А 31Айсин М. Ж., Алиева Г. К. Жануарлар морфологиясы. Қостанай: А. Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2016. – 237 бет
жүктеу/скачать 6.78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 9- сурет. Ірі қара малдың бас сүйегі
|
2.2 Сынаша сүйек құрылысы Сабақтың мақсаты: Бас қаңқасында сынаша сүйектің құрылысын көрсету және оқып-зерттеу. Сынаша сүйек-os sphenoidale – тақ, бас қаңқасының негізінде және шүйде сүйегінің денесінен мұрынға қарай (назальды) орналасқан(сурет 9). Дорсальды және сынаша сүйек шеттерімен самай және маңдай сүйектерімен жанасады, торлы, таңдай, қанат тәріздес сүйек пен кеңсірек желбезегімен мұрынға қарай (назальды) шектеседі. Сынаша сүйекте денені, екі қанат (көздік пен самай) пен екі қанат тәріздес өсінділерді ажыратады. Сынаша сүйектің денесі -corpus sphenoidale. Дененің алдыңғы бөлімінен дорсо-латеральды бағытта көздік қанаттары –alaе orbitalеs орналасады. Олар көздік (орбиталар) және сынаша-таңдай шұңқырының құрылуына көмектеседі. Дененің төменгі жағынан, яғни дорсо-латеральды бағытта самай қанаттары – alae temporalis кетеді, олар самай сүйектерімен қосылады. Самай және сынаша сүйектің назальды-вентральды бағытта жұп қанатша тәріздес өсінділер кетеді, олар таңдаймен латеральды және сынаша сүйекпен медиальды жалғасады. 23 9- сурет. Ірі қара малдың бас сүйегі. А – ұзынан тілінген; Б – вентральды жағы. 1 – маңдай сүйегінің артқы қуысы; 2 – мүйізді өсінді; 3 – маңдай сүйегі; 4 – ми қуысы; 5 – көру қиылысының өзегі, 6 – торлы сүйектің лабиринті, 7 – дорсальды кеңсірігі, 8 – мұрын сүйегі, 9 – вентральды кеңсірігі, 10 – тұмсық сүйегі, 11 самай қаналы, 12 – айдаршықты канал, 13 – тіласты тесігі, 14 - үлкен шүйде тесігі, 15 – мойындырықты өсінді, 16 – ішкі есту жолы, 17 – сопақша тесік, 18 – көз шарасы тесігі, 19 – тас сүйегінің бұлшықет өсіндісі, 20 – сынаша сүйектің куысы, 21 – кеңсірек желбезегіне қарама-қарсы бөлімі, 22 – таңдай сүйегі, 23 – таңдай сүйегі, 24 – таңдай үсті тесігі, 25 – таңдай қуысы, 26 – алдыңғы жақ сүйегінің таңдай өсіндісі, 27 – кеңсірік желбезегі, 28 – таңдай тесігі, 29 – таңдай каналының үлкен тесігі, 30 – таңдай ойындысы, 31 – самай сүйегі, 32 –дабыл жарғағының сүйегі. 24 . Қанатша тәріздес өсіндінің орбиталы немесе назальды шеттері қанатша жотасын -crista pterygoidea құрайды, ол сынаша-таңдай шұңқырын -fossa sphenopalatina каудальды қоршап тұрады. Торлы және маңдай сүйектерімен қосу үшін дененің ішкі жағынан тұмсық ауызға қарай (оральды) -rostrum sphenoidale орналасады. Көз жүйкесі үшін тұмсықтан ауызға қарама-қарсы (аборальды) көру қиылысының көлденең емізікшесі - silcus chiasmatis орналасқан. Жүйке мен тамырлар үшін одан орбитаға көзше тесігі -foramen opticum өтеді. Көру қиылысына ауызға қарама-қарсы (аборальды) түрік ершігі - sella turcica мен ершіктің арқасыdorcum sellae орналасқан, әрі-қарай оның орта тұсында гипофиз шұңқыры - fossa hypophysiali орналасады. Екі шетінде үлкен емізікше орналасқан, ол үлкен көздік тесігіне - foramen rotundo orbitale апарады. Самай қанатының негізінде тамырлар мен жүйкелер үшін сопақша тесік - foramen ovale - бар. Ерекшеліктері: Иттерде самай қанатшалары көздіктен қарағанда мықтырақ. Түрік ершігінің арқасы жақсы дамыған, бүйрлік өсінділері бар. Қөздік арасындағы емізікше мүлдем жоқ. Сынаша-таңдай шұңқырына көздік тесігі ашылады. Шошқаларда қанатша тәріздес өсінділер айқын көрінеді, олардың жалпақ каудальды бетінде қанатша ойыстарын көруге болады. Қанатша жотасы өте айқын көрінеді. Ірі қара малдың самай қанатының негізінде сопақша тесік орналасқан. Жылқылардың қанатша тәріздес өсіндінің негізінде қанатша каналы - canalis alaris орналасқан. Ол каудальды тесікпен басталып, дөңгелек тесікке назальды болып ашылады. Қанатша канал арқылы ішкі жақ артериясы өтеді. Дорсальды бағытта қанатша канал кішкентай қанатша тесігім аяқталады. Сынаша сүйектің денесі жуан, түрік ершігінің арқасы нашар көрінеді, гипофиз шұңқыры кішкентай. жүктеу/скачать 6.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|