Көлемдік типті компрессор

Ашық типті компрессор - хладагентпен байланыспайтын компрессорлы агрегат.

Плунжерлі компрессор - шатунның жоғарғы бөлігі поршеньге шпиндель көмегімен бекітілетін поршеньді компрессор.

Поршеньді компрессор - цилиндрде түзу сызық бойымен және беріліп-кері қозғалатын бір немесе бірнеше поршеньнен тұратын көлемді типті компрессор.

Шеңбер бойымен қозғалатын компрессор – сығылатын орта айналу осьіне перпендикуляр бағытта диффузор және дөңгелек күрекшелері рқылы қозғалатын құбыркомпрессор.

Конденсатор – хладагент буы жылуын суытқышқа бере отырып конденсацияланатын жылуалмастырғыш.

Сулы конденсатор – суытқыш ретінде су қолданылатын конденсатор.

Ауалы конденсатор – суытқыш ретінде ауа қолданылатын конденсатор.

Конденсатор-буландырғыш – төменгі температуралы каскадтағы хладагент конденсациясы жоғары температуралы каскадтағы хладагенттің булану жолымен жүзеге асатын каскадты типті тоңазтқыш қондырғылардағы жылуалмастырғыш.

Кожухотрубный конденсатор – бір немес екі қақпақпен жабылған екі ұшы түтікті тақтайға бекітіліп теріге енгізілген құбыр шоғырынан тұратын конденсатор.

Оросительная градирня – судың тоңазытылуы оның ауада жартылай булануына негізделген рециркуляциялаушы суды суытуға арналған қондырғы.

Сұйықтарды бөлгіш – сұйық хладагенттің компрессорға түсуінің алдын алуға арналған буконденсациялық тоңазтқыш машинаның сорғыш құбырөткізгішінде болатын резервуар.

Майды бөлгіш – майды хладагент буынан ажыратуға арналған компрессорлық тоңазтқыш машинадағы қондырғы.

Рассол – тұздың судағы ерітіндісі.

Ресивер – сұйық хладагент қорын сақтауға арналған буконденсациялық машинаның жоғарғы қысым бөлігінде болатын сыйымдылық.

Ауалы ресивер (қысымды жұмыс істейтін ыдыс) – сығылған ауаны жинақтауға арналған және сығылғагн ауа жүйесінің жоғарғы қысым бөлігінде болатын сыйымдылық. Негізінен, оның қосылулар санын азайта отырып, ауалы компрессор жұмысын жеңілдетуде қолданылады.

жылуалмастырғыш – өзара бөлінген екі орта арасында жылуды тасымалдауға арналған аппарат.

Термореттеуші вентиль (ТРВ)- оның көмегімен сұйық хладагенттің ұлғаюы жүретін және оның басқарылуы жүзеге асатын буконденсациялық тоңазтқыш машинада хладагент шығынын реттеуші.

Хладагент – денеден жылуды төмен температурамен жұта отырып оны жоғары температуралы денеге беретін тоңазтқыш циклына қатысатын сұйықтық.

2 ДӘРІСТЕР

Дәрістер – мақсаты дисциплинаның теориялық сұрақтарын логикалық формада қарастыратын оқу сабағының формасы.

1 Дәріс. Тоңазытқыш қондырғыларды монтаждау

1.2. Монтаждық жұмысты ұйымдастыру

1.3. Монтаждық жұмысты жүргізген кездегі техникалық қауіпсіздік

1.4. Коммуникацияларды, конструкцияларды және құралдарды монтаждаудың заманауй әдістері

1.5. Тоңазытқыш құрлдарды монтаждау

1.5.1.Машиналар мен аппараттардың фундаменті

1.5.2. Тіреуіш конструкциялардың разметкасы, құралдарды орнату және выверка

1.5.3. Поршеньді, ротациялық және винтті компрессорларды монтаждау

1.5.4. Негізгі аппараттар мен көмекші құралдарды монтаждау

1.5.5. Саудалық тоңазытқыш қондырғыларды монтаждау ерекшеліктері

Тоңазтқыш қондырғыларды монтаждау – оны орнату, жөндеу және эксплуатацияға қосу бойынша атқарылатын жұмыстар комплексі. Тоңазтқыш қондырғыларды монтаждау компрессорлардың, аппараттардың, көмекші механизмдер және тоңазтқыш агент, суықтасымалдағыш, май, су және т.б-ға арналған құбырөткізгіштер жүйесін монтаждаудан тұрады.

Монтаждау жұмысының көлемі құралды агрегатау деңгейіне байланысты. Тоңазтқыш машиалардың классификацисына сәйкес, өнімділігі 200 Вт және одан да жоғары болатын арнайы құралдар (саудалық агрегаттар, автономды транспортты кондиционерлер және т.б) агрегат түрінде беріледі және монтаж осы тоңазтқыш қондырғыны белгіленген жерге орнатуға және электржүйеге қосуға негізделеді.

Сауда кәсіпорнында, ауылшаруашылығында және тамақ өнеркәсібінде пайдаланылатын өнімділігі орташа (116 кВт дейін) компрессор-конденсатор және аппаратты агрегаттар түрінде беріледі, оларды монтаждау, жобаға сәйкес, агрегаттар арнайы белгіленген бөлмелерде орналастыруға негізделген, одан кейін агент , жылутаымалдағыш құбырөткізгіштері монтаждалады.

Өнімділігі 116 кВт-тан жоғары болып келетін құралдар агрегатты емес немесе жартылай агрегат түрде беріледі. Ірігабаритті машиналар мен аппараттар (горизантальді компрессорлар, буландырғыш конденсаторлар және градирнялар) түйіндер бойынша беріледі. Оларды монтаждау күрделірек болып келеді.

1.2. Монтаждау жұмыстарын ұйымдастыру

Тоңазтқыш құралды монтаждау құрылыс, санитарлық, электртехникалық жұмыстармен тығыз байланыса отырып жүргізіледі. Құрылыстық бөлімшелер құрал астына фундамент, тіреуіш конструкциялар, құралды орналастыруға арналған аумақтар, грунттағы құбырөткізгіштер төсемелеріне арналған каналдар, территория бойынша құбырөткізгіштер төсемелеріне арналған эстакадтар, темірбетонды резервуарлар және градирнялар конструкцияларын тұрғызады. Санитарлық және техникалық жұмыстарды жүргізетін бөлімшелер суға және пайдаланылған суды канализацияға құюға арналған жерасты құбырөткізгіштерін жүргізеді. Электротехникалық жұмыстарды жүргізетін бөлімшелер электрмен қамту және жарықтандырумен байланысты барлық комплекстің монтажын жүзеге асырады. Автоматизация бойынша қондырғылар сәйкес мамандандырылған ұйымдармен жүзеге асады.

Құралды монтаждау монтаждау ұйымы дайындаған жұмысты орындау жобасы негізінде немесе қажетті құралдар мен материалдарды дайындағаннан кейін кәсіпорын жұмысының схемасы бойынша жүзеге асырылуы тиіс.

Монтаждау жұмыстарын жүргізбес бұрын СНиП сәйкес келесілерден тұратын ұйымдық-техникалық дайындық жүргізілу керек:

-тапсырушыдан немесе генподрядчиктан монтаждау ұйымы жобалық және техникалық құжаттаманы алу;

-монтаждау жұмысы өнімі жобасын белгіленген тәртіпте дайындау, сәйкестендіру және бекіту (ППМР);

-технологиялық құралдардың жинақтамаларын, құбырөткізгіш және металлконструкциялардың түйіндерін сақтауға арналған ашық аумақтарды, қоймаларды ұйымдастыру;

-тұрақты және уақытша жерасты жолдарын жабдықтау;

-өндірістік және тұрмыстық бөлмелердің, уақытша жабдытаудығ монтаждау жұмысына арналған қажеттіліктерді табу;

- тұрғызылып жатқан объектке монтаждау жұмысына қажетті электрэнергия, су, бу, сығылған ауаны беруге арналған сыртқы жүйелерді төсеу;

-сыртқы және ішік электрмен жарықтандыру қондырғысы; -жұмыс өндірісіндегі жоспарда қарастырылған құралдарды, құбырөткізгішматериалдар түйіндерін комплектпен беру;

-монтаждау ұйымын жқмыс өндірісі жобасында қарастырылған монтаждау механизмдерімен, транспорттық құралдармен, инструменттермен және басқа да қажеттіліктермен жабдықтау;

-монтаждау жұмысының өндірісіне қажетті монтаждық эксплуатациондық және көтерме-транспортты құралдарды монтаждау;

-қауіпсіздік техникасы және еңбекті қорғау бойынша шараларды орындау.

Монтажды-технологиялық құжаттамаларға жатады: монтаждау жұмысы өндірісінің жобасы (ППМР) және стандарттық емес құралдарды жасаудың технологиялық картасы. Монтаждау жұмысы өндірісінің жобасы құрылыс объектісінің жалпы мәселелерін шешетін құрылыс ұйымы жобасының бөлігі болып табылады. Оның негізгі қызметі – монтаждық және құрылыстық жұмыстардың орындалуын, монтаждау жұмысы өндірісінің технологиясын, түрлер бойынша жұмыстар көлемін, монтаждау құралдарының қажеттіліктерін, , жабдықтар мен инструменттерді анықтау. Монтаждау жұмысы өндірісі жалпы жағдайда: монтаждау әдістерін түсіндіруден, технологиялық құбырөткізгіштер мен құралдарды сынау ретінен, монтаждау жұмысының сапасын бақылау бойынша талаптардан тұратын түсініктеме жазбадан; монтаждау зонасында транспорттық құрадардың қозғалысына арналған жолдармен, уақытша өндірістерімен, қоймалық және тұрмыстық бөлмелерден, құралдар мен құбырөткізгіштерді жинастыраыруға арналған алаңдарымен бірге көрсетілген құрылыстық генпланнан тұрады. Монтаждау схемасы құралдарды, металконструкцияларды және құбырөткізгіштерді монтаждау зонасында қозғалтуға, оны орнатуға және бекітуге байланысты мәселелерден тұрады.

Монтаждауға құралдр мен құбырөткізгіш түйіндерін беру монтаждау жұмысы өндірісінің жобасы бойынша қабылданған жұмыс өндірісі графигіне сәйкес жүзеге асырылады. Құралдарды монтаждауға жіберген кезде жобаға сәйкестілік комплектісін, сыртқы күйі бойынша техникалық жағдайын, дайындаушы-зауыт дайындайтын арнайы инструменттердің техникалық құжаттамаларының толық болуын тексере отырып, акт толтырады. Көрініп тұрған ақауларға ие, сақталуға кепілдік мерзімінің өтіп кеткен құралдары түйіндері мен бөлшектерінің жұмысқа қабілеттілігін қайтадан тексеруге (ревизие) жіберіледі. Суытушы батареялар мен құбырөткізгіш түйіндерін монтаждауға жіберер кезде фланецтардың тығыздаушы беттердің, резьбалық байланыстардың күйіне, тазалығына мән бере отырып, сызбаға сәйкестілігін тексереді.

Құралдар мен құбырөткізгіштер монтаждауға жіберілетін ғимараттарда, градирнялар, ашық аумақтарда монтаждау жұмысы өндірісінің жобасында қарастырылған құрылыстық жұмыстар орындалу керек. Мысалы, машиналық бөлімшеде қабырғалар, жақтаулар, құралдығң астына қоятын фундаменттер, едендер, құбырөткізгішке арнлған каналдар, құбырөткізгіштерді бекітуге арналған қондырғылардағы бөлшектер орнатылуы керек. Тоңазтқыш камерасында жылуизоляциялық бөгеулердің ішкі бетінің жекелеген бөліктері аяқталған болу керек, тоңазтқыш құралдар мен құбырөткізгіштерді бекітуге арналған бөлшектер (анкерлы болттар, пластиналар) орнатылуы керек.

Бөлмені тұрғызған кезде құрылыс конструукцияларында басты осьтер мен биіктік белгілерінің дұрыс көрсетілуін, қабырғалар мен бөгеттерде құбырөткізгіштер өтетін сағылаулардың болуын, бөлшектердің дұрыс орнатылуын және олардың берік болуын тексеру керек.

Фундаментті тұрғызған кезде тексереді: сызбаға сәйкестілігін (фундаменттің, сағылаулар мен бөлшектердің геометриялық мөлшерін), анкерлы болттың астында жасалған саңылаулар, колодцалар, бөлшектер мени фундаментті болттардың өзара орналасуын; реперлар мен құралдардың негізгі осьтері көрсетілген закладты пластиналардың болуын; беттің күйін (шытынаулар мен сынулар); бұзатын және бұзбайтын бақылау әдісі арқылы бетонның беріктігін. Монтаждауға функционалды блокты тұрғызатын технологиялық құбырөткізгіштер мен құралдарды орнатуға арналған тіреуіш конструкциялар, фундаметтер және бөлмелер беріледі. Фундаменттердің, ғимараттардың қабылдануын тексеру нәтижелері мен ескертпелері көрсетілген актпен констатациялайды. Құрылыстық өкіл, монтаждық ұйым және тапсырыс берушінің қолы қойылған акт объектілерің монтаждау жұмысына дайын екндігін білдіреді.

1.3 . Монтаждау жұмыстарын жүргізген кездегі қауіпсіздік ережелері.

Монтаждау ұйымы барлық жұмыс сатыларында жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету керек.

Монтаждау аумағын, жұмыс аймағын, жүк көтеруші машиналар мен транспортты құралдардың, адамдардың қозғалысын ұйымдастырған кезде олардың шегінде тұрақты түрде немесе потенциалды түрде қауіпті өндірістік факторлар әсер ететін адамдар үшін қауіпті зонаны белгілейді. Қауіпті зоналар белгіленген формада қауіпсіздік белгісімен және жазбалармен көрсетілуі керек.

Тұрақты түрде әсер ететін өндірістік факторлар зонасына оқшауланбаған электрқондырғылар бөлігіне жақын аумақ; 1,3 м жәден одан жоғары болып келетін қоршаулар маңайы; машиналар мен құралдардың, жұмысшы оргаендардың немесе олардың бөліктерінің қозғалысына арналған жерлер; шекті мәннен жоғары концентрацияларда зиянды заттар болатын жерлер немесе МЕСТ нормасы бойынша шекті мәннен асып кеткен шудың болуы; жүк көтеретін крандар арқылы жүктердің қозғалысы жүзеге асатын жерлер жатады.

Потенциалды түрде әсер ететін қауіпті өндірістік факторлар аумағына тұрғызылып жатқан ғимарат маңайы, конструкциялар мен құралдардың монтажы жүзеге асатын ғимарат баспалдақтары жатады.

Тұрақты түрде әсер ететін өндірістік факторлар зонасына бөтен адамдар кіріп кетпес үшін қорғаушы қоршаулармен қоршап тастайды. Бұл зоналарда құрылыс-монтажды жұмыс өндірісі іске аспайды.

Ең басты назар пісіру (сварщочные) жұмыстарына арналу керек. Бөлмелердегі пісірушілердің жұмыс орны пісіру кезінде көбен бетті сәулелену энергиясынан, шашарытулардан, ұшқындардан қорғау үшін биіктігі 108 м кем болмайтын жанбайтын экрандармен (ширма, қалқан) бөлінку керек. Ашық ауада пісіру жұмысын жүргізген кезде бұндай бөгеттерді адамдардың интенсивті қозғалатын аумақтарында және бірнеше пісірушілер бірге жақын жұмыс істеген кезде қою керек.

Газ баллондары тура күн сәулесінен және соққылардан қорғалыну керек, сонымен қоса жылытқыш құралдардан 1м арақашықтықта оқшаулану керек.

Газопроводящие рукава на ниппелях горелок, резаков и редукторов, а также места наращивания рукавов, необходимо закреплять стяжными хомутами. Пісіру қткізгіштерін төсеген кезде немесе орныны ауыстырған кезде олардың оқшаулануының зақымдануына қарсы шаралар қолдану керек және оларды сумен, маймен, болат канаттармен және ыстық құбырөткізгіштермен жанасуын алдын алу керек. Өртке қауіпті орталармен толтырылған құбырөткізгіштер мен аппараттарға пісіру жұмыстарын жүргізуге тыйым салынады. Аппараттар мен құбырөткізгіштерге демонтаж жұмыстарын жүргізу олардан өрткеқауіпті орталарды толығымен алып тастағанан кейін барып жүзеге асырылады.

Технологиялық құбырөткізгіштерді беріктілік пен герметикалыққа сынаған кезде заглушкаға қарама қарсы және жақын тұруға, қысымдағы құбырөткізгіштер мен арматуралардың ақауларын жөндеуге, құбырөткізгіш бойынша жүруге тыйым салынады. Үрленетін және сыналатын құбырөткізгіштен ауаны тастау орны дұрыстап қоршалу керек. Құбырөткізгіштерді сынаған кезде күзетілетін зонаға адамдардың кіруіне тыйым салынады. Құбырөткізгіштер мен құралдарды сынаған кезде пісірілген жерлерді соққылауға тыйым салынады.

Құрылыс аумақтары мен монтаждау жұмысы өндіріс орнын электрмен жарықтандыру үшін ғимараттың ішінде типтік стационарлы инвентарлы жарықтандыру қондырғысын қолданады. Жарықтандыру жұмыстық орынның барлық деңгейіне бірдей таралу керек. Құрылыс аумақтары мен жқмыс өндірісі орындарын электрмен жарықтандыру жиілігі 50 Гц айнымалы ток жүйесінен және кернеуі жарықтандыру құралдары үшін 220 В, ал қолмен тасымалданатын жарық шамдары үшін 12 В болатын тұрақты ток жүйесінен қосылу керек.

Электр жүйелерінде және электр қондырғыларында монтаждау мен жөндеу жұмыстары оларда кернеу толығымен болмаған кезде және жұмысты қауіпсіз орындау бойынша барлық шаралар орындалған кезде жүргізіледі.

Технологиялық құралдарды, конструкцияларды және құбырөткізгіштерді монтаждау әдістері ағындық-біріктірілген, кезекті, комплектті-блокты, іріблокты, ағынды-түйінді және төсемесіз деп бөлінеді.

Ағындық-біріктірілген әдіс мұқият инженерлік-экономикалық дайындықы талап ететін прогрессивті және үнемді әдіс. Ол объект құрылысының нормативті жалғасу мерзімінің қысқаруына ықпал етеді. Құрылыс-монтаждау жұмыстары құрылысқа қатысатын барлық құрылыс-монтаждаушы ұйымдармен, сонымен қоса, құралдар мен матрериалдарды келісілген уақытта жеткізіп отыратын тапсырушымен келісе отырып қатаң дайындалған график бойынша жүргізіледі. Бұл әдістің кемшілігіне жалпықұрылыстық және бөліктік жұмыс процесі кезінде құралдарды ақаулардан кететін қосымша шығынар.

Кезекті әдісті техникалық жағдайлар бойынша тек қана тұрғызылған ғимараттар мен бөлмелерде орнатылған құралдарды монтаждаған кезде, сонымен қоса, монтаждау жұмсының аз көлемінде қолданылады.

Комплектті-блокты әдіс монтаждаушы аумақтан монтаждау ұйымдарының өндірістік базаларына жұмысты максимальді түрде тасымалдау кезінде қолданылады. Нәтижесінде, агрегатты құралдар құрылысына тіреуші және қызмет көрсетуші конструкциялардан, байланысатын технологиялық құбырөткізгіштерден, электротехникалық және автоматты жүйелер элементінен тұратын комплекті блокты қондырғы түрінде тасымалданады.

Іріблокты әдіс қысқа мерзім ішінде дайындаушы-зауыттар ірі транспортабельді комплектті блок түрінде немесе құралдар мен коммуникацияларды орнатуға арналған монтаждау аумағында іріленген жинақтама түрінде құралдарды беру нәтижесінде жұмыспен қамтамасыз етеді.

Ағындық-түйінді әдіс зауыттық дайындығы төмен дәрежелі болып түсетін құралдарды монтаждау кезінде пайдаланылады. Әдістің негізгі принципі келесідей ұйымдық техникалық шаралармен қамтамасыз етілетін ұздіксіз, бірқалыпты жұмыс өндірісі болып табылады: монтаждаудың технологиялық процесін құрамдас процесстерге және операцияларға бөлу, өндірістік ритмді құру, орындаушылар арасында еңбекті бөлу, іріленген жинақтама мен уақыт пен кеңістікте монтаждау процесстерін сәйкестендіру.

Төсемесіз әдіс машинаның негізіне монтирленген реттеуші қондырғыларды, инвентарлы реттеуші төсемелерді, арнайы жабдықтарды, арнайы конструкциялы орнатылатын гайкаларды пайдалану жолымен құралды төсемесіз монтаждауға негізделген.

Құралдар мен коммуникацияларды монтаждаудың прогрессивті және экономикалық әдістерінің қолданылуы «лездік монтаж» деп аталатын түсінікті тудырды. Лздік монтаждауды пайдалану технологиялық линиялар мен қондырғылардың нормативті монтаждалу ұзақтығын 20-25 % қысқартуға мүмкіндік берді.

1.5. Тоңазтқыш құралдарын монтаждау

1.5.1. машиналар мен аппараттардың фундаменті

Барлық машиналарды, аппараттарды, механизмдерді фундаменттерге, виброоқшаулайтын тіреуіштерге бекітілген кронштейндер құрылыс конструкциялары (едендер, жапқыштар, қабырғалар, колонналар, кансольді балкалар) қызметін атқаратын тіреуіш конструкцияларға бекітіледі.

Құрылыс конструкцияларында аз меншікті жүк кезінде және жақсы теңестірілген динамикалық жүктеме кезінде грунтқа түсетін аз массалы құралдан тұрады. Қабырғалар мен колонналарда майбөлгіштер, жылуалмастырғыштар болғандықтан, қабырғалар мен жақтауларға суытқыш батареяларды, ауаны тоңазтқыштарды орнатады, еденге вентиляторлар, насостар, сыйымдылықты және жылуалмастырғыш құралдар, аз құуатты компрессорлы-конденсаторлы агрегаттар бекітіледі.

Теңістірілмеген динамикалық жүктемесі бар машиналар мен механизмдерді орнатқанда виброоқшаулаушы тіреуіштер (1.1 сурет) пайдаланылады. Дірілді басу металдық немесе темірбетондық плиталар арасында орнатылған серіппелі немесе резіңкелі элементтерді қолдану арқылы жүзеге асады. Үлкен массалы құралдан жүктемені беру үшін немесе жоғары динамикалық жүктеме кезінде грунтқа фундамент жасайды.

1.1 сурет. Д Дрілдің берілуін алдын алуға арналған қондырғылар конструкциясының мысалы:

а – дірілді оқшаулайтын тіреуіштер; б – құралдарды бекіткен кездегі эластикалық элементтер; в – насосты орнатқан кездегі дірілді оқшаулайтын элементтер; 1 – құралдың жақтауы; 2 – иілгіш эластикалық элементтер; 3 - фундаментті болттар; 4 - серіппе; 5 – құбырөткізгіштегі иілгіш вставка; 6 – құбырөткізгіштер қабырғалар арқылы өткен кездегі эластикалық гильза.
Құралдың жақтауын фундаментке бекіту үшін фундаментті болттарды пайдаланады. Фундаментные болты могут заделываться в фундамент или быть съемными. Фундаментті болттар конструкциясы бойынша: с отгибом заделываемого конца, конустық басы бар, анкерлы плтитасы бар, түзу, ұяшықтарда распорлы конустың сығылуымен, қозғалмалы цанг немесе эпоксидті желім (1.2 сурет) көмегімен бекітілген болуы мүмкін. Әдетте, фундаментті болттар көптеген машиналардың жеткізілу комплектісіне кіреді.


1.2 сурет. Фундаментті болттар:

а - глухой с отгибом в массиве фундамента; б - глухой с отгибом в колодце; в – анкерлы плитасы мен оқшаулаушы түтікшесі бар; г – скважинасында түзу конусты басшығы бар; д – фундамент массивінде анкерлы плитасы бар түзу құрамалы; е – анкерлы плитасы мен оқшаулаушы түтікшесі бар; ж – анкерлы плитасы мен Т-тәрізді бұрылатын басшығы бар; з – эпоксидті желімдегі түзу; 1 - фундаментті болт; 2 – жақтау; 3 – оқшаулаушы түтікше; 4 - анкерлы плита; 5 - байланстырғыш муфта.

Құралдарды мондаждамас бұрын осьтердің разметкасын және құралдың құрылыс конструкцияларнда жобаға сәйкес орналасуын анықтайды. Одан кейін құралды тіреуіш конструкцияларда орнатады.

Құралдың орнатылуы деп жобада қарастырылған тіреуіш конструкцияларда құралдың сақталу жерінен орналасу жеріне дейінгі монтаждау аумағында оның жүк көтеруші құралдарымен орын ауыстыру процесі. Құралды ағаш брусьяға, металдық төсемеге, орнатылатын домкраттарға немесе тіреуіш конструкцияларға орнатады. Орнтқаннан кейін құралды выверяют.

Выверка деп осьтерге қатысты құралдардың, тіреуіш конструкциялардың орналасуын анықтау және монтаж бойынша нұсқаулық талабынан асып кетпейтін шекті ауытқуларға сәйкестендіріп, келтіруді айтады. Кейде құралдың выверкасын оның орнатылуымен сәйкестендіреді.

Құралдың разметкасы және выверкасы кезінде әр түрлі инструменттер мен жабдықтар (1.3 сурет) пайдаланылады.

1.3 сурет. Монтаждау жұмысында қолданылатын инструменттер:

а – ампула көлбеулігін микрометрлік винтпен реттейтін слесарлық деңгей; б – жақтаулық деңгей; в – гидростатикалық деңгей; г - весок отвеса; д - щуп; е – циферблатты тип индикаторы; ж - нутромер (штихмасс).
Вертикальдылықты тексерген кезде отвесаларды, ал горизонтальділікті тексерген кезде 1 м 0,1 немесе 0,2 мм тізбекті бөлінуі бар слесарлық деңгейлерді қолданады. Көлбеулікті тексерген кезде реттелінетін ампуласы бар деңгейлер пайдаланылады. Горизантальділік пен вертикальділікті тексеру үшін жақтаулы деңгейлер қызмет етеді. Сызықты мәндерді анықтау үшін ұзындығы 1000 мм жететін, бөлік құны 1,0 және 0,5 мм болатын металл сызғыштар, ал үлкен арақашықтықты өлшеу үшін рулеткалар пайдаланылады. Зазорларды өлшеуде қателігі 0,01 мм, қалыңдығы 0,003-2 мм пластиналар жиынтығынан тұратын ұзындығы 50, 100 және 200 мм болып келетін щупьтар пайдаланылады. Қателігі 0,05 ммм болып келетін ішкі және сыртқы сызықты мәндерді өлшеу үшін штангенциркульдар және штангенглубинамерлер пайдаланылады. Айналатын бөлшектердің соққысын, болттар созылып кеткенде, біліктер мен муфталардың центровкасы кезінде бөлшектердің деформациясын өлшеу үшін бөлік құны 0,01 және 0,02 мм болатын циферблатты типті шкаласы бар индикаторлар қолданылады. Жекелеген нүктелер биіктігінің айырымын тексерген кезде қателігі 1 мм баратын гидростатикалық деңгейлерді пайдаланады.

Құралды орнатпас бұрын фундаменттің жоғарғы тазаланған бөлігін насекают зубилом, қабырғаларын мұқият тазалап сумен шаяды, металдық төсемелерді, домкраттардың орнатылатын жерін белгілеп, оларды түзейді. Одан кейін фундаментке балка немес каткаларды фундаментті болттардың ұшы құрал жақтауларының орын ауыстыруына бөгет жасамайтындай болып орналастырылады, ары қарай құралды жүккөтеруші кранмен бірге балкаларға немес каткаларға түсіреді.

Выверка процесі кезінде В процессе выверки замеряют отклонения положения оборудования от проектной высотной отметки, от горизонтальности или вертикальности, а также отклонения от соосности, параллельности или перпендикулярности его осей с приводом. Оборудование выверяют на соответствие высотной отметке и горизонтальность на плоских или клиновых подкладках (рис. 1.4,а) или бесподкладочным методом.

Пакеттегі төсемелер саны бестен аспау керек, ал көлбеулігі 1:10 немесе 1:20 болу керек. Төсемелерді колодцаларды бөгемей фундаментті болттарға қарай жақын орналастырады. Выверкадан кейін төсеме горизантальділігінде пакетте бірі бірірне электрпісіру жолымен қабаттастырады.

Төсемесіз әдіс винтті, клинді, гидравликалық домкраттардың, ретеуші винттердің, реттеуші гайкалардың, ал монтаждау кезінде оны қатты тіреуішке орнату жолымен механикалық өңделген орнатылатын беттері бар құралдарды пайдалануды қарастырады.

1.4 сурет. Төсемеде және төсемесіз әдіспен құралдарды выверкалау және орнату:

а – клинді төсемелерде; б – инвентарлы винтті домкраттар көмегімен; в – орнатылатын винттерде; г – орнатылатын гайкаларда; д – қатты тіреуіштерде;

1 – құрал жақтауы; 2 - фундаментті болт; 3 – клинді төсемелер; 4 – орнатылатын домкрат; 5 – орнатылатын винт; 6 – төсемелі орнатылатын пластина; 7 – орнатылатын гайка; 8 – тәрелкелі шайба; 9 – қатты тіреуіші бар металла пластина; 10 - стопорлы гайка.

Орнатылатын винттерді (1.4,в сурет) қолдану құралдың выверка және орнату процесін біріктіруге мүмкіндік береді. Құралды фундаментке түсірмес бұрын винтті жақтауға оның тіреуіш бетінен бірдей ұзындықта (10 - 30 мм) жататындай еіп енгізіледі. Құралды кранмен фундаментке түсіргеннен кейін техникалық құжаттамада қатаң талап болмаса ауытқуы 1 м-ге 0,3 мм болатын горизантальділікке қол жеткізгеннен кейін кезекпен оның орналасуын винт арқылы реттейді. Құралды выверкалағаннан кейін винтттердің орналасуын стопорлы гайкамен тіркеп, фундаментті құюды бастайды. Бетонды құйғаннан кейін орнатылатын винттерді фундаментті болттарды енгізбесм бұрын 1-2 айналдырып орайды.

Осындай жолмен құралдарды тәрелкелі шайбалары бар немесе фундаментті болттар фундамент массивіне енгізілген болса шайбасыз орнатылатын гайкалармен (1.4,г сурет) выверяют. Құралдарды қатты тіреуіштерге онатқан кезде (1.4,д сурет) орнатылатын тіреуіш пластиналарын фундаментті жасаған кезде выверкалағандықтан, горизонтальділкке выверка жүргізбейді.

Машиналардың осьтілік (центровка) выеркасын муфтаның конструкциясына, машиналардың қуаты мен тезжүрістілігіне қатысты әр түрлі әдістермен жүргізеді. Центровка кезінде база ретінде машинаны, ал вывекркадан кейін оның жақтауын алады, жартылай муфта (1.5,а сурет) және біліктердің радиальді және жақтаулық соққыларын тексеру үшін индикаторларды электрқозғалтқышқа орталықтандырады. Әдетте, электрқозғалтқышты жақтауларға бекітеді, ол оны горизантальді жазықтықта екі бағыт бойынша орнын ауыстыруға мүмкіндік береді. Вертикаль жағдайда ось бойынша выверкалаған кезде электрқозғалтқышты орнатылатын винттармен қозғалтады. Біліктер үшін радиальді соққылау шегі 0,01-0,02 мм, тығынды жартылай муфта үшін 100 мм радиусқа 0,03-0,004 мм болып келеді.

Различают такие виды несоосности, как параллельное смещение осей S и перекос, или излом осей А. Жартылаймуфталардың бірдей диаметрі кезінде параллельді сығылуды щуппен немесе қатты сызғышпен (1.5,а суретті қара) өлшеуге болады. О перекосе осей судят по изменению торцевого (осевого) зазора, а между полумуфтами -при повороте вала по отношению к диаметру D, где эти замеры проводят (рис. 1.5,б).


1.5 сурет. Біліктерді орталықтандыру схемы:

а – жартылай муфталардың диаметрлері бірдей болған кезде білік осьтерінің перекосы және параллельді сығылу кезіндегі жартылай муфталар мен біліктердің соққысын өлшеу; б – жартылай муфталар өлшемі бірдей болмаған кезде жартылай муфталарға бекітілген түрде жақтаулы және радиальді зазорларды өлшеу; в – зазорды өлшеу нәтижелерін жазуға арналған кесте формасы; 1 - сызғыш; 2 - индикатор; 3 – индикатор стойкасы; 4 - щуп; 5 – жабдықтар скобасы; 6 – орнатылатын винттер.

Осьтің перекосы жартылай муфталар жақтаулары арасындағы қазоралрдың орташа мәні бойынша немесе жабдықтардағы оларға сәйкес зазорлар бойынша есептеледі. Өлшемді екі білікті 90 бірдей бұра лтырып, біліктің орналасуының төрт жағдайында төрт нүкте бойымен жүргізіледі, алынған нәтижелер кестеге (15,в сурет) жазылады.

Зазорлар кеңіп кеткен фундаментті болттар кезінде өлшейді. Монтаждауды аяқтағаннан кейін және фундаментті құйып болған соң центровкасын жүргізеді, акт толтыру үшін нәтижесін машина формулярына жазады.

Білік осьтерінің перпендикулярлығын немесе параллельдігін тексеру үшін ағын, сызғыш, рейсмустар, бұрыштамалар индикаторлар (1.6,а,б сурет) пайдаланылады.

а – білік параллельділігін сызғыш шкивімен, ағын және бұрыштама көмегімен тексеру; б – олардың арсындағы арақашықтықты өлшеу арқылы ось параллельділігін тексеру; в – 180⁰ бұрылатын жабдықтармен перпендикулярлылықты тексеру; г – Пифагор заңы бойынша ось перпендикулярлығын тексеру; д – отвес ағынынан туындыларға дейінгі арақашықтықты өлшеу арқылы аппарат вертикальдылығын тексеру; 1 – сызықтық өлшемдер (сызғыштар, штихмассы); 2 - шкивтар; 3 - ағындар; 4 - бұрыштамалар; 5 – біліктер; 6 – айналатын жабдықтар; 7 – отвеса жүгі; 8 – отвеса ағыны; 9 - вертикальды аппарат.

Аппараттардың, колонналардың, біліктердің вертикальдылығын отвесалар көмегімен, сонымен қоса, олардан құралдарға дейінгі арақашықтықты өлшеу арқылы выверяют (1.6,д сурет).