өткен шақ және неғайбыл (ауыспалы)
т к е н ш а қ деген үш салаға бөлуге болады.
Анық (айғақты) өткен шақ деп сөйлеушінің бол-j ған я болмаған амал-әрекетті өзі басы-қасында болған-дай, өз кезімен көргендей, тыңдаушы (окушы) әбден қанық боларлықтай, сенерліктей етіп хабарлайтын фор-маларды айтамыз. Анык. өткен шак. формалары мына-дай көрсеткіштер арқылы жасалады:
-ды (-ді, -ты, -ті) жұрнағы (алды ,келді, айтты,
кетті);
-ған (-ген, -қан, -кен) жұрнағы (жайған, есейген,
көшкен);
-атын (-етін, -йтын, -йтін) жұрнағы (жазатын, кү-зететін, ңарайтын, сөйлейтін);
-ып еді (-іп еді, -п еді) форманты (көтеріп еді, ca non еді, ішіп еді);
5 ) -ған еді (-ген еді, -қан еді, -кен еді) ф о р м а н т Ы (қалаған еді, білген еді, шашқан еді, түскен еді, сүрін1,1 кеткен еді, ашылып ңалған еді;
-ушы еді (-уші еді) форманты (барушы еді, келЦ
иіі еді);
7) тұр, жүр, жатыр, отыр етістіктері мен есімдерг
еді кемекші етістігі тіркеседі (жүр еді, отыр еді, жатыр еді, тур еді);
Танық (айғақсыз) өткен шақ деп сөйлеушінің бол-ған я болмаған амал-әрекетті өзі басы-қасында болмай, ез көзімеп көрмен, тек баска айғаққа (біреудіц айтуы-на, хабарлауына) сүйеніп, немесе кейін өзі көріп, оқып, сұрап, естіп... білген мәліметке сүйеніп айтқанындай етіп көрсететін формаларды айтамыз. Танық өткен шақ көрсеткіштері мыналар:
Достарыңызбен бөлісу: |
