5 в 020500 «Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі» мамандығына арналған

Дәрістің жоспары:

1. Фонетиканың әдістемесі

2. Оқушылардың фонетика саласынан алатын білімдерін жүйелеу және іскерліктерін жетілдіру.

3. Фонетиканы меңгертудің тиімді жолдары.

Дәрістің қысқаша мазмұны: Фонетика тіл білімінің дыбыстық жүйесін зерттейтін саласы. әрбір тілдің дыбыстық жүйесін, түрлі заңдарын білудің маңызы зор. Тіл дыбыстарының қолданылу, жасалу ерекшеліктерін білмей, әдеби тілдің айтылу, жазылу заңдылықтарын игеру мүмкін емес. Фонетика тек тіл дыбыстарын ғана тексереді. Оқушы дыбыстардың жүйесін дұрыс игеру үшін графикалық талдау ойдағыдай жүргізілуі қажет. Жалпы алғанда фонетика саласын оқыту әдістемесінің мақсаты – оқушылардың төменгі сыныптарда қазақ тілі пәнінен алған білімін қайталап еске түсіре отырып, бір ізге салу. Фонетика туралы түсінік беру. Тілдің қызметі және оның өмір сүру формалары: сөздің айтылуы мен жазылуына тоқталу. Қазақ тілінің төл дыбыс құрамын анықтап оның ішкі құрылыс жүйесін сипаттай отырып дыбыс өзгерістерін талдау. Дыбыстың жасалым, естілім, айтылым сәттерінің әрқайсының өзіне тән ұғымдар мен атауларын жеке-жеке талдауға үйрету. Фонетикалық құбылыстар мен заңдылықтарды меңгерту болып табылады. Осы мақсатта әдістемеден студенттерді фонетика тарауын өтуге арналған сабақ жоспарларын жасауға үйрету міндеттеледі. Сабақ өту үшін мұғалімнің қолында бекітілген сабақ жоспары болуы керек. Сабақ дұрыс құрылуы керек. Фонетика туралы түсінік берілгеннен кейін тілдің қызметі және оның өмір сүру формалары: сөздің айтылуы мен жазылуына тоқталу керектігі ескертіледі.Қазақ тілінің төл дыбыс құрамын анықтап оның ішкі құрылыс жүйесін сипаттай отырып дыбыс өзгерістерін талдауды үйрету барысында қолданылатын әдіс-тәсілдер меңгертіледі. Оқушыларды дыбыстың жасалым, естілім, айтылым сәттерінің әрқайсының өзіне тән ұғымдар мен атауларын жеке-жеке талдауға үйрету жолдары айтылады. Фонетикалық құбылыстар мен заңдылықтарды оңай меңгертутудің жолдары қарастырылады. Осы мақсатта әдістемеден студенттерді фонетика тарауын өтуге арналған сабақ жоспарларын жасауға үйрету міндеттеледі. Мектептің қазақ тілі пәнінде әдіс-тәсілдер жүйесі негізінде әр түрлі тестерді пайдаланудың пайдасы зор. Әсіресе тестің ішінде «тіке жауап», «альтернативті», «толықтыру», «сәйкестендіру» тестін пайдалану оқушы үшін өте пайдалы, әрі тиімді. Мысалы, қазақ тілінен өтілген сабақтарды қайталау мақсатында жауап таңдау тестін құруға болады:

Қазақ тілінде неше әріп бар?

а) 42 ә) 36 б) 40

Дыбыстар нешеге бөлінеді?

а) 4 ә) 3 б) 2

Сөйлем неден тұрады?

а) дыбыстан ә) сөзден б) әріптен

Дауысты дыбыс нешеу?

а) 10 ә) 25 б) 15

Дауыссыз дыбыс нешеге бөлінеді?

а) 3 ә) 5 б) 6

Сонымен қатар жаттығуда берілген мәтінді, үйге берілген тапсырманы тексеру, сұрау мақсатында «тіке жауап» тестін еш қиындықсыз пайдалануға болады. Сондай-ақ, фонетикалық бөлшектерді: дыбыстарды, әріптерді, фонемаларды, буындарды дұрыс жазу мен дұрыс айтуға дағдыландыру, фонетикалық тұлғалардың естілуі дыбыс ырғағы, күші, созылыңқылығы, әуені сияқты ерекшеліктерімен ажыратылатындығы ескере оқытылуы тиіс.