№21 (8233) жезқАЗҒан аймақТЫҚ газеті • 973 жылғЫ 13 СӘуірден шығады saryarqa maýsym
Дрейман деген кім, ол қазақ жеріне
жүктеу/скачать 4.02 Mb. Pdf көрінісі
|
| Дрейман деген кім, ол қазақ жеріне
қалай, қайдан келді? Ендігі кезекте, тари- хи деректерге назар аударалық. Рудольф Ансович Дрейман 1887 жылы Курляндия губерниясында Газенат уезін- де латыш шаруа отбасында дүниеге кел- ген. Либавада (Лиепая Латвия КСР-і) үш кластық қалалық училищені бітіріп, кешкі техникалық курстарда оқып, токарь маман- дығын алған. Слесарьлық істі, машина жөн- деуді, автокөлік жүргізуді меңгерген. 14 жа- сында Рудольф жергілікті газетте курьерлік қызмет атқарған. 1905 жылдан большевиктер партиясы- ның мүшесі, революцияға қатысқаны үшін тұтқындалып, одан қашып кетеді. Жасырын жағдайда өмір сүріп, кәсіби революционер- ге айналады. Сосын тағы да түрме, тағы да жер аударылған. 1912 жылы Сібірде әйелі О. Эвальтович - Дрейманмен бірге жер ауда- рылып, жолда болашақта Риддер кенішінің тұңғыш кеншілерінің бірі болған ұлы Вла- димир дүниеге келеді. Р.А. Дрейман 1917 жылғы төңкеріске белсене қатысып, 1918 жылы партия тапсы- рмасымен Латвияға Төтенше Комиссари- аттың шекара отряды байланыс бастығы болып жіберіледі. Орталық Атқару Коми- тетінің мүшесі, Латыш Совет Республикасы- ның хабарлама комиссары болып тағайын- далды. Совет өкіметі құлаған соң, қираған металлургия өнеркәсібін қалпына келтіру үшін «Ангараметалл» басқарма бірлестігіне мүше болып Сібірге жіберілді. 1921 жылы В.И. Лениннің тікелей нұсқауымен Риддер тау-кен өнеркәсібінің басқарушысы болып тағайындалып, Риддер кәсіпорындарының қалыптасуына, кеншілер арасында партия ұйымының жұмысын жандандыруда ерек- ше рөл атқарады. Кәсіпорын жұмысшылары Рудольф Ан- сович Дрейманды жылдам шешім қабыл- дайтын қасиеті мен жұмысшыларға көрсет- кен зор сенімі үшін «Қызыл директор» деп атады. Сол жылдардағы жиналыс мәжіліс хатында «Үш жыл ішінде кеніш жұмыс- шыларының өсиетін орындай отырып, Рид- дерді капиталистердің қанауынан босатуға бар күшін жұмсаған күрескер ретінде Дрей- ман жолдасқа толық сенім білдіреміз» – деп жазған екен. 1926 ж. 26 наурызда Халық шару- ашылығы жетістіктерінің көрмесінде (ХШЖК) қабылданған өзінің келесі қаулы- дағы шешімінде «Қазақстанда темір жол құрылысының жобасы өңірдің тау-кен және металлургиялық дамуы жоспарымен бірге қарастырылуы керек» деп жазды. ХШЖК шешімін Қазақстан үкіметі есепке алды. 1927 жылдың басында Қарсақбай ауданы- ның экономикалық және мәдени өмірін кө- теруге бағытталған іс-шаралар Қазақстан- ның Халық комиссарлар кеңесінің арнайы мәжілісінде қаралып, қабылданды. Еңбек және Қорғаныс Кеңесінің шешімінен шама- мен бір айға жетпей Қарсақбайда үкіметпен арнайы құрылған техникалық штаб орна- ласты. Оған болашақ құрылыс орнының жағдайын зерттеу міндеттелді. Құрылы- стың алғашқы кезеңдерінің сипатын бір мақалада жеткізу мүмкін емес. Орталық Қа- зақстанның ауыр өнеркәсібіндегі алғашқы құрылыс тарихы арнайы монография ны- саны бола алады. Ал біз құрылыстың тек бірқатар маңызды жерлеріне ғана тоқта- ламыз. 1925-1926 жж. Жусалы мен Қар- сақбай арасындағы тасымалдық байланыс жүргізіліп, – Жезқазған кендерін ең жақсы шетел фирмаларында: «Минерал Сиерей- шин» (Англия), «Дженераль Инженеринг» (Америка), «Экоф» (Германя), Кеңес ішінді «Механобре» (Ленинград), Тау-кен акаде- миясында (Москва) флотерлену жағдайын анықтауға бағытталған зерттеу жұмысары жүргізіле бастады. Осы жылы Байқоңыр құбасы қайта жандандырылды, Қарсақбай – Байқоңыр темір жолының құрылысы мен Қарсақбай бөгетінің жөндеуі аяқталды. Рудольф Дрейман Рудный Алтайдан 1926 жылдың басында кетті. Тарихи дерек- тер Рудольф Ансовичтің партиялық бақыла- удың аймақтық комиссиясының құрамына сайланғанын және жаңа міндеттерді орын- дау үшін Қызыл Ордаға кеткенін айтады. Бірақ төрт айдан кейін Р.А. Дрейман Қар- сақбай мыс балқыту комбинатының ди- ректоры болып тағайындалады. Ильичтің елшісі сол кездегі тағы бір ірі түсті метал- лургия кәсіпорнын қалпына келтіруді және іске қосуды басқарады. 1929 жылы Қаз- ЦИК Президиумы Р.А. Дрейманды «Қар- сақбай комбинатын қалпына келтірудің аса қиын жағдайларында көрсеткен шебер бас- шылығы, көрнекті өкімі мен жігері үшін» Еңбек Қызыл Ту орденімен марапаттауға ұсынады. Содан кейін Рудольф Ансович бүкіл ел көлемінде түсті металдарды бұрғы- лау барлауын ұйымдастырушылардың бірі болады. Кейінірек, Ленинградтағы Қызыл директорлардың курстарын аяқтайды. С.Т.Бүкіровтың ізденіс жұмыстарының арқасында 1971 жылы Ж.Ермұхамедов араб графикасынан қазіргі қазақ тілінің графика- сына аударған Хамза Жүсіпбековтың «Қар- сақбай» атты бүгінгі таңдағы өте сирек кез- десетін кітабының мазмұнымен танысуға мүмкіндігіміз бар. 1928 жылы жарық көрген бұл кітап Қарсақбай мыс балқыту зауыты- ның құрылысына байланысты кейбір мәсе- лелерге, атап айтқанда осы құрылыстың бірқатар басшылары оның ішінде «комби- нат басшысы Р.А. Дрейман, трест бастығы Бронист, трест мүшесі Қ.Сәтбайұлы» мен қатысушыларының рөліне назар аударады. 1930-шы жылдардың ортасына қарай Р.А. Дрейман бірден үш ұйымды — Ақма- лық мыс балқыту комбинатының құрылы- сын, «Средазгинцветмет» ғылыми-зерттеу институтын және Қырғыз кен басқармасын басқарған. 1937 жылғы саяси қуғын-сүргін Р. А. Дрейманды да айналып өтпеді, қи- сынсыз жала жабылып, партия қатарынан шығарылды, тұтқынға алынды. 1942 жылы тұтқында қайтыс болды, 1956 жылы КПСС- тің ХХ сьезінен кейін ақталған. Б үгінгі кезде, өңірдің индустрия- ландыру, урбанизация тарихының мәселелерін зерттеу, әрі 1920-1950 жылдардағы Қарсақбай мен Қарсақбай мыс қорыту комбинатының тарихына ғылыми дәрежеде баға беру үшін, жоғарыда қара- стырылған деректер маңызды болып табы- лады. жүктеу/скачать 4.02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|