А 31Айсин М. Ж., Алиева Г. К. Жануарлар морфологиясы. Қостанай: А. Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2016. – 237 бет
жүктеу/скачать 6.78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көз жасы сүйегі
- Таңдай сүйегі
- Қанат тәрізді сүйек
- Соқаша сүйек
- Тіл асты сүйегі
| Дорсальды мұрын кеңсірігі concha nasalis dorsalis, сиырларда вентральды
мұрын кеңсірігі аз келеді. Мұрын қуысының ішінде орналасқан өте жұқа пластинка тәріздес иірімді сүйектер. Вентральды мұрын кеңсірігі -concha nasalis ventralis , сиырда жоғарғы жақ сүйегінің жотасына тіркуелген. Оральды (ауызға қарай) бөлімі жарты айналымға шиыршықты бұралады. Вентральды кеңсіріктің аборальды (ауызға қарама-қарсы) бөлімі бір қуыс болып келеді және ол маңдай және жоғарғы жақ сүйегінің қуысымен жанасады. Бет сүйегі- os zygomaticum. Ол беттік доғаның -arcus zygomaticum, көздік және жақ қуысыныңқалыптасуына көмектеседі. Бет сүйегінде самай өсіндісі - processus temporalis мен маңдай өсіндісі - processus frontalis болып бөлінеді. Көз жасы сүйегі - os lacrimale - жұп. Көз жасы сүйегінің сыртқы бетінде екі пластинаны айырады: беткі пластина - lamina facialis, көздік пластина - lamina orbitale. Беткі пластинада артқы көз жас өсіндісі -processus lacrimalis aboralis болады. Көздік бөлімінде көз жас қапшығының шұңқыры -fossa sacci lacrimalis, ал оның ішінде көз жасы - мұрын каналы - foramen nasolacrimales орналасады. Мұнда екі жұқа қабырғалы көпіршігі - bullae lacrmales, көпіршік қуыстары sinus lacrimales. Таңдай сүйегі- os palatinum- сиырларда хоан түзеді. Таңдай сүйегінде көлденең және перпендикулярлы пластиналарды айырады. Көлденең пластина -lamina horisontalis қатты таңдайдың үштен бір бөлігін алады. Ол ауа қуысын - sinus palantinus түзеді. Перпендикулярлы пластина - lamina perpendiculars медиальды және латеральды беттен тұрады. Қанат тәрізді сүйек - os pterygoideum - жұп, сиырларда таңдай, қанат тәріздес және соқаша сүйегімен жанасады. Оральды ұшы ілгекке – hamulus айналады. 30 Жылқыларда осы сүйектер жұқа, таспа тәріздес, үлкен ілгегімен. Иттерде қанат тәріздес сүйектері төрт бұрышты және ілмешегі ұшбұрышты болып келеді. Соқаша сүйек- vomer- тақ сүйек, кеңейген аборальды ұшымен, сиырларда ол сынаша сүйекпен, қанатша тәріздес, жоғарғы жақ сүйегімен және тұмсық сүйегімен шектеседі. Соқаша сүйектің бүйірінде қанаттар орналасқан -alae vomeris, олардың ортасында мұрын пердесінің емізікше көрінеді. Ерекшеліктері: Жылқыларда соқаша сүйек аборальды және кесілген үлкен қанаттары бар. Сонымен қатар таңдай және тағы басқа сүйектермен қосылған. Иттерде соқаша кішкентай кесіндісімен. Тіл асты сүйегі- os hyoideum тақ емес, сиырларда тас сүйегімен қосылады және тіл түбірі мен кеңсірік үшін негіздеме болып саналады(сурет 11). Тіл асты сүйегінде дене, үлкен және кішкентай мүйіздер және бұталардан тұрады. Дене - basi hyoideum– үлкен емес көлденең пластина, одан дөңгеленген тіл өсіндісі - processus lingualis алға шығып тұрады. Дененің ұшынан кеңірдекпен жалғасу үшін каудальды бағытта үлкен мүйіздер – thyreo hyoideum өтеді. Денеден дорсальды бағытта кішкентай мүйіздер - cerato hyoideum өтеді. Тіл асты сүйектің астында дене мен мүйіздің арасында тамырлар орналасқан. Ерекшеліктері: Жылқыларда тіл асты сүйектің денесі ұзын, өткір тілше өсіндісімен. Шошқаларда тіл асты сүйегінің денесі жақсы дамыған. Денесі мен мүйізі шеміршекпен тұтастай қосылған. Иттерде тіл асты сүйегі тас сүйегімен жалғасып қосылған. Тілше өсіндісі жоқ. Кішкентай мүйіздері жақсы дамыған. |