Қарсылықты жалғаулықтар негізінде бурынғы сөйлемде айтылған ойға ,соңғы сейлемдегі ойдың ма-ғына жағынан карама-қарсы екенін аңғартуға дәнекер болады. Бұл жалғаулықтардың қатарына бірақ, алай-да, әйтсе де, эйткенмен, сүйтсе де, сонда да, дегенмеи, әйтпесе, әйткенде, эйтпегенде сиякты қарсылык мәнді жалғаулықтар жатады. Осы топты Абай көше ортасьінда
.сіқырын тосып қалып еді; бірақ топ іиіінен муны байқап елеген бір адам да жоқ (М. Әуезов). Дегенмен, сонда да шылаулары көбінесе бұрынғы сөйлемдегі іс-әрекетке ко-сымша баска бір амалдарды жасау керектігін кажет етіп отырады. Осыған сәйкес, ол қарсылықты қатынасты ку-шейтс түсу мәнін де аңғарта алады. Мысалы: Өзі де білу-ге тиіс, дегенмен сіз ескерте салыңыз (3. Кабдолов). Бірақ, сонда да шылауларының қос-қабат колданылатын дағдысы да кездесіп отырады. Ондайда бұл қабаттасқан іпылаулар қарсылық мәнді күшейте түсетіндігі аңғары-лады. Мысалы: Ербол ғана суйеп қалып, зорға дегенде буынын бекітті, бірақ сонда да өзін-өзі аңғарып жүрген жоқ (М. Әуезов).
Себептік жалғаулықтар салалас құрмалас сей-лемдердің күрамдарындағы сонғы жай сейлем бұрын-ғы (алдыцғы) сөйлемдегі айтылатын ойдың себебін біл-Діру үшін арнаулы дәнекерлер есебінде қызмет етеді. Он-Дай себептік жалғаулықтардың қатарына себебі, ейткені Шылаулары жатады. Мысалы: Зипа қолөнершілер учили-Щесіне түседі, себебі соғыс кундері қаладан-қалаға кө-
шіп жүріп оқи алмай ңалған (С .Мұқанов); Кеіике қар-сы көп қонақ атқа қонбақшьі болып отыр, өйткені ертең Біржандар еліне қарай аттанбаң (М. Әуезов).
Салдарлың жалғаулыңтар салалас кұрмалас сөйлемдердің арақатынасын білдіру үшін, яғни басыңқы сөйлемде айтылатын іс-әрекеттін, амалдын нәтижесі я салдары екенін білдіретін дәнекер есебінде жұмсалады.
алғаулыктардың бұл түріне сондықтан, сол себепті шы-лаулары жатады. Мысалы: Ербол бұл әннің үнін жақтыр-маса да, сөзін ұнатты, сондықтан кейде Абай әніне ңо-сылып та кетеді (М. Әуезов). Бұл мәжіліс Біржан мен Тобықты жасының айрылар мәжілісі еді, сол себепті әнші жастардың бәрі де бір-бір жаңа әнмен өз өнерін көрсетпек керек (М. Әуезов).
Достарыңызбен бөлісу: |