А 31Айсин М. Ж., Алиева Г. К. Жануарлар морфологиясы. Қостанай: А. Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2016. – 237 бет
жүктеу/скачать 6.78 Mb. Pdf көрінісі
|
| 21 Жүйке жүйесі
Жүйкежүйесі(нервная система) жануарлар организмдерінің қоршаған ортаға бейімделуін және мүшелер жүйелері қызметтерінің біртұтастығын реттейді. Жүйке жүйесін зерттейтін анатомияның бөлімін – neurologia-деп атайды. Жүйке жүйесі ағзада орналасу орындарына қарай: орталық және шеткі бөлімдер болып екіге бөлінеді. Жүйке жүйесінің орталық бөлімінеми және жұлын, ал шеткі бөлімінемидан және жұлыннан организмнің шеткі аумақтарына таралатын мүшелер: жүйке түбіршіктері, жүйкелер, жүйке тораптары, жүйке түйіндері (ганглийлері) және жүйке талшықтарының ұштары жатады. Организмде атқаратын қызметтеріне байланысты жүйке жүйесін үш бөлімге бөледі. Олар: сомалық (денелік), парасимпатикалық (ішкі мүшелік), симпатикалық(тамырлық). 21.1 Жұлын, жұлынның қабығы Сабақтың мақсаты: Жұлын, жұлынның қабатын игеру Жұлын (спинной мозг) - medulla spinalis — омыртқа бағаны өзегінде орналасқан, пішіні цилиндр тәрізді, тірі организмдегі түрлі рефлекстердің іс жүзіне асуын қамтамасыз ететін, құрылысы күрделі орталық жүйке жүйесінің мүшесі (сурет58). Жұлынды сыртынан үш қабық— meninges: сыртқы қатты қабық (dura mater spinalis), ортаңғы өрмелі немесе торлы қабық (tunica arachnoidea spinalis), ішкі жұмсақ қабық (pia mater spinalis) қаптап жатады. Олардың аралықтарында қаттыүсті (омыртқа мен қатты қабық аралығында), қаттыасты (қатты және өрмелі қабықтар аралығында) және өрмеліасты (өрмелі және жұмсақ қабықтар аралығында) жұлын кеңістіктері орналасады. 216 Қатты үсті кеңістікте(cavum epidurale) жұлынды сыртынан қоршап, қорғаныс қызметін атқаратын борпылдақ дәнекер ұлпасы мен май ұлпасы орналасады. Қаттыасты кеңістікте(cavum subdurale) және өрмеліасты кеңістікте(cavum subafachnoidale) жұлын сұйығы болады. Олардың ішкі беттерін эндотелий астарлайды. Омыртқа бағанындағы орналасу орындарына байланысты жұлын: мойын, көкірек, бел және құйымшақ бөлімдеріне бөлінеді. Жұлын мен мидың шекарасы шамамен ауыз омыртқаның алдыңғы жиегі бойымен өтеді. Жануарлар аяқтарының дамуына байланысты жұлынның мойын және бел бөлімдерінде жұлын жуандаулары(intumescentia cervicalis et lumbosacralis) жетілген. Бел бөлімінен кейін жұлын сүйірленіп, жұлын конусын(conus medullaris) түзеді. Ол одан әрі құйрыққа қарай тым жіңішкеріп, 1-2-нші құйрық омыртқалары тұсында соңғы жіпке(filum terminales) айналады. Жұлынның жоғарғы арқа жағында ұзынынан өтетін орталық дорсальды сай(sulcus medianum dorsalis) және оның екі жағындағы оң және сол дорсальды латеральды сайлар(sulci laterales dorsales) болады. Ал төменгі бетінде де, жұлынның ұзын бойында жатқан терең орталықвентральды саңылау(fissura mediana ventralis) және оның екі бүйіріндегі оң жәнесол вентральды латеральды сайлар(sulci laterales ventrales) бар. Жұлынның көлденең кесіндісінде бір-бірінен анық ажырайтын: жүктеу/скачать 6.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|