Ад быдлаын (< роч); ад гуран скр., шс.; вакрамеш



бет42/62
Дата03.07.2016
өлшемі1.79 Mb.
#173519
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   62

Н. Конаков



ПОЛЮД – перым-коми топонимическöй легендаса герой.

Легенда серти, шöр Висер бердса Полюд Из да Колчим из артмисны, кор кык öти нима багатыр вермасисны öта-мöдыскöд матiгöгöрса муяс вылын ыджыдалöм вöсна. Найö гöгöрвоисны, мый öтвынаöсь, да измисны. Мöд вариант серти, коркö важöн овлöмаöсь кык ёрт, багатыръяс Полюд да Ветлан. Кыкнаныс пондöмаöсь радейтны мича Висерöс да панöмаöсь ыджыд тыш. Куим лун да вой найö тышкасьöмаöсь, шыбласьöмаöсь ыджыд изъясöн. Квайтöд луннас пöрöмаöсь öткодь нима изъясö. А мича Висер лоöма юöн.



Литература: Климов 1990, Торопов 1991.

Н. Конаков
ПОН быдлаын.

Пемöсъяс пиысь медводз морт мевйöдiс понмöс. Отношениеыс сы дорö уна войтырлöн вöлi кык нога да ёнакодь сакрализуйтöма. Комияслöн традицияа мöвпсямын пырджык вевтыртiс понмöс позитивнöя донъялöм. Тайöс позьö подулавны медводз сiйöн, мый пон вöлi бур видзысьöн да отсасис вöралiгöн. Но ичöт фольклор жанръясын пасйöма понлысь сэтшöм негативнöй тöдмöсъяс, кыдз, шуам, горшлун, скöрлун, мыйкöмында дурклун, но и наын, торйöн нин зыряналöн, ёна тшöкыдджыка тöдчöдчö, мый вöралысьлöн шудыс, а сiдзкö и, горткотырыслöн тыр-бур олöмыс, пон сайын. Водзтi вöралан районъясын бур вöралан пон вöлi тöдчымöн донаджык мöскысь.

Коми миф серти, понмöс Ен вöчöма видзны сылысь помавтöм на вöчöмторсö – медводдза мортöс. Сэки пон вöлöма гöнтöм на. Гöнсö сылы сетöма Омöль сыысь, мый сiйö сибöдöма Омöльöс морт дiнас. Омöль пежалöма Енлысь вöчöмторсö – мавтöма дульнас. Мöд вариант серти, пон видзöма медводдза йöзлысь ичöт кагасö, кор найö мунлöмаöсь гортсьыс. Медводдза йöзлöн кучикыс вöлöма чорыд. Но öтчыд воöма Омöль да ылöдöма понмöс шоныд гöнöн. Понмыс лэдзöма сiйöс кага дiнас и Омöль мавтöма кагасö дульнас да зырымнас. Та бöрын йöзлöн пытшкöсыс лоöма ортсыöн, а вöвлöм чорыд кучик вылас индöны сöмын гыжъясыс. Пон гöнöссис, но сылы эз нин позь сэсся овны керка пытшкын. Понлöн гöнöссьöм йылысь сюжетлöн вужъясыс апокрифъясын. Тайö сюжетыс вöлi тöдса Евразияса уна войтырлы. Тайö мифыслöн комияслöн вöлi и мöд вариант. Омöль тшыкöдöма сöмын медводдза нывбабалысь серпассö. Ен кольöма понмöс видзны помавтöм на нывбабаöс. Вöчтöг кольöма сöмын яндзимыс. Воöма Омöль, ылöдöма понмöс яйöн да сьöлыштöма нывбабалы помавтöминас. Тадзи артмöма нывбабалöн яндзимыс.

Мöд версияын Ен вöчöма понмöс буретш вöралiгöн отсöг вылö. Войвыв комияслысь гижöма аслыспöлöс миф понмöс мевйöдöм йылысь. Пöль-пöч вотчöны вöрын. На дiнö матыстчö пон да корö босьтны сiйöс ас ордас. Сiйö шуö, мый котралö вöртiыс важöн нин, но некод оз кöсйы сiйöс босьтны. Водзтi сiйö вöлöма кöкъямыс кока, кольöма сöмын нёль кокыс, и воштас кö сiйö нöшта кык кок, кулас. Пöрысь йöзыд жаляддза босьтöасны сiйöс ас ордас. Сэксянь пон сьöлöм сетöмöн отсасьö йöзлы.

Пон – шöр персонаж шемöса му вöдитöм йылысь мифын. Тайö мифыслöн зырян вариантын висьтавсьö, мый коркö няньяслöн шепъясыс вöлöмаöсь муöдзыс, а челядь кужлöмаöсь ветлыны да сёрнитны чужöмсяньыс нин. Öтчыд нывбаба пöжалöма блин. Матыстчöма пузчужöм кагаыс и нывбаба чышкöма сылысь сiтансö блинöн. Таысь Ен дöзмöма, лэччöма муö да пондöма нетшкыны нянь шепъяссö. Матыстчöма пон, кватитöма вомнас вылi шепсö да корöма сiйö шепсö кольны сылы. Сэксянь йöзлы кольöма сöмын пон пай. Перым-комияслöн тайö мифыс контаминируйтöма космогоническöй мифкöд енэжлöн мусянь ылыстчöм йылысь. Коркö важöн, кор енэжыс вöлöма сэтшöм улын, мый сыöдз позьöма судзöдчыны, öти нывбаба пöжалöма блин да öшлöма блинъяссö енэжö кöдзöдны. Орччöн вöлöмаöсь ичöт пиыс да пон, кодi видзöма найöс. Кагаыс асмогасьöма, мамыс чышкöма сiтансö блинöн да öшöдöма блинсö енэжö. Енэж дöзмöма да качöма вылö, а няньясас кольöма сöмын пон пай. Сюжетыс тшöтш жö апокриф вужъяса да паськыда тöдса Асыв Европаын.

Чайтлiсны, мый понъяс, а торйöн нин син весьтас еджыд чутъяса понъяс (нёль синма понъяс), аддзöны быдсяма лёк ловсö да видзöны наысь мортöс. Татшöм сяма жö эскöмъяс вöлöмаöсь уна мукöд войтырлöн. Коми абумойда прозаын бура тöдса сюжет сы йылысь, кыдзи пон мездö месайсö кулöм, но бöр ловзьöм тунысь, кодi войын локтö сiйöс сёйны. Фольклорса Йиркап аддзö понмыслöн отсöгöн ас пу да вöчö сыысь шемöса лызь. Эм универсальнöй чайтöм-гöгöрвоöм понлöн йитöд йылысь кулöмаяслöн муюгыдкöд: понлöн омлялöмыс кайтö кулöмаöс. Комияс вердлiсны понлы кодралан сёян колясъяс. Найö чайтлiсны, мый сёйис кö понмыс окотапырысь, сiдзкö, кулöмаыслы кодралöмыс воис сьöлöм вылас. Войвыв комияс вайлiсны понмöс васа ловлы висьö, медым гортса кöръяс эз вöйны ю вуджигъясö. Чайтлiсны, мый понъяс сёрнитöны öта-мöдыскöд да гöгöрвоöны морт сёрни. А вöрса вермис козьнавны вöралысьлы кужöм гöгöрвоны понъясöс. Энь-ай кодын пон вöлi ай семиотическöй полеын. Нывбабалы эз туй весиг инмöдчыны пон дiнö, торйöн нин эз позь воськовтны сы вомöн. Чайтлiсны, мый таысь понмыс вермис воштыны ныриссö, лёк ловъясöс аддзыны да вöтлыны кужöмсö да с.в. Пон висьöм тшöкыда гöгöрвоöдлiсны сiйöс тшыкöдöмöн. Понмöс тшыкöдöмысь мынтöдчылiсны торъя ногöн, та вылö вöлiны торъя тöдысьяс. Понмöс пыдди пуктöмыс петкöдчылiс сыын, мый сёйигöн медводдза рок паньсö вöралысь сетлiс понмыслы. Ассьыс понсö виысь мортлы понмыс мынтылiс водзöс мöдар югыдсянь: ыстылiс пода вылас вöрпаясöс, а месай вылас – лёк ловъясöс. Та кындзи, куим пон вужгöрöд эз служитлыны сылы.



Литература: Грибова 1975, Климов 1990, Налимов 1907, Налимов 1991, Рочев 1984, Старцев 1929, Fuchs 1924, Uotila 1985, Uotila 1986.

Н. Конаков
ПОТÖСЬ – Кудым-Ош легендаясса нывбаба-тун, важ перым-комияслöн медшöр вежаинсö кутысь.

Потöсь тунасьлiс вöрса ловъяс отсöгöн. Сiйö зiлис торкны Кудым-Ошлысь ыджыдалöмсö да эз кöсйы лэдзны вуджöдны рöдыслысь карвывсö джуджыд кыркöтшö, кöнi вöлi важ перым-комияслöн шöр вежаиныс. Потöсь кöсйис немö воштыны Кудым-Ошöс да ыстiс сiйöс коравны манси öксынылöс, кöть и тöдiс, мый бöрсö сэтысь некод эз волы.



Лит.: Ожегова 1971.

Н. Конаков



ПÖВСИН – перым-коми фольклорса Кудым-Ошлöн мамыс.

Пöвсин вöлöма öти нёня да öти, но зэв ыджыд синма ён мыгöр-тэчаса нывбабаöн. Сiйö лэптöма карвыв, кöнi бöрыннас юралöма Кудым-Ош пиыс. Öти версия серти, Кудым-Ошöс Пöвсин чужтöма ошсянь. Пöвсинлöн вöлöма ыджыд тунасян вын, сылысь кывзысьлöмаöсь мукöд нывбаба-тунъяс, сылы отсасьлöма перым-комияслöн медшöр енсикас Войпель, васа да вöрса ловъяс-месайяс. Пöвсин ыджыдавлöма стихияяс вылын, вермöма лэптыны сэтшöм тöв, мый вöрöгъяс абу вермылöмаöсь матыстчыны карвыв дорас. Сiйö весиг ловзьöдлöма йöзöс.



Литература: Климов 1964, Ожегова 1971.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   62




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет