Сараптаушы жүйелердегі ақпараттық технологиялар

         Соңғы он жылдықта интеллектуалдық процестерді, шешімді  іздеу процесін тарату үшін, соңғы нәтиже адам айтқысыз және логикалық  қорытындылар  мен  шешімдердің  жемісі  болып табылатын, оларға компьютер өздігінен  келетін компьютерлік технологиялар кеңінен  қолдануда.

• 
  біріншісі (биологиялық) – жасанды ойлау қабілетінің құру мақсатында адам миының психофизилогиялық қызметінің жасанды жүйесінің көмегімен модельдеу әрекеті.
  
• 
  екіншісі (прагматикалық) – ЭЕМ – ді қолданғанда ойлау қызметін емес, оның процес нәтижесі болып табылатын программа құру. Мұнда практикалық құны бар маңызды нәтижелер алынған. ЖИ есебі – бұл шешім процесі емес, ал шешімді іздеу процесін түрге келтіретін есеп. ЖИ әдісін кеңінен қолданылатын Сараптау жүйелері (СЖ) деп аталатын программаларда табылды.
  

-біріншіден, олар есептеу техникасы үшін аз қолданылады деп саналатын кең ауқымды есептерді шешу үшін пайдаланылады.

-екіншіден, СЖ көмегімен программалауды білмейтін мамандар өз бетінше ЕТ- ке қолдану аймағын кеңітетін қосымшыларды өңдей алады.

-үшіншіден, СЖ практикалық есептерді шешуде нәтижелерге жетеді.

СЖ ерекшеліктері: шешім қабылдауға үйрену, қарапайым қолданушы ретінде қарым-қатынас жасау мүмкіндігі, қабылдаған шешімді түсіндіру және маманның білімі мен тәжірибесін қоса алғанда АЖ барлық ақпараттары.

СЖ-ң кәдімгі компьютерлік жүйелерден айрмашылығы:

• 
  СЖ  кезкелген басқа жүйелер – берілгендермен білімді басқара алады
  
• 
  СЖ кейде қателеседі, эффективті тиімді шешім береді, бірақ дәстүрлі компьютерлік жүйелерден айырмашылығы  олар өз қателігі мен жұмыс істеуді үйретеді;
  
• 
  СЖ практикалық істерде ординалды емес қиын есептерді шешуде өз мүмкіндіктері бар.
  
• 
  СЖ түрлі мәселелерді шешу үшін құрылады.
  

FOLIO (Стенфорд университеті, АҚШ). СЖ инвестиция бойынша кеңесшілерге клиенттердің мақсатын және құнды қағаздарды портфелін таңдауға, көмектеседі.

Типтік СЖ келесі компоненттерден тұрады:

• 
  Логикалық шығару (шығару механизм) немесе шешуші машиналар;
  
• 
  Деректер қоры немесе жұмысты есте сақтау қоры;
  
• 
  Білім қоры;
  
• 
  Білімді ойлап табу компоненттері:
  
• 
  Түсіндірмелі және диалогты компоненттер.
  

Білім қоры СЖ –де көпмерзімді берілгендерді сақтайды.

Білімді ойлап табу компоненттері СЖ білімімен толтыру процесін таратады.

Түсіндірме компонент жүйенің есептің шешімін қалай алғандығын түсіндіреді, (немесе неге шешім алмағандығын) және ол үшін қандай білімдерді қолданғанын, алынған нәтижеге пайдаланушының сенімділігін жоғарылатады.

Диалогты компонент барлық деңгейіндегі пайдаланушының достық интерфейсін ұйымдастыруға арналған және есепті шешу жолында да, білімді алу жолындағыдай пайдалануда жұмыстың нәтижелерін түсіндіреді. СЖ өңдеуге қатысатындар:

- СЖ шешетін есептердің қолдану облысындағы сараптама;