған ағаштарды жою кезінде жас, сау бұтақтарға зақым келтірмеу үшін жүргізілетін профилактикалық іс-шаралар;

- 1999 жылы шыққан “Қазақстан Республикасы ормандарын зиянкестерден және аурудан қорғау ережелерін” орындау;

- жаңадан кепкен және құрғаған ағаштарды дер кезінде жинау;

- қыста және көктемде кесілген ағаштарды мамыр айының соңында кешіктірмей жинап алу, ал жаз, күз айындағы жүргізілетін кесу жұмыстарын көкек айының басында, т.с.с. жазда, көктемде көбейетін ағаштың қабығын жегіш қоңыздардан қорғау, қабықты дер кезінде жинап, өртеу.

2. Орманның патологиялық жағдайын жақсарту жөніндегі жүргізілетін жұмыстар:

- негізгі зиянкестердің түрін және ауру қоздыратындарды сынақтан өткізу, үстінен бақылау жүргізу, тіркеу, болжау, орман шаруашылығының профилактикасы, зиянкестердің ошағын жою.

- 1983 жылы шыққан “СССР ормандарын патологиялық зерттеу жөніндегі экспедициясының нұсқаулары” бойынша кезекті орманды-патологиялық зерттеулер ісін жүргізу;

- басқару құжаттарына бйланысты әр орман мекемелерінде 5-6 учаскелерді, негізгі зиянкестермен күрес жүргізу үшін және ауруларға қарсы шараларды орындау жұмыстарын құру;

- орман дақылдары аудандарындағы топырақты қазу жұмыстарын жүргізу.

Орманды күзету. Орманды қорғау орман шаруашылығындағы ең маңызды іс-шаралардың бірі болып табылады, оның негізгі міндеттері өрт қауіптерінің алдын алу, дер кезінде өртпен күрес жүргізу, рұқсатсыз ағашты кесуді тоқтату.

Орманға зиян келтіретін ең жағымсыз жағдай – ол өрт, барлық орман құруға арналған орман кәсіпорындарының іс-шараларын жобалауды жоққа шығаратын табиғи жағдай.

Орманды өрттен қорғау үшін әр қилы кешенді өрт қауіпсіздігіне арналған қарсы іс-шаралар жүргізуді қажет етеді. Өртке қарсы жұмсалатын құрал-жабдықтар қолдану Семей аумағында 1968-1969 жылдары өткізілді.

Орманды өрттен қорғау бойынша аудандастыру, облыста төрт өрт қауіпсіздігін орындау ауданы болып бөлінген (кесте 8, сурет 3).