6 сынып Қазақстан тарихы 1-тоқсан «№ орта мектебі» кмм
жүктеу/скачать 0.89 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 топ Имақия
- 2 топ Карантия
- 3-топ Көктұма
- 4 топ Дахлан
| Ойлау дағдысы: Түсіну
М: Оқушыларға қимақ қағанаты туралы мағлұмат беру ҮІІІ-ІХ ғасырлар аралығында Солтүстік-Шығыс Қазақстан аумағында қимақ тайпалар одағы қалыптасты. Қимақтар туралы араб, парсы, түркі, қытай деректерінде айтылған. Осы деректер негізінде қимақтардың Батыс Моңғолия даласында өмір сүргенін білеміз. Ол жерден қимақтар VІІ ғ ортасында Алтай таулары мен Ертіс бойына көшті. ЕБҚ оқушыға дереккөздің форматын үлкейтіп, қолдау 1-ші тапсырма. «Ой қозғау» әдісі Ойлау дағдысы: Қолдану Мәтінмен , араб деректерімен жұмыс Әр топқа топ атауларындағы қимақ қалалары туралы мәтін және деректер таратылады. Мәтінді топта талқылап, сипаттама жасап, тапсырмаларды орындайды. 1 топ Имақия – тірек сызба сызу Деректер: Əл-Идриси: «Қимақ астанасы - Имекия темір қақпалы қорғандармен берік қоршалған, ішінде базарлары, ғибадатханалары бар ірі қала». Мәтін: Қимақтар ІХ.ғ. бастап өз алдына жеке мемлекет болып өмір сүрген. «Худуд Әл-аламның» хабары бойынша, Қимақ мемлекетінің орталығы – Имақия қаласы. Парсы тарихшысы Гардизи қимақтар құрамында жеті тайпа болғандығын жазған. Олар: эймур, байандур, татар, ланиказ, ажлар, имек, қыпшақ. Ең атақтылары – қимақтар мен қыпшақтар. Қағанат билеушісі – “қаған”. Бұл атақтан екі саты төмен “ябғу” атағы болды. Жеке тайпа көсемдерін “шад-түтік” деп атаған. 2 топ Карантия- картамен жұмыс . Картадан Қимақ мемлекетінің аумағын, Карантия қаласын көрсету. Деректер Тамим Ібірі Баһр: «Қимақтарда қала мəдениеті мен сауда-саттық істері өрістеді, қимақ қағанының қолбасылық ордасының жанында тұратын қала жəне оның атырабында егін егетін отырықшы мекендері бар» Мәтін: Жазба деректердің хабарына қарағанда қимақтардың екінші орталығы – Алакөлдің шығыс жағындағы Қарантия қаласы. 3-топ Көктұма – картамен жұмыс Картадан Көктұма қаласын тауып, қала туралы мағлұматтар айтып, қимақтардың көрші мемлекеттерін картадан көрсетіңіз Мәтін: Көктұма– ортағасырлық қала орны. Қазіргі Алматы облысы Алакөл ауданындағы Көктұма ауылының жанында, Алакөлдің оңтүстік-шығыс жағасында орналасқан. Көктұманы 1957 ж. Жетісу археологиялық экспедициясы зерттеген. Табылған бұйымдардың дені қыштан жасалған заттар (хұмдар, қос құлақты құмыралар, батырып та, қалыптап та өрнектеген тақталар). Бұлар б.з. 9 – 11 ғасырларына жатады. Көктұма – 9 ғасырда қимақтардың Дамурия деп аталған қаласы, ал Шыңғыс хан империясыкезінде өлке орталық болған. Қазір қаланың орны түгел дерлік жойылуға айналған. 4 топ Дахлан – тірек сызба сызу Деректер: Қимақтарда жазу болған деп топшылауға дәлел бар. Мұны Әбу Дулафтың мына сөзінен көреміз: «Оларда қамыс өседі, бұл қамыспен олар жазады». Тегі қимақтар қамыс қаламмен жазып, мұнда ежелгі түрік әліппесін пайдаланған болуы керек. Мұны Ертіс бойынан, Тарбағатай тауларынан табылған заттар — мезгілі IX—X ғасырларға қатысты түрік жазулары бар қола айналар да көрсетеді. жүктеу/скачать 0.89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|