ІІІ. Мәдени-ағартушылық міндеттері

1. Радиожурналистиканың үздік үлгілері эстетикалық талапқа жауап беріп, мәдениеттіліктің бір қыры болып табылады. Яғни, жүргізушінің жалынды сөзі, диалогтардың психологиялық ширығуы, жанды пікірталас, тосын қисын мен жаңа идеялардың айтылуы, тыңдарманның қиялын қозғап, оқиғаны көз алдына елестететін дыбыстық бояулар, өзін оқиға ортасында сезінуі, хабардың ішкі байланысы мен өрбу динамикасы, жып-жылмағай құрастырылуы, сөз, саз бен табиғи шулардың өзара үйлесімділігі — осының бәрі эстетикалық талғамды қалыптастыратын, сананы өсіретін әдіс-тәсілдер. Журналист неғұрлым радионың бейнелеуші құралдарын дұрыс қолданып, тыңдарман санасына күшті әсер ете алса, соғұрлым эмоциясын күшті тітіркендіреді және әдетте көңіл аудара бермейтін деректің өзі қатты тебірентеді. Қазіргі радионың көркемдік және құрылымдық мүмкіндіктері шексіз. Ол белгілі әдіс-тәсілдерді құбылта пайдалану арқылы деректі, оқиғаны соншалықты жанды, әрі әсерлі тыңдарманына жеткізуге қабілетті. Оның үстіне, қазір тікелей эфир тәсілі, яғни «жанды» эфир тәжірибеде кең қолданыс табуда. Мұның өзі журналистке көп артықшылық береді, әсіресе интерактивті режимде диалогтар құрып, шексіз импровизация жасауға, сөзді тауып айтуға, тыңдарманды қызықтыруға, бірге қуанып, күйінуге, сөйтіп, эмоциялық ахуалды күшейтуге ешкім шектеу жасай алмайды. Эфир уақытын дұрыс пайдалансаң, өзіңнің бағың, танымалдығың артып, рейтингің өседі, кәсіби білігің мен эмоциялық күйің нашар болса, уақытты зая кетіргенің, тыңдарманды жоғалтқаның. Эфир заңы, осындай қатал.

2. Радио өмірге келген кезден бастап өнердің әр саласын: музыка, театр, әдебиетті насихаттап, танытып келеді. Көркем шығармаларды радиоэфирге шығаруда көптеген ізденістер жасалынып, небір пішіндер мен жанрлар дүниеге келді және олар шығарманың әрін кіргізіп, эстетикалық талғамын көтеруге тікелей ықпал етті. Сонымен бірге, радионың өзі де басқа өнер салаларынан көп жайды үйреніп, әдіс-тәсілдерін байытты, рухани, мәдени және эстетикалық құндылықтарды бірге меңгерді. Радио арқылы небір үздік спектакльдер, актер үндері жазылып, «Алтын қорда» сақталды. Қазір де радиода жиі әні естілген сайын әншілердің танымалдығы арта түсуде. Бұдан шығатын қорытынды, радио өзінің эстетикалық дамуында басқа өнер салаларымен бірге өсті, осындай бірлікте аудиториясы кеңейді және биік талғамы қалыптасты.

3. Аудиомәдениеттің үздік үлгілері жылдар бойы қалыптасты және оның өзіндік дәстүрі бар. Әдебиет пен театрдағы барлық түрлер мен жанрлар дерлік түрленген күйінде радиоэфирге жолдама алып жатты, сөйтіп, бірін-бірі байытты. Радиопоэмалар, фельетондар мен очерктер, трагедиялар, психологиялық драмалар, комедиялар, фарс пен радиоцирк, тіпті радиобалет әр жылдары эфирге тарап тыңдарман қиялын шарпығанын қалай ұмытармыз. Қазір де «ауызша радио естеліктер», «дыбыстық кітап» дегендер кездесіп қалады.

Сөйтіп, радио өзінің көп жылғы тәжірибесінде басқа өнер салаларын насихаттап қана қойған жоқ, сонымен бірге жеке дара өмір сүре алатын қабілеттілігін, өзгелермен тең екендігін, шығармашылық әдіс-тәсілдерінің сан қырлы екендігін дәлелдеді.

Радио қай уақытта болмасын білім мен таным көзі, әлемдік мәдениеттің озық үлгілерін тарататын тиімді құрал. Сондықтан оның ағартушылық міндетін де назардан тыс қалдыра алмаймыз. Қазақ даласында жаппай сауаттылыққа жол салған, ұлттық інжу-маржандарымызды насихаттап, келешек ұрпаққа жеткізген радио екендігін, ұлттық кадрлар мен зиялы қауымның өсуіне ықпал еткен күш болғандығын ұмытпаймыз. Қазір де оның ағартушылық міндеті шексіз, әсіресе орталықтан алыс елді мекендерге кітаптар, газет-журналдар уақтылы жетпейді, телехабарлар тарамайды. Ал, радионың таралу ауқымы әлдеқайда кең.

Радионың демалдыру- ойын-сауықтық міндеттері қазір алдыңғы қатарға шығып отыр. Көп радиостанциялар музыкалы, ойын-сауықтық форматта жұмыс істейді және ол заңды да. Радио көбіне жеңіл ақпаратпен көтеріңкі көңіл күй сыйлайды, сөйтіп, тыңдармандардың демалуға деген сұранысын қанағаттандырады. Осы мақсатта түрлі ойындар ойналады, жүлделер үшін сұраққа жауап береді, музыкалық жұмбақтар шешіледі, бірін-бірі құттықтап, қуаныш сыйлайды, күлдіргі әңгімелер айтып, жарысады, өмірдегі қызықты жайларды әңгімелейді. Сол сияқты түрлі музыкалық кештер мен концерттерден жазылып алынған хабарлар әуе толқынына да жолдама алады. Хабарлардың ендігі бір тобы әзіл-қалжыңға құрылады, түрлі әңгімелер мен актерлік көріністер сөз арқылы сомдалады.

Көбіне, ойын-сауықтық хабарлар журналистика талаптарына толық жауап бере алмайды, сондықтан оның аралық сипатына назар аударамыз. Яғни, мұнда көпшілік мәдениет, шоу-бизнес, эстрада мен әзіл-сықақ театрлары элементтері басым түсіп жатады. Оны жүргізушілерден журналистік қабілеттен гөрі, әртістік және коммуникабельділік талап етіледі. Дегенмен, радиотыңдармандар қатарын көбейту үшін әртүрлі аудиторияның талаптарын ескеріп, эфир кестесін түрлендіру, қажетті ақпаратты таратып отыруға да көңіл бөлген жөн.

Міне, радионың міндеттері сан қырлы екендігіне көз жеткіздік. Оның эстетикалық табиғаты да шексіз, шығармашылық мүмкіндіктері де мол. Соның бәрінің басын біріктіретін бір қасиетті ұғым — дыбыс. Радио — дыбыс өнері. Бір жылдары радио ешқандай да өнер емес деп, рөлін төмендетпек болғандар орынсыз пікірталас тудырған еді.

Өткен ғасырдың 30-ыншы жылдары радиотолқында тараған “Бәріңе! Бәріңе! Бәріңе!” деген лепті сөз - кеңестік тұңғыш радиохабары, мүлде жаңа идеялық мазмұнымен, болашаққа қарай мезгеген құдіретті үнімен адамзат назарын бірден баурап алған еді. Сол кезден бастап талант талғам өрісін кеңітетін, мүмкіндігі мол жаңа өнерге жол салынып, жаңа өнердің есігі айқара ашылды. Ол радиоөнер еді.

Радиоөнер ешбір елде бірден қалыптасып, бірден толысып кеткен жоқ. Бұның ашылар қойнауы мен құпиясы, сыры мен қыры әлі көп. Сондықтан да болар, радиоөнердің тәжірибелерін жинақтаған толық бір теориялық негіз әлі күнге жасалмай келеді.

1979 жылы В.В. Егоров пен В.Н.Ружников былай деп жазады: “...радио мен телевизия өнері ерекше жаңа түр ретінде барған сайын өзінің мол мүмкіндіктерін ашты. Олар өзге де өнер салаларымен бірге, халқымыздың рухани мәдениетінің молшылығы үшін белсенді араласып келеді. Газет, журналдардан айырмашылығы - телевизия мен радиохабары телефильмдер мен радиоспектакльдер - өнер шығармаларын жасау мүмкіндігі бар”.

Радиоөнердің сипатын радиотехниканың мүмкіндігіне байланыстырып, немесе радиожурналистиканың ерекшелігіне жатқызып айтылатын кейбір пікірлер бұл өнер табиғатына толық үңіле алмай келеді. Ол әлі де болса зерттеу аясын кеңітіп, тыныс алғыза түсуді керек ететін, болашағы зор, сипаты сырлы ерекшеленер өзіндік негізі, бұтақ жаяр кеңістігі бар үлкен өнердің бір саласы деуге әбден болады.

Өнертану ғылымының кандидаты Т. Марченко бір мақаласында: “Соңғы жылдары радиодраматургияның жетістігі ерекше сезіле бастады. Ол театрдағы пьеса, киносценариймен бірдей кәдімгі әдебиеттер құрамына енді. «Әлемдік радиопьесалар» сериясы бойынша “Млечный путь” деп аталатын жаңа жинақ шықты. Радиоқабылдағыштың құлағын қосар болсақ, акустикалық театр мәдениетінің өскендігіне, шығарманы радиоөнердің айқын да әсерлі тілмен жеткізетіндігіне сенеміз” деп жазды.

Радиоөнері туралы айтпас бұрын, әуелі мына бір екі мәселенің басын ашып алу керек сияқты. Радиохабарларын көркемдеу бар да, радиоөнер бар. Бұл екеуі әсте шатастыруға болмайтын өз алдарына мүлдем жеке-дара ұғым. Кино, театр өнері сияқты радионың да өзіне тән, табиғатына лайық көркемдеу тәсілдері бар. Ол ең алдымен сөз мәнерінен, музыка өнерінен, композициялық стилінен көрінеді.

Радиодан берілген көптеген хабар, мейлі ол очерк, суреттеме, корреспонденция болсын, мүмкіндігіне қарай жасандырып беруді қажет етеді. Мысалы, ауыл шаруашылығы туралы корреспонденция келіп түсті дейік. Мұнда ауыл өмірінің барлық саласы жеке-жеке сөз болады. Ауыл табиғаты, шаруашылығы, мәдени тіршілігі түгел қамтылған. Корреспонденция қаншалық жақсы жазылғанымен, оны сол күйінде диктордың эфирге оқып шығуы радионың шын сипатына жатпас еді. Сол үшін оны өз мазмұнына сәйкес музыкамен көркемдеп, оқу өнерімен жандандыруға да тура келеді. Бірақ сонда да ол көркем шығарма бола алмайды. Ол радионың өзіндік стилі ғана болып қала береді. Айталық, кино өнерінің де өзіндік стилі бар. Көркем фильм басталар алдында біз үнемі кино-журнал, немесе жарнама көреміз. Онда бізге республиканың өмірі, немесе бір шаруашылық, не кәсіпорынның жақсы істері, кейде әр елден хроникалар көрсетіледі. Мұны көркем шығарма, яғни киноөнер деп қабылдай аламыз ба? Әрине, жоқ. Бұл киноның алған тақырыбын көрермен қауымға баяндап беру стилі ғана. Киноөнерін біз көркемсуретті фильмнен ғана көреміз. Сол сияқты радиоөнерді біз, тек радиолық көркем шығармадан ғана естіп, көз алдымызға елестете аламыз.

1. 
   Радиохабар таратудың қоғамдағы мәні мен орны қандай?
   
2. 
   Бұқаралық ақпарат құралы ретіндегі радионың басты ерекшеліктері.
   
3. 
   Радионың аудиториясы қалай құрылады?
   
4. 
   Дыбыстық қабілеттің ерекшелігі неде?
   
5. 
   Радиохабар таратудың міндеттері қандай?
   
6. 
   Радиоэфирдің ақпараттық міндеті не?
   
7. 
   Қоғамды біріктіру міндеті қалай жүзеге асады?
   
8. 
   Радио мен телевизия арасындағы ұқсастықтар мен өзгешеліктер.
   
9. 
   Радионың театр өнерінен өзгешелігі.
   
10. 
    Радио және әдебиет.
    
11. 
    Интернеттің дамуы радиоға қалай әсер етеді?
    
12. 
    Радиоөнердің өзіндік ерекшеліктері.
    
13. 
    Радионың дамуындағы оң үрдістер.
    
14. 
    Радио тәжірибесінде кездесіп отырған кемшіліктер.
    
15. 
    Радио және тыңдарман арасындағы байланыс.
    
16. 
    Қоғамдық хабар таратудың негіздері мен болашағы қандай болмақ?
    

1. 
   Омашев Н. Қазақ журналистикасы. 3-ші том. – Алматы, 2008.
   
2. 
   Омашев Н. Радиожурналистика негіздері. – Алматы, 1983.
   
3. 
   Сағымбеков Р. Алматыдан сөйлеп тұрмыз. – Алматы, 1979.
   
4. 
   Қабылғазина К. Дәуір үні. – Алматы, 2002.
   
5. 
   Основы радиовещания. – М., 1993.
   
6. 
   Барманкулов М. Журналистика для всех. – Алматы, 1979.
   
7. 
   Исакович М. Общая акустика. – М., 1973.
   
8. 
   Бернштейн С. Язык радио. – М., 1977.
   
9. 
   Любосветов Д. По законам эфира. – М., 1979.
   
10. 
    Радиоискусство. Теория и практика. – М., 1983.
    
11. 
    Смыслов Г. Восприятие речевого общения. – М., 199.1
    
12. 
    Справочник звуковое вещание. – М., 1993.
    

• 
  Алғашқы радиогазеттер
  

• 
  Радиохабардың пішіндері
  

• 
  Радиожурналистика жанрлары мен пішіндерінің қалыптасуы мен дамуы
  

• 
  Ақпараттық жанрлар
  

• 
  Талдамалы жанрлар
  

• 
  Деректі-көркем жанрлар
  

Радиохабарының пайда болуы кезіне қарай баспасөз үлкен кәсіби тәжірибе жинақтаған еді. Сондықтан жаңа бұқаралық ақпарат жүйесі осы тәжірибеге сүйенді және көбінесе оны қайталады. Бұл әуелгіде қажет әрі пайдалы еді. Алайда кейде газет жұмысының формалары мен әдістерін радиоға тікелей әкелу радионың дамуы үшін белгілі бір кедергі болды. Бұл қауіпті сол жылдары-ақ сезе бастады. Мәселен, «Радиобаспасөз жолдары» деген мақалада: «Радиобаспасөз өзінің ерекше жолымен дамуға тиіс... Радиобаспасөзге жақсы әңгімеші, шешен керек; радиогазетте радиотілшілер желісі болуға тиіс...» деп атап өтті.

Ұйымдастырушылар алдында газеттің мазмұны жағынан да, формасы жағынан да мүлдем жаңа түрін жасау міндеті тұрды. Ол оңай міндет емес-тін. Үйренетін еш нәрсе болмады, үлгі де жоқ еді. Ұйымдастырушылар нені негізге алуға тиіс еді? Олар мынадай ережелерді басшылыққа алатын болды:

1. Бұл газетті оқымайды, тыңдайды. Сондықтан басқаларға қарағанда радиогазеттің жалықтыру қаупі үлкен.

2. Газетті ұзақ тыңдауға болмайды. Ендеше, аз уақыт ішінде көп нәрсе беруге тырысу керек. Материалды барынша қысқа, әрі нұсқа ету қажеттігі осыдан туындайды.

3. Радиогазет баспа газетін алмастыруға тиіс. Ол хабарламалық жағынан толымды болуға керек. Нөмірде аса маңызды оқиғалар, саяси, шаруашылық, қоғамдық өмірдің барлық елеулі мәселелері орын табуға тиіс. Алайда орынның шектеулілігіне байланысты (радиогазет нөміріне баспа газетінің 900-дей жолы сыяды) газет бәрін қамти алмайды. Яғни, материалдарды аса қатаң талаппен іріктеп алуға және қысқартуға күш салу қажет, әрбір заметканың көлемін қысқарта отырып, саны

4. Радиогазеттің тыңдаушылары – бұқара: шаруалар, жұмысшылар, қызметшілер. Бұл дайындығы бар, көзі ашық газет оқырманы емес. Осыдан келіп материалға өте ұғынықты пішін беру қажет екені туындайды. Баяндау мәнері қарапайым, тілі жатық және көпшілікке түсінікті болуға тиіс. Сөйлеу тілі кең орын алып, ғылыми-техникалық терминдер, әр түрлі кірме сөздер аз пайдаланылғаны абзал....

Міне, радиогазетті ұйымдастырушы басшылыққа алуға тиіс негізгі төрт тармақ – осылар. Бұл талаптар газетті редакциялауды өте қиындатып жіберді. Материал іріктеп алуда да ерекше тапқырлық керек болды. Халықтың күнделікті қолданатын сөйлеу тілін жақсы білу, тыңдаушы психологиясын түсіну және материал іріктеудегі ерекше сергектік осы талаптардан туды.

Енді нөмірдің түр-пішінін табу керек. Бұл ең қиын міндет деуге болады. Ұйымдастырушылар абыройына қарай, газет пішіні сәтті табылғанын ашық айту керек. Радиогазетті оқымайды, тыңдайды деген негізгі қағиданы басшылыққа ала отырып, ұйымдастырушы мен оның алғашқы көмекшілері газетті әңгімеші түрінде шығара бастады. Бұл өте дұрыс еді. Шалғайдағы ауылға бір жолдас келді делік. Сөйтіп, ол жергілікті тұрғындарға елде, шетелде не болып жатқандығы туралы әңгімелейді. Саяси жаңалықтар, дүние жүзіндегі аса маңызды оқиғалар, заң шығару, шаруашылық жүргізу, әкімшілік жасау тәжірибесі, ғылыми жаңалықтар, техниканың кереметтері, театр, өнер саласы, жаңа кітаптар және басқа да көптеген жайлар туралы сырттан келген адам қарапайым сөздермен айтып береді. Міне, радиогазет осындай әңгімеші болуға тиіс.

«Радиослушатель» журналы 1929 жылғы 12-ші санында Қызылордадағы қалалық станция «Советская степь» радиогазеті бойынша хабар беруге кірісті» – деп хабарлады. Станция одан әрі радиогазет шығаруын жалғастыра берді және жеткілікті тәжірибе жинақтады. Текстер музыка фонында оқылды, оған дайындығы бар авторлар тартылды. Негізгі тексті дикторлардың оқуымен бірге, микрофон алдына партия, шаруашылық, кәсіподақ және қоғамдық ұйымдардың өкілдері белгілі бір актуальды мәселе бойынша сөйлету кеңінен қолданылды. Үш айдың ішінде эфирден осындай 25 сөз сөйленді.

Кейіннен қызылордалық тілші «музыкамен көркемделген радиогазеттің 20 нөмірі әр жұма сайын жүйелі түрде беріліп тұрды. Оның шықпай қалған кезі болған емес» деп хабарлады.

Орынборда саяси радиохабардың басты тұтқасы «Рабочий полдень» (күн сайын шығарды), «Большевистские темпы» және «Жаппай коллективтендіру үшін» (күнара шығады) радиогазеттері болды. Егіс даласында 7 радиохабар беруші және 2 қысқа толқынды аппарат жұмыс істеді.

Осы кезде тағы да радиогазет қандай болу керек деген мәселе төңірегінде өткір пікірталас өрбіді. Біреулер «радио арқылы газет шығару керек» – деді. Басқа біреулер баспа станогында басылатын газеттерді бұқараға басқа да техникалық әдістермен баратын газетпен қосуға шақырды.

Радиогазеттің таралымының негізгі көрсеткіші деп тыңдаушылар бұқарасының қатысу деңгейін алуға тура келеді. Өйткені бұл көрсеткіш оның бұқара санасына қаншалықты жететінін немесе жетпейтінін, оның қаншалықты қабылдағанын және мойындағанын көрсетеді.

Орталық радиогазеттері қуатты радиостанциялар арқылы берілетіндіктен де үлкен аудиторияларға ие болып отырған сияқты болып көрінеді. Ал жергілікті радиогазеттер мұндай қуатты станцияларға қол жеткізе алмайды. Сондықтан олардың аудиториясы да шағын.

Алайда мәселе, ең алдымен, аудитория санында емес, оның сапасында және белсенділігінде. Себебі, қуатты радиостанциялар арқылы берілсе де көп пікір туғызбайтын хабарлар бар екені өтірік пе? Ал, керісінше, сол кездің өзінде белсенді аудиториясы бар «Еңбекші қазақ» және «Советская степь» сияқты да жергілікті хабарлар болды.

Міне, сондықтан да радиогазет өзі өмір сүрген алғашқы күндерден бастап, редакцияның алдында тыңдаушыға тартымды түрде қызғылықты, мазмұнды хабар беруге үйрену міндеті тұрды.

Бұдан кейін радиогазеттің тілі қандай болу керек деген де айтыстар жүрді. Осы тұрғыдан алғанда 1930 жылы «Радиофронт» журналының бетінде (1930, № 2, 48-бет) жарияланған «Радиогазет қалай ұйымдастырылуға тиіс» деген мақала жөніндегі пікірсайыс ынта туғызады. Оның авторы баспа газеттерін қайталауды, олардың тілін радиода пайдалануды айыптады. Мұндай құбылысқа жол беруге болмайды деп санады. «Радиогазет жанды сөйлеу тілінде жүру керек» деді.

Яғни, сол кезде-ақ көптеген адамдар радиода сөйлеу тілі басым болуға тиіс деп санаған. «Радионың тілі кітап тілі емес, газет тілі де емес, сөйлеу тілі болуға тиіс», – деп жазды профессор К.Я. Шнейдер. Радиода сөйлеу тілін қолданудың дұрыстығын Ф.Я.Кон былай деп негіздеді: «Оқырман қандай да бір ойды түсінбей қалса, өзіне түсініксіз үзіндіні қайталап оқи алады. Тыңдаушыда мұндай мүмкіндік жоқ».

Алғашқы республикалық қазақ радиогазетінің тұңғыш редакторы болған, филология ғылымдарының докторы, профессор Бейсенбай Кенжебаев былайша еске алатын еді:

Онда үш кісі қызмет істедік: редакцияның жауапты хатшысы болып – жазушы Айтпай Хангелдин, редакцияның хабаршы-дикторы болып – журналист Насыр Ногаев істеді. Газетіміз екі бөлімнен тұратын. Оның біріншісі — жалпы саяси бөлім, екіншісі – ойын-сауық бөлімі деп аталатын. Бірінші бөлімде шағын материалдар, мақалалар, хабар-ошарлар болды. Оларды негізінен өзіміз құрастыратынбыз, тек анда-санда ғана бірді-екілі мақалаларды күнделікті шығатын газеттен, көбінесе «Еңбекші қазақ» газетінен алатынбыз. Газеттің ойын-сауық бөлімі түгелдей музыка, ән-күй, өлең-тақпақ болып келетін. Оларды астанадағы театр артистерін шақырып айтқызатын едік.

Көріп отырғанымыздай, бұл жерде көп тәжірибе баспа газеттерінен алынғанмен, тек қана радиоға тән өзіндік белгілер де біртіндеп қалыптаса бастағаны айқын аңғарылады. Бұлар: сөйлеу тілі, бірнеше дауыспен оқу, аудиторияға сөз тастау, автордың тыңдаушылармен тікелей әңгімесі, сұрақтарға жауаптардың тікелей берілуі, материалдардың барынша ұғынықтылығы және т.б.

1932 жылы «Говорит СССР» журналы Қарағандының радиосы туралы мәліметтер басады. Онда желтоқсан айынан бастап «Рабочий полдень» радиогазеті және қазақ тілінде хабар ұдайы беріле бастайтындығы айтылған.

«Лениншіл жас» радиогазетінің 19 қазандағы санында 15 қазанға қарай өлкедегі астық дайындау жоспары 39,5 процентке ғана және жоспар 26,6 процентке орындалғандығы туралы хабар берілді. Радиогазет: «қатардан қалмайтындар», «артта қалғандар», «мүлдем артта қалып қойғандар» және «артта қалып, масқара болғандар» деген ұғымдарды енгізіп, астық дайындау бойынша артта қалған аудандардың комсомол комитеттерін кемшіліктерді жылдам жоюға шакырады.

Кеңес радиосы қалыптасу кезінде оның қоғамдық-саяси хабарларының негізін радиогазеттер құрады. Ал газет хабардың мазмұны, мәні болды. Хабардың өзі оның дыбыс арқылы бейнеленуінен тұрды. Осылайша қазақ радиогазеттері біршама уақыт өмір сүрді. Ол осы уақыт ішінде ақпарат және насихат хабарларының негізгі пішіні ретінде едәуір өзгеріске ұшырады. Бұл өзгерістер хабардың аса маңызды жанрларының эволюциясын бейнелейді, олар үшін радиогазет құнарлы орта болды. Радиогазеттер өткен жол өзінің соңында шығармашылық әдістерінің жиынтығын, ойдағыны эфирде бейнелеу әдістерін қалдырды. Радиогазеттердің даму ерекшеліктерін талдау қызғылықты, сондықтан тарихи жағынан ғана емес, сондай-ақ әдістемелік жағынан да құнды. Өйткені оларда ізденістердің, қателіктердің, жетістіктердің тағылымды тәжірибесі бар.

Радиохабар пішіні туралы кезінде әртүрлі пікір білдірілгенімен, оның орны мен ролі, пайда болуы жайлы айтылған ойлар бір арнаға саяды. Мысалы, М.Барманқұлов: «Радионың өзіндік ерекшелігіне сай келетін түрлер радиогазеттің өмір сүруімен қатар және белгілі бір кезеңде олар жабылғаннан кейін пайда болды. Көптеген пішіндер бірегей ғана емес, барлық радиохабарына да тән. Оларға радиомитингіні, радиожиналысты, радиоүндесуді, радиокомпозицияны, радиофильмді және тіпті радиотрибуналды да жатқызуға болады. Олар белгілі бір газет пішіндері мен жанрларына ұқсап қана қоймай, ауызекі тілдің өзіндік ерекшелігіне сай келетін өз түрлері мен жанрларының да жасалғанын дәлелдейді»¹— дейді. Ал, Ю. Летунов олардың радиохабар пішіні ретінде пайда болған уақытын нақтылай түседі. «1925 жылғы 24 мамырда Москвадан радиомитинг берілді. Ол Болгариядағы Цанковтың буржуазиялық үкіметі таңған қанды оқиғаларға арналған еді. Онда Болгария еңбекшілерінің көсемі Г.М.Дмитриев сөз сөйледі». Кеңестік радионың тарихын зерттеген В.Дубровин де радиомитинг туралы осы пікірді айтады.

1927 жылдың басында «Жұмысшы радиогазетінде» берілген алғашқы радиомитингілер шағын редакциялық мақалалар сипатында болды. Оларда редакция тыңдаушылардың талқылауына белгілі бір мәселені қойып отырды. Ал тыңдаушылар бұқарасы газеттің бұл бөлімінен өзінің пікірі, көзқарасы мен ұсынысы үшін орын табатынын сезінді. Сөйтіп, көп ұзамай редакция бірнеше пікірлердің орнына белгілі бір радиомитингіде қозғалған мәселе бойынша, ондаған, тіпті, жүздеген пікірлер мен ұсыныстар алатын болды.

«Радиомитингінің бұқаралығы мен беделі атап көрсетілді, редакцияның өзі де, партия мен үкіметтің жауапты басшылары да және ең бастысы тыңдаушылар бұқарасының өзі де пікірін білдіре алады. Радиомитинг орасан зор пікірсайыс мінбері болып табылады. Онда Одағымыздың ұшы-қиыры жоқ кеңістігінің әр тарабында жүрген жұмысшылар мен шаруалар ғана емес, сондай-ақ орыс тілін түсінетін шетелдік тыңдаушылар да сөйлей алады» дейді И.Малкин “Газета в эфире” атты кітабында.

Радиомитингілер қалың бұқараны тарта отырып, жалпыға бірдей жариялылық ахуалында өткізілді. Талқыланып отырған мәселе бойынша белгілі бір кезеңге шаралар кешені де осында әзірленді, шарттар жасалынды. Артта қалушыларға қамқорлық ұйымдастырылды. Радио осы шараларды жүзеге асыруға нақты көмек көрсетті. Өз тыңдаушыларына олардың орындалу барысы туралы жүйелі хабарлар беріп отырды.