2 – курс педагогикалық мамандықтарға арналғАН
- апта бойынша орындалатын тапсырмалар: 06.03. – 11.03.2024ж
жүктеу/скачать 99.25 Kb.
|
| 7- апта бойынша орындалатын тапсырмалар: 06.03. – 11.03.2024ж.
1.Қиялды диагностикалауға арналған әдістемелер. Қиял деп сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының субъективтiкобраздарын қайтадан жаңартып, өңдеп бейнелеуде көрiнетiн процестi айтамыз.Ол тек адамға ғана тән құбылыс, себебi адамда қиял пайда болған кезде бұрынжасалған уақытша байланыстар түрлi формада өңделедi де жаңа нәрселердiңформасы туып отырады. Барлық өмір бойы адамның басынан оның есінде орын тепкенэлементтерден құралмаған бірде-бір ойдың өтуі мүмкін емес. Тіпті ғылымитабыстарға негіз болатын жаңа ойлардың өзі бұл ережеден шығарып тастауғаболмайды. Мектеп жасына дейінгі балалардың қиялын дамыту үшін ата-аналарғақандай әдіс-тәсілдерді ұсынуға болады? Енді сіз үйде оқытуда сәттіқолданылатын көптеген түрлі тәсілдерді ала аласыз. Олардың негізгілеріқиялды дамытуға арналған оқу ойындары болып табылады, өйткені оларбалаларды жаңа бейнелерді құрастыруға немесе бұрыннан барлардытүрлендіруге үйретуге тікелей бағытталған. Классикалық ойындар мен бірдей немесе қарама-қарсы сөзді таңдаусияқты жаттығулар барлық балалар үшін қызықты. Оларды мектеп жасынадейінгі балалардың қиялына арналған үй тапсырмасына сәтті енгізуге болады,өйткені ойын әрекеттері қарапайым және түсінікті. Ең бастысы ойынныңмазмұнын дер кезінде күрделендіріп, баланы жаңа бейнені іздеуге баулу. Ережекелесідей: ересек адам белгілі бір сөзбен ойыншыға допты лақтырады, балаойынның тақырыбына сәйкес допты ұстап алуы керек немесе одан бас тартуыкерек. Содан кейін оны сол ережелер бойынша көшбасшыға беріңіз. «Жеуге жарамды – жеуге болмайды» әдісі: Жүргізуші тамаққа қатысты немесе қатысы жоқ сөзі бар ойыншыға доптылақтырады. Мысалы, алма – доп ұсталды, кітап – доп ауытқиды. Ойын жылдамқарқынмен ойналса, ойынға деген қызығушылық сақталады. Кіші мектеп жасына дейінгі балаларда бейнелі есте сақтау қабілеті басым.Кішкентай сәбилер адамдардың жүздерін, дауыстарын, әуендерін, дәмі мениістерін есте сақтай алады. Ақпарат оларда негізінен механикалық, еріксіз естесақталады. Яғни, кішкентай бала оған не қызық екенін немесе оған күшті әсерқалдыратын нәрсені есте сақтайды. Сондықтан ақпаратты ұсынудың ерекшежәне жарқын түрі өте маңызды. Сөйлеудің дамуымен сөзді қабылдау қабілетіартады: мектеп жасына дейінгі бала өлеңді жаттай алады, ол ертегілер менмультфильмдердің сюжетін оңай есте сақтайды. Мектепке дейінгі жастамоторлы жады да белсенді түрде дамиды. Бірдей әрекеттерді қайталай отырып(мысалы, биді үйрену немесе қайшымен жұмыс істеу) бала оларды бірте-біртеесіне алады. Үлкен мектепке дейінгі жаста балада ерікті есте сақтау қалыптаса бастайды.Өзін-өзі бақылау қабілетінің дамуымен нәресте өзіне пайдалы болуы мүмкінақпаратты өз бетінше есте сақтауға үйренеді. Дегенмен, бұл мотивацияны қажететеді, яғни бала бір нәрсені не үшін есте сақтау керектігін түсінуі керек. Егер сізнәрестені жинақталған тәжірибені жаңғыртуға шақырсаңыз, ерікті жадыбелсендірек дамиды: баладан күн ішінде не болғанын сұраңыз, суреттерденертегілер айтып беруін сұраңыз және т.б. 2.Қиялдың жеке-дара ерекшеліктерін анықтауға арналған әдістемелер. Баланың қиялын ойын түрінде жасаңыз. Сонымен қатар, қиял мен ойлаудың бір-бірімен тікелей байланысты екенін есте ұстау керек, сондықтан оларпараллельді түрде дамуы керек. Мұны істеу үшін сізге балаларға жиі кітапоқып, ертегілер туралы айтып, балаңызды айналаңызға таныстырыңыз. Баласөйлесе бастаған сәттен бастап қиялды дамыту процесін бастауға болады. 3жаста, көптеген жігіттер қазірдің өзінде белсенді қиял және фантазируют. Бұлжас баланың қиялын дамыту үшін тамаша болып саналады. Баланың қиялын дамыту – бұл іс-әрекеттің жиі өзгеруіне әкелетін ұзақпроцесс. Бала кітабына, суретке қарап, тым ұзақ қалып қойған болса, оныменойнауға ұялы телефонмен ойнауға ұсыныс жасау керек. Бұл кернеудіжеңілдетеді, ал физикалық жүктеме есте сақтауды жеңілдетеді. Үзілістен кейіноқуды жалғастыра аласыз. Кескіндегі үстел ойындары сауда желісінде кеңінен ұсынылған. Бірақ бірнәрсе сатып алудың қажеті жоқ. Сіз өзіңіздің ойыныңызды өзіңіз ойлап тапқанқұралдарды пайдалана отырып ойлайсыз: Құрылыс. Балалар салуды жақсы көреді. Материал ретінде дизайнер, құм,ағаш бұтақтары кіре алады. Модельдеу. Ата-аналар балалармен бірге қағаздан басып шығара алады,қуыршаққа қағаз киімін жасайды. «Менің көңіл-күйім» әдісі: Суреттегі әр түрлі көңіл-күйдегі баланың бет-бейнесінің арасынан біреуінтаңдап алу. Сол суретке сәйкес мысал келтіріп әңгімелеп беру керек. Не істер еді? Жүргізуші балалармен ертегі мазмұны бойынша және күнделікті кездесетін әртүрлі жағдайлар туралы әңгімелеседі. Әңгіме барысында кездескен қиындықтармен кездейсоқ жағдайлардан шығудың жолдарын өздері ойланып табады.Мысалы: Мақта қызға ағаш жапырақ бермесе не істер едің? Бауырсақты түлкіжеп қоймаса не істер едің? Алдар көсе байды алдай алмаса не істер едің?Кішкентай бала сүрініп құлап қалса не істер едің? Сен орманға барғанда адасыпқалсаң не істер едің, т.б. «Мен және менің болашағым» әдісі: Жүргізуші баларға өздерінің болашағы жайында өскенде кім болатынын көзалдарына елестету үшін көзднрін жұмып, ойлануды ұсынады. Өзі баяу үнмен әртүрлі мамандықтардың болатындарын қысқаша баяндайды. Сондай-ақ ата-аналармен қарым-қатынасы туралы әңгімелеуге болады. Сен анаңменхайуанаттар саябағына бардың. Әкеңмен көлге шомылуға бардың. Машинаменқыдырдың. Қысқаша әңгіме аяқталған соң, балалар көздерін ашады. Өз ойларынқағаз бетіне түсіріп, суретін салып беру талап етіледі. Балалардың ой-қиялыныңдамуын суреттерден байқауға болады. «Сиқырлы сазды әуен» әдісі: Баланың қиялын дамытуға әсер ететін сазды әуен ойналады. Балалар көздерінжұмып тыңдайды (2-3 минут). Музыка тоқтаған соң, көздерін ашып некөргендерін өз қиялдары бойынша әңгімелейді. Олардың сипаттаған немесекөрген қиялын қағаз бетіне түсіруде төмендегі әдіс-тәсілдердің біреуін таңдапалады. – майшаммен сурет салу – қылқаламмен – түрлі түсті бормен – саусақтармен, алақанмен 3.Шығармашылық қиялды анықтауға арналған әдістемелер. Шығармашылықтағы қиялдың рөлі бірегей. Бұл шындық туралы идеялардыөзгерту және осы негізде жаңа бейнелер жасау процесі ретінде анықталуымүмкін. Яғни, қиял бізбен кез-келген нысанды ойлап тапқан сайын, онымен тікелей байланыссыз. Шығармашылық қиял бұл көзқарастың өзгеруінемүмкіндік береді. Шығармашылық – бұл процесс, оның нәтижесінде белгілі бірпроблемаларды шешуге негізделген жаңа немесе айтарлықтай жетілдірілгентәсілдер пайда болады. Әрине, шығармашылық ойлау мен қиял өзарабайланысты. Шығармашылық қиялдың әдістері шығармашылық үдерістердің нәтижелерінзерттеу арқылы ерекшеленуі мүмкін. Мысалы, ең ғажайып нысандар менжаратылыстармен танысу үшін келесі әдістер пайдаланылды: Агглютинация – бұл екі түрлі идеядан (мермид, центауыр) сурет қалыптастыру. Аналогия – бұл басқалармен салыстырғанда ұқсастығы. Шектену немесе азайту (Gulliver және Lilliputians). Теру – нысанның нақты түріне тағайындалуы. Беру – нысанға жаңа функциялар мен қасиеттер тағайындалады (кілем-ұшақ). Жылжыту – объектіні жаңа, ерекше жағдайларға субъективті көшіру. Шығармашылық қиялды дамыту әдістері Шығармашылық қиялдың дамуы өз еркімен және шығармашылықтаншығармашылыққа келмейді. Басқа психикалық процестер сияқты, ол дамудыңбелгілі бір сатыларынан өтеді. Біріншісі – әлем туралы сиқырлы, фантастикалықидеялармен және ұтымды компоненттің болмауымен сипатталатын бала менжастықты қамтиды. Екінші кезеңде организмнің өзгеруі мен өзін-өзі тануынабайланысты күрделі өзгерістер орын алады, қабылдау үрдістері неғұрлымобъективті болады. Ұтымды компонент қиялдың дамуының үшінші кезеңіндепайда болады, ол ақылға бағынуға бастайды және дәл осы себептенересектердің жиі құлдырауына әкеледі. 4.Қиялдың түрлері және олардың сипаттамасы. Ырықсыз (пассив) қиял; Ырықты қиял Пассивті (ырықсыз) қиял – қиял бейнелері спонтанды түрде адам еркі жәнетілегінен туындайды. Яғни, адамның алдына мақсат қоймай-ақ, басындағы елестердің ағытылып, бірінен соң бірі өтіп жататын кезінде туады. Қиялдың бұлтүрі төменгі сынып оқушыларында жиі кездеседі. Ұйқылы-ойлау кезде деырықсыз қиялдар өздігінен туындап жатады. Пассив (әлсіз) қиялдың айқын түрітүс көруден байқалады. Көрген түстің қиынсыз шым-шытырық болатыны да –осы ырықсыздықтан. Мұндай қиялдың пайда болуы адамның өз ойыныңтізгінін босатып жіберуіне де байланысты. Мысалы, аспандағы бұлтқа қарап,оны әр нәрсеге ұқсату, немесе біреу әңгіме айтып отырғанда, оның басынанкешіргендері тыңдаушының көз алдынан ағлып өтіп жатуы. Осы екімысалдардың бірінші жағдайында – қарапайым қиялдау затты қабылдаса, алекінші жағдайда – сөзді қабылдаудан елес пайда болады. Елес – қиялдыңпассив түрі. Ырықты (активті) қиял – адам өзінің тілегімен және еркімен өзінде сәйкесбейнелер тудыра алады. Бұл – адамның алдына саналы түрде мақсат қояотырып, әдейі образдар жасау мен қажетті бейнелер тудыруы. Қиялдың бұлтүрі балалардың ойын әрекетінен де анық байқалады. Ұшқыш, дәрігер, мұғалімт.б. болып ойнауларына қарап, олардың ырықты қиялдарын аңғаруға болады.Өйткені ырықты қиял еңбектену процесінде дамып, әрбір адамның іс-әрекетімен жұмыс нәтижелерін алдын ала көз алдарына елестетеді. Олардыорындауға қимыл-әрекеттерді жоспарлы түрде жасап отыруға міндеттейді.Ырықты қиял түрлерін топтап қарастырдың жолдары бар. Олар – қайта жасауқиялы және жасампаздық қиял жүктеу/скачать 99.25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|