очистка анодная (очистка обратно текущая) / anodic cleaning —электролитическая очистка, при которой очищаемый материал является анодом.
анодтық тазарту (кері қайтатын тазарту) / anodic cleaning — тазартылатын материал анод болып табылатын электролиттік тазарту
| очистка вакуумная / vacuum refining — плавление в вакууме с целью уменьшения содержания газов в металле. | вакуумдық тазарту / vacuum refining — металдағы газдың мөлшерін азайту үшін вакуумда жүзеге асырылатын балқыту. |
очистка иммерсионная / immersion cleaning — очистка, при которой заготовка погружается в жидкий раствор.
|
иммерсиялық тазарту / immersion cleaning — дайындама сұйық ерітіндіге батырылған күйде жүзеге асатын тазарту.
|
очистка катодная / cathodic cleaning — электролитическая очистка, при которой очищаемый элемент является катодом. |
катодтық тазарту / cathodic cleaning — тазартылатын элемент катод болып табылатын электролиттік тазарту.
|
очистка меди плазменная / plasma treatment of copper — удаление оксидов и загрязнений с поверхности меди перед пайкой или термокомпрессионной сваркой с помощью плазмы газового разряда.
|
мысты тазарту плазмалық / plasma treatment of copper — газдық разрядтың көмегімен дәнекерлеудің немесе термокомпрессиялық пісірудің алдында мыс бетінен ластануды және оксидтерді жою.
|
очистка медицинских инструментов плазменная / plasma cleaning of medical instruments — удаление загрязнений с поверхности медицинских инструментов и их стерилизация перед употреблением с помощью плазмы газового разряда.
|
медициналық құралдарды плазмалық тазарту / plasma cleaning of medical instruments — газдық разряд плазмасының көмегімен медициналық құралдардың бетін ластанудан тазарту және оларды қолданар алдында залалсыздандыру.
|
очистка плазменная особо тонкая / plasma supercleaning — удаление с помощью плазмы самых слабых следов загрязнений с поверхности. Например, эндопротезы сосудов в медицинской промышленности очищаются с помощью кислородной плазмы.
|
ерекше жіңішке плазмалық тазарту / plasma supercleaning — бетті плазманың көмегімен ластанудың өте кішкентай қалдықтарынан тазарту. Мысалы, медицинада тамырлардың эндопротездері оттегілік плазмамен тазаратылады.
|
— очистка ультразвуковая / ultrasonic treatment — очистка поверхности металла посредством ультразвуковых колебаний, возбуждаемых в жидкой среде.
|
ультрадыбысты тазарту / ultrasonic treatment — металл бетін сұйық ортада қоздырылатын ультрадыбысты тербелістердің көмегімен тазарту.
|
очтистка электролитическая / electrolytic treatment — очистка поверхности металла в растворе электролита; при этом загрязнения удаляются пузырьками газов, образующимися при электролизе на катоде и аноде под действием электрического поля.
|
электролиттік тазарту / electrolytic treatment — металл бетін электролит ерітіндісінде тазарту; бұл кезде ластану электролизін кезінде электр өрісінің әсерінен катодта және анодта пайда болатын газ көпіршіктерінің көмегімен жойылады
|
Очиститель плазменный
Plazma ckener
Прибор для плазменной очистки поверхности твердых тел.
|
Плазмалық тазартқыш
Plazma ckener
Қатты денелердің бетін плазмалық тазартуға арналған құрылғы.
|
П
Падение потенциала анодное
Anode potential drop
Изменение электрического потенциала вблизи анода в тлеющем или дуговом разряде, которое складывается из изменения потенциала в области заряда пространственного (ленгмюровский слой) (см. ст. заряд электрический) и в граничной области квазинейтральной плазмы столба.
|
Потенциалдың анодты құлауы
Anode potential drop
Кеңістікті (ленгмюрлік қабат) (қара.ст. электрлі заряд) заряд облысы мен бағананың квазибейтарап плазмасының шекаралы облысындағы потенцалдың өзгеруінен жиналатын доғалы немесе әлсіз жанушы разрядта анодқа жақын электрлі потенциалдың өзгеруі.
|
Падение потенциала катодное
Cathode potential drop
Изменение электрического потенциала при газовом разряде в области темного катодного пространства. Здесь создается относительно высокая напряженность поля. Из-за малой плотности электронов световое излучение в области катодного падения напряжение относительно слабое.
См. также пространство катодное темное (в ст. пространство)
|
Потенциалдың катодты құлауы
Cathode potential drop
Қара катодты кеңістік облысындағы газды разряд кезінде электрлі потенциалдың өзгеруі. Бұл жерде өрістің қатынасты жоғары кернеулілігі жасалады. Электрондардың шағын тығыздығы себепті жарықтық сәулелену кернеудің катодты құлау облысында қатынасты әлсіз болады.
Сон. қара. қара катодты кеңістік (кеңістік. бетте)
|
Пайка
Braze, brazing
Получение нераъемного соединения за счет нагрева до определенной температуры с использованием присадочного металла, который распределяется между близко расположенными поверхностями, соединяя их благодаря капиллярному эффекту. Температура плавления припоя находиться ниже соответствующих температур для соединяемых компонентов, т.е. компоненты при пайке в отличие от сварки не становятся текучими. Как правило, припой наносят вместе с флюсом для устранения мешающей окисной пленки. При необходимости работают в защитном газе.
|
Пісіру
Braze, brazing
Капилярлы эфектінің арқасында оларды байланыстыратын өте жақын орналасқан беткі қабаттар арасында таралатын қоспалы металдың қолданылуымен белгілі бір температураға дейін қыздырудың арқасында ажырамайтын қосылысты алу. Дәнекердің балқу температурасы қосушы компоненттер үшін сәйкес температуралардан төмен орналасқан яғни пісіру кезінде компоненттер дәнекерлеуге қарағанда ағушы болмайды. Ережеге сай, пісіруді флюспен бірге қышқылды пленканы алып тастау үшін жағады. Керек жағдайда қорғаныс газында жұмыс істейді.
|
пайка дуговая / arc brazing – процесс пайки, который требует высокой температуры, получаемой от плазмы электрической дуги.
|
доғалы пісіру / arc brazing – электрлі доға плазмасынан алынатын жоғары температураны талап ететін пісіру процесі.
|
Пар
Steam, vapor
Газообразное состояние вещества в условиях, когда газовая фаза может находиться в равновесии с жидкой фазой того же вещества. Термин применяют в тех случаях, когда фазовое равновесие осущес-твляется при температурах и давлениях, характерных для обычных природных условий. Для многих физических задач понятие «пар» и «газ» идентичны.
|
Бу
Steam, vapor
Газдық фаза сол заттың (сұйық қатты) фазасымен тепе-теңдікте болған кездегі заттың газ тәрізді күйі. Термин фазалық тепе-теңдік кәдімгі табиғи шарттарға тән температура және қысым жағдайында орнаған кезде қолданылады. Көптеген физикалық тапсырмаларда «бу» және «газ» ұғымы бірдей мағына береді.
|
пар насыщенный / prime steam, saturated steam, saturated vapor — пар, находящийся в термодинамическом равновесии с конденсированной фазой (жидкостью, твердым телом), реализуется при стационарном состоянии системы и отсутствии в ней различных составляющих градиента химического потенциала. Насыщенный пар существует в интервале температур и давлений между тройной точкой и критической точкой, каждому значению давления в этом интервале соответствует своя температура насыщения.
|
қаныққан бу / prime steam, saturated steam, saturated vapor — конденсирленген фазамен (сұйық, қатты дене) термодинамикалық тепе-теңдікте тұрғанда, жүйенің стационарлық күйінде және онда әр түрлі қосымша химиялық градиенттің потенциалы болмағанда туындайтын бу. Қаныққан бу температура мен қысымның үштік нүктесі мен сындық нүктесі аралығындағы интервалда пайда болады. Бұр интервалдағы қысымның әрбір мәніне өзінің жеке қанығу температурасы болады.
|
пар перегретый / superheated steam — пар, имеющий температуру выше температуры насыщения при данном давлении.
|
аса қыздырылған бу / superheated steam — берілген қысымда қанығу температурасынан жоғары температураға ие бу.
|
пар пересыщенный / supersaturated vapor — пар, имеющий давление больше, чем давление насыщенного пара при той же температуре.
|
аса қаныққан бу / supersaturated vapor — қаныққан бу қысымынан сол температурадағы жоғары қысымға ие бу.
|
Па́ра Фре́нкеля (дефе́кт Фре́нкеля)
Frenkel defect
Дефект структуры кристаллической решётки, состоящий из межузельного атома и вакансии. Возникает при нагреве или облучении кристалла частицами, способными передать ему энергию, превышающую пороговую энергию смещения атома в решётке.
См. также энергия смещения пороговая.
|
Френкель жұбы (Френкель ақауы)
Frenkel defect
Түйінаралық атом мен вакансиядан тұратын кристалдық тор құрылымының ақауы. Кристалды қыздырғанда немесе тордағы атомның ығысуына жеткілікті энергия бере алатын бөлшектермен сәулелендіргенде пайда болады.
Сон. қ. қараңыз: табалдырықты ығысу энергиясы.
|
Па́ра электро́нно-ды́рочная
Electron-hole pair
В полупроводниках связанное состояние электрона проводимости и дырки (экситон Ванье—Мотта).
|
Электронды-кемтіктік жұп
Electron-hole pair
Жартылай өткізгіштерде өткізгіштік электроны мен кемтіктің байланысқан күйі (Ванье—Мотт экситоны).
|
Пара́метр
Parameter
Величина, служащая для различия элементов множества.
|
Параметр
Parameter
Көптеген элементтерді ажырату үшін қолданылатын шама.
|
параметр взаимодействия / interaction parameter — величина, позволяющая рассчитать активность компонента при известной концентрации его или др. компонента в разбавленном растворе.
|
өзара әсерлесу параметрі / interaction parameter — концентрациясы немесе басқа араластырылған ерітіндідегі компоненттер белгілі жағдайда, компоненттің активтілігін есептеуге мүмкіндік беретін шама.
|
параметр дендритный / dendritic parameter — средний размер поперечных сечений стволов и ветвей дендритов или дендритной ячейки (для однофазных твердых растворов) в литом металле или сплаве.
|
дендритті параметр / dendritic parameter — дендриттердің ағаш таяқшаларының көлденең қимасының немесе құйылған металдағы немесе балқымадағы дендритті ұяшықтың орташа өлшемі.
|
параметр прицельный / sighting (armed) parameter — в классической теории рассеяния частиц — расстояние между рассеивающим центром и первичным направлением движения рассеивающейся частицы.
|
дәлдеуші параметр / sighting (armed) parameter — бөлшектер шашырауының классикалық теориясында – шашыратушы орталық пен шашырушы бөлшектің бастапқы бағыты арасындағы қашықтық.
|
параметр решетки (постоянная решетки) / lattice parameter (constant) — длина ребра элементарной ячейки кристаллической решетки.
|
тор параметрі (тор тұрақтысы) / lattice parameter (constant) — кристалдық тордың элементар ұяшығы қабырғасының ұзындығы.
|
параметр состояния / state parameter — физическая величина (давление, температуpa, энтропия и др.), используемая в термодинамике для характеристики состояния рассматриваемой системы.
|
күй параметрі / state parameter — термодинамикада қарастырылатын жүйенің күйін сипаттау үшін қолданылатын физикалық шама (қысым, температура, энтропия және т.б.)
|
Парообразование – то же, что испарание.
|
Булану
|
Паспорт организации радиационно-гигиенический
Radiation hygienic certificate of organization
Документ, характеризующий состояние радиационной безопасности в организации и содержащий рекомендации по ее улучшению.
|
Радиациялы-гигиеналық ұйымның құжаты
Radiation hygienic certificate of organization
Ұйымдағы радиациялық қауіпсіздіктің күйін сипаттайтын және оны жақсартуға арналған ұсыныстар жазылған құжат.
|
Паспорт санитарный
Sanitary certificate
Документ, разрешающий организации в течение установленного времени проводить регламентированные работы с источниками ионизирующего излучения в конкретных помещениях, вне помещений или на транспортных средствах.
|
Санитарлық құжат
Sanitary certificate
Ұйымға берілген уақыт аралығында белгілі орындарда, ол орыннан тыс немесе транспорттық құралдарда иондаушы сәуле көзімен регламентте көрсетілген жұмыстарды орындауға рұқсат беретін құжат.
|
Паспорт территории радиационно-гигиенический
Radiation hygienic certificate of territory
Документ, характеризующий состояние радиационной безопасности населения территории и содержащий рекомендации по ее улучшению.
|
Радиациялы-гигиеналық территорияның құжаты
Radiation hygienic certificate of territory
Территория тұрғындарының радиациялық қауіпсіздігінің күйін сипаттайтын және оны жақсартуға арналған ұсыныстар жазылған құжат.
|
Пассивирование (пассивация) металлов
Passivation
Состояние повышенной коррозионной стойкости металла или сплава, вызванное преимущественно торможением кинетики анодного процесса на его поверхности; согласно адсорбционно-пленочной теории, явление пассивности объясняется тормо-жением анодного процесса растворения металла вследсвие образования торможен-ием анодного процесса растворения металла вследсвие образования на его поверхности сплошных тонких (1-10 нм) адсорбционных или более утолщенных барьерных слоев, обычно гидрооксидной природы.
|
Металдарды пассивтеу (пассивация)
Passivation
Анодты процесте оның беткі қабатындағы кинетиканың тежелуімен келтірілген металл немесе қорытпаның жоғарыланған коррозиялық төзілімділік жағдайы: адсорбционды-пленкалы теорияға сәйкес пассивтік құбылысы әдетте бетінде оксидті немесе гидрооксидті табиғаттағы тұтас жұқа (1-10 нм) адсорбциялық немесе анағұрлым бөгеуші қабаттардың түзілу салдарынан металдың еру процесінің анодты тежелуімен түсіндіріледі.
|
Первеанс пучка
Perveance
Параметр, который является мерой интенсивности пучка заряженных частиц. Численно равен отношению полного тока пучка к ускоряющему напряжению в степени 3\2.
|
Шоқ первеансы
Perveance
Зарядталған бөлшектер шоғының қарқындылық өлшемі болып табылатын параметр. Сандық жағынан шоқтың толық тоғының 3/2 деңгейіндегі тездетілген қысымға қатынасына тең.
|
Перегре́в
Overheat, overheating, thermal overload, superheating
1) Нагрев пара выше температуры насыщения при заданном давлении. С увеличением перегрева пар становится все более ненасыщенным.
2) Нагрев конденсированной фазы до температуры, превышающей температуру равновесия с другой фазой, так что исходная фаза оказывается в метастабильном состоянии.
|
Аса қызу
Overheat, overheating, thermal overload, superheating
1) Берілген қысымда буды оның қайнау температурасынан жоғары тепрератураға дейін қыздыру.
2) Конденсирленген фазаны оның басқа фазасымен тепе-теңдігі орнайтын температурадан жоғары температураға дейін қыздыру, осылай бастапқы фаза метатұрақты күйде болады.
|
Перезаря́дка ио́нов
Ion charge exchange
Элементарный процесс взаимодействия положительного иона с нейтральным атомом (молекулой) газа, при котором один из электронов нейтральной частицы переходит к иону.
|
Иондардың қайта зарядталуы
Ion charge exchange
Оң ион мен газдың бейтарап атомының (молекуласының) өзара әсерлесуінің элементар процесі. Бұл кезде бейтарап бөлшектің бір электроны ионға ауысады.
|
Перекристаллиза́ция
Recrystallization
1. Изменение кристаллического строения металла или сплава при его нагреве или охлаждении, обусловленное полиморфным превращением.
2. Процесс растворения кристаллического вещества и затем выделения его кристаллов из раствора; служит для очистки кристаллических веществ от примесей.
|
Қайта кристалдану
Recrystallization
1. Қыздыру және салқындату кезінде металдың немесе қорытпаның полиморфтық түрленуі нәтижесінде кристалдық құрылымының өзгеруі.
2.Кристал затының еріп, кейіннен зат кристалдарының ерітіндіден бөлінуі; қоспадан кристалдық заттарды тазалауға қолданылады.
|
Переме́шивание
Stirring; agitation; mixing
Получение однородных смесей и интен-сификация тепло- и массообмена в метал-лургических аппаратах, плазменных реак-торах воздействием на систему с исполь-зованием механических, пневматических, вибрационных и других устройств.
|
Араластыру
Stirring; agitation; mixing
Металлургиялық аппаратта, плазмалық реакторларда жүйеге механикалық, пневматикалық, вибрациялық және басқа құралдармен әсер ету арқылы біртекті қоспа алу немесе жылу және масса алмасу интенсификациясы.
|
перемешивание ионное / ion mixing — метод образования метастабильных сплавов и твёрдых растворов, суть которого заклю-чается в том, что предварительно нанес-енные на подложку пленки легир-ующего элемента подвергаются интенсивному облу-чению ионами, что приводит к стимули-рованию подвижности атомов и их проник-новению в подложку. В основе механизма перемешивания лежат как столкнови-тельные процессы, так и тепловое действие пучка. Является эффективным средством улучшения адгезии тонкой плёнки по отношению к подложке.
|
иондық араластыру / ion mixing — алдын ала төсенішке жағылған легирлеуші элементтің пленкалары атомдарының қозғалғыштығын арттырып, олардың төсенішке енуіне жағдай жасау иондармен қарқынды сәулелендіру арқылы метатұрақты қорытпалар және қатты ерітінді түзу әдісі. Араластырудың бұл механизмі шоқтардың соқтығысу процестеріне, сондай-ақ жылулық әрекеттеріне негізіделген. Жұқа пленканың төсенішке қатысты адгезиясын жақсартуда тиімді құрал болып табылады.
|
перемешивание лазерное / laser mixing — то же самое, что и перемешивание ионное, но обработка плёнки производится лучём лазера. В основе механизмов переноса атомов здесь лежат только тепловые процессы..
|
лазерлік араластыру / laser mixing — бұл да иондық араластыру секілді, бірақ пленканы өңдеу лазердің көмегімен жүзеге асырылады. Мұнда атомдардың тасымалдану механизмі негізінде тек жылулық процестерге негізделген.
|
перемешивание электромагнитное / electromagnetic mixing — технология используется при непрерывной разливке стали. Суть её состоит в создании с помощью электромагнита в жидкой фазе слитка в процессе его кристаллизации потока металла, приводящего к образо-ванию более равномерной структуры и уменьшению осевой пористости. Электро-магнитное перемешивание особенно важно при литье высоколегированных и высоко-углеродистых сталей, в том числе шарикопод-шипниковых.
|
электромагниттік араластыру / electromagnetic mixing — технология болатты үздіксіз құю кезінде қолданылады. Бұл әдіс сұйық фазада электромагниттің көмегімен құйма түзуге негізделген. Құйманың металл ағынында кристалдану процесінде біртекті құрылым түзіледі және осьтік кеуектің түзілуі азаяды. Электромагниттік араластыру жоғары легирленген және жоғары көміртектік, сондай-ақ шарикті дөңгелекті болатты құю кезінде ерекше маңызды.
|
Перенос
Transport
Необратимые процессы, в результате которых в физической системе происходит пространственный перенос заряда, массы, импульса, энергии или какой-либо другой физической величины.
|
Тасымал
Transport
Нәтижесінде физикалық жүйеде зарядтың, массаның, импульстің, энергияның немесе басқа да физикалық шамалардың кеңістіктік тасымалы жүзеге асатын қайтымсыз процестер.
|
перенос излучения / radiative transport — распространение электромагнитного излучения в среде, сопровождающееся процессами его испускания, поглощения или рассеяния.
|
сәулелену тасымалы / radiative transport — ортада электромагниттік сәулеленудің таралуы. Оның шығарылу, жұтылу немесе шашырауымен қабаттаса жүреді.
|
перенос энергии / energy transport, energy transfer — процессы, в которых энергия электронного возбуждения передаётся безызлучательным путём от возбуждённого атома или молекулы невозбуждённой частице, находящейся от них на расстоянии, меньшем длины волны возбуждающего излучения.
|
энергияның тасымалдануы / energy transport, energy transfer — электрондық қозу энергиясының сәуле шығармай қозған атомнан немесе молекуладан қоздыратын сәуленің толқын ұзындығынан кіші қашықтықта орналасқан қозбаған бөлшекке берілуі.
|
Переохлаждение
Supercooling, over-cooling
Охлаждение вещества (металла, сплава, раствора, пара) ниже температуры его равновесного фазового перехода в другое агрегатное состояние или в другую кристаллическую, не прводящую к фазовому переходу
|
Салқындатушылық
Supercooling, over-cooling
Заттың оның тепе-теңдік фазалық өтуінен басқа агрегатты күйге немесе фазалық өтуге әкеліп тіремейтін басқа кристалды температурасынан төмен заттың (металдың, құйманың, ерітіндінің, будың) салқындауы.
|
Перепла́в
Reining, remelting
Расплавление и кристаллизация металла, получаемые обычными способами выплавки, с целью уменьшения содержания вредных примесей и включений, а также обеспечения необходимой литой структуры.
|
Аса балқу
Reining, remelting
Зиян қоспаларды азайту және керекті құйылу құрылымын алу мақсатында әдеттегі еріту тәсілдерімен алынатын қайта еріту және металды кристалдау.
|
переплав вакуумно-дуговой/ vacuum arc remelting — процесс переплава расходуемого электрода, при котором высокая температура создается электрической дугой между электродом и слитком металла. Выполняется внутри вакуумной камеры.
|
вакуумды-доғалық қайта балқыту / vacuum arc remelting — электрод және металл балқыманың аралығында пайда болатын жоғары температуралы электрлік доғаның көмегімен шығындалатын электродтың қайта балқыту процесі. Вакуумды камераның ішінде орындалады.
|
переплав вакуумный / vacuum melting — процесс переплава в вакууме для того, чтобы предотвратить загрязнение из воздуха и удалить газы, уже растворенные в металле; затвердевание может также быть выполнено в вакууме или при низком давлении.
|
вакуумды қайта балқыту / vacuum melting — металдың ауада ластануының алдын алу және де оның құрамында ерітілген газды алып тастау мақсатында вакуумда болатын қайта балқыту процесі; қатаю сондай-ақ вакуумда немесе төменгі қысымда өтуі мүмкін.
|
переплав вакуумно-индукционный / vacuum induction melting — процесс переплава и очистки металлов, при котором металл расплавляется внутри вакуумной камеры индукционным нагревом.
|
вакуумды-индукциялық қайта балқыту / vacuum induction melting — металл вакуумның индукциялық қыздыру арқылы балқытылатын қайта қыздыру және металды тазарту процесі.
|
переплав плазменно-дуговой / plasma-arc remelting — переплав в плазменно-дуговой печи с водоохлаждающим кристаллизатором.
|
плазмалы-доғалық қайта балқыту / plasma-arc remelting — сумен салқындатқыш кристаллизаторы бар плазмалы-доғалық пештегі қайта балқыту.
|
переплав электронно-лучевой / electron-beem remelting — переплав в электронно-лучевой печи. Выполняется в вакууме, который способствует очистке металла.
|
электронды сәулелі қайта балқыту / electron-beem remelting — электронды сәулелі пештегі қайта балқыту. Металдың тазаруына ықпал ететін вакуумда орындалады.
|
Переполза́ние дислока́ции
Dislocation climb
Перемещение линии краевой дислокации из одной плоскости скольжения в другую, ей параллельную, в результате диффузии к линии дислокации межузельных атомов или вакансий.
|
Дислокацияның сырғуы
Dislocation climb
Дислокация сызығына түйінаралық атомдардың немесе вакансиялардың диффузия нәтижесінде шеткі дислокацияның бір сырғанау жазықтығынан оған параллель басқасына орын ауыстыруы.
|
Переработка отработавшего ядерного топлива
Spent fuel reprocessing.
Комплекс химико-технологических процессов, предназначенный для удаления продуктов деления из отработавшего ядерного топлива и регенерации делящегося материала для повторного использования.
|
Жұмыс жасап біткен ядролық отынды қайта өңдеу
Spent fuel reprocessing.
Жұмыс жасап біткен ядролық отыннан ыдырау өнімдерін алып тастау және қайта қолдану үшін ыдырайтын материалдың регенерациясына арналған химиялы-технологиялық процестер жиынтығы.
|
Переработка радиоактивных отходов
Radioactive waste processing, waste treatment
Технологические операции, направленные на изменение агрегатного состояния и (или) физико-химических свойств радиоактивных отходов. Осуществляются для перевода их в формы, приемлемые для транспортирования, хранения или захоронения.
|
Радиобелсенді қалдықтарды қайта өңдеу
Radioactive waste processing, waste treatment
Радиобелсенді қалдықтардың физика-химиялық қасиеттерін және (немесе) агрегттық күйін өзгертуге бағытталған технологиялық операциялар. Бұл процесс радиобелсенді қалдықтарды тасымалдауға, сақтауға немесе көмуге ыңғайлы формаға келтіру үшін орындалады.
|
Переход пространственный
Transition,transfer
Пространственная граница раздела сред.
|
Кеңістікті өту
Transition,transfer
Орталар бөлімінің кеңістікті шекарасы.
|
переход металл-диэлектрик / metal-dielectric transition – граница раздела металл-диэлектрик, на которо имеет место изменение величина и характера электропроводности при изменении температуры, давления, напряженности магнитного поля или состава вещества; наблюдается в ряде твержых тел, иногда в жидкостях и газах.
|
металл-диэлектрик өтуі / metal-dielectric transition – температураның, қысымның, магнитті өріс немесе зат құрамының кернеулігінің өзгерісі кезінде электрөткізгіштің шамасы мен сипатының өзгеруі орын алатын металл-электрик бөлімінің шекарасы; қатты денелер қатарында, кейде сұйықтықтар мен газдарда байқалады.
|
переход электронно-дырочный / electron-hole junction, p-n junction – область монокристаллического полупроводника. В которой проводимость меняется от дырочной к электронной.
|
электронды- тетікті өту / electron-hole junction, p-n junction – монокристалды жартылайөткізгіштің облысы. Бұл кезде өткізгіштік тетіктіден электрондыға алмасады.
|
Перехо́д фа́зовый (превраще́ние фа́зовое)
Phase transfer, phase transformation, transformation
Переход между различными макроскопическими состояниями (фазами) многочастичной системы, происходящий при определенных значениях внешних параметров (температуры магнитного поля и т.п.) в так называемой точке перехода.
|
Фазалық ауысу (фазалық түрлену)
Phase transfer, phase transformation, transformation
Ауысу нүктесі деп аталатын нүктеде сыртқы параметрлердің (температура, қысым, магниттік өріс және т.с.с.) белгілі бір мәнінде орындалатын көп бөлшекті жүйенің әр түрлі макроскопиялық күйлерінің арасында болатын ауысу.
|
переход фазовый второго рода / second-order phase transition — фазовый переход, при котором отсутствует скачкообразное изменение внутренней энергии или плотности.
|
екінші ретті фазалық ауысу / second-order phase transition — ішкі энергияның немесе тығыздықтың секірмелі өзгерісі болмайтын фазалық ауысу.
|
переход фазовый магнитный / magnetic phase transfer, magnetic phase transformation, magnetic transformation — фазовый переход, при котором изменяется магнитная фаза, т.е. макроскопическое состояние всей или части магнитной подсистемы твердого тела.
|
магнитті фазалық ауысу / magnetic phase transfer, magnetic phase transformation, magnetic transformation — магниттік фазасы, яғни қатты дененің магниттік жүйешелерінің барлығы немесе бір бөлігі өзгеріске ұшырайтын фазалық ауысу.
|
переход фазовый первого рода / first-order phase transition — фазовый переход, сопровождающийся скачкообразным изменением внутренней энергии и плотности.
|
бірінші ретті фазалық ауысу / first-order phase transition — ішкі энергияның немесе тығыздықтың секірмелі өзгерісі қабаттаса жүретін фазалық ауысу.
|
переход фазовый полиморфный / polymorphous phase transfer, polymorphous phase transformation, polymorphous transformation — фазовый переход в кристаллических твердых телах, состоящий в перестройке их структуры за счет изменения взаимного расположения отдельных атомов, ионов или их групп, и приводящий обычно к изменению типа симметрии кристалла.
|
полиморфты фазалық ауысу / polymorphous phase transfer, polymorphous phase transformation, polymorphous transformation — қатты денедегі жеке атомдардың, иондардың немесе олардың топтарының орналасуының өзгерісінен олардың құрылымының қайта құрылуы нәтижесінде кристалл симметриясы типінің өзгерісіне әкелетін кристалдық қатты денедегі фазалық ауысу.
|
Переход энегетический
Energy transfer
Переход системы из одного энергетического состояния в другое.
|
Энергетикалық өту
Energy transfer
Жүйенің бір энергетикалық күйден екіншісіне өтуі.
|
переход безызлучательный / radiationless transition – переход квантовой системы (атома, молекулы и др) с одного уровня энергии на другой, не сопровождающийся испусканием, поглощением или рассеиванием фотона.
|
Сәуле шығармайтын өту / radiationless transition – квантты жүйенің (атомның, молекуланың және т.б) энергияның бір деңгейін шығарумен, жұтылумен немесе фотонның шашырауымен алып жүрілетін өту.
|
переход вынужденный (индуцированный) / forced transition, induced transition, stimulated transition – переход квантовой системы с более высокого уровня энергии на более низкий под действием внешнего излучения.
|
мәжбүрлі өту (индуцияланған) / forced transition, induced transition, stimulated transition – сыртқы сәулелену әсерінен квантты жүйенің энергияның анағұрлым жоғары деңгейінен төмен деңгейіне өтуі.
|
переход лазерный / laser transition – переход между уровнями энергии на более низкий под действием внешнего излучения.
|
лазерлі өту / laser transition – сыртқы сәулеленудің әсерімен энергияның деңгейлерінің арасының төмен деңгейге өтуі.
|
переход спонтанный (самопроизвольный) / spontaneous transition – самопроизвольный переход квантово системы с более высокого уровня энергии на более низкий.
|
жоспарсыз өту (өздігінен пайда болушы) / spontaneous transition – квантты жүйенің энергияның анағұрлым жоғары деңгейінен соғұрлым төмен деңгейіне өздігінен өтуі
|
переход туннелный - то же, что эффект туннельный (см. ст. эффект).
|
туннельды өту - туннельды эффекттің өзі (эффект ст.қара)
|
Пери́од полураспа́да
Radionuclide half-life.
Промежуток времени, в течение которого число ядер данного радионуклида в результате самопроизвольного распада уменьшится в два раза.
|
Жартылай ыдырау периоды
Radionuclide half-life.
Берілген радионуклидтің радиобелсенді ядросының саны орта есеппен екі есе кемуіне кететін уақыт аралығы.
|
Периплазмотро́н
Periplasmatron
Сильноточный источник ионов, в котором предусмотрено: (1) создание однородной плазмы в области эмиссии ионов путём ввода в неё ионизирующих электронов с внешней радиальной границы; (2) удержание этих электронов с помощью магнитного экранирования анодов, расположенных в магнитном поле остроугольной конфигурации.
|
Периплазматрон
Periplasmatron
Аса дәл иондардың көзі. Онда мыналар қарастырылған: 1) иондардың эмиссия облысында сыртқы радиальді шекарасынан иондаушы электрондарды оған енгізу арқылы біртекті плазманы тудыру; 2) өткір бұрышты конфигурациялы магниттік өрісте анодты магнитті экрандау арқылы алынған электрондарды ұстап қалу.
|
Перколяция
Percolation (от лат. percolatio — процеживание, фильтрация).
-
Способ выщелачивания руд (главным образом медных и золотосодержащих) в неподвижном слое.
-
Применительно к радиационным и плазменным технологиям теория перколяции – это математический аппарат (подход), позволяющий рассчитывать условия, при которых возникают потоки вещества и энергии через твёрдое тело, а также устанавливать основные закономерности в их динамике.
|
Перколяция
Percolation (лат. percolatio — сүзу).
1. Тұрақты қабатта кенді (негізінен құрамында мыс және алтыны бар) сілтіден тазалау тәсілі.
2. Радиациялық және плазмалық технологияда қолдануға қатысты перколяция теориясы –қатты дене арқылы заттың және энергия ағыны туындайтын шарттарды есептеуге, сондай-ақ олардың динакмикасындағы негізгі заңдылықтарды анықтауға мүмкіндік беретін математикалық аппарат.
|
Печь
Furnace
Устройство для термической обработки материалов и изделий.
|
Пеш
Furnace
Материалдар мен бұйымдарды термиялық өңдеуге арналған қондырғы.
|
печь дуговая / arc furnace — печь, в которой металл расплавлен непосредственно электрической дугой, образующейся между электродом и его поверхностью или косвенно дугой между двумя электродами, смежными с металлом.
|
доғалық пеш / arc furnace — металды электрод және оның бетінің арасында немесе екі электродтың аралығында пайда болатын электр доғасымен балқытылатын пеш.
|
печь прямого действия дуговая / direct current arc furnace — электродуговая печь, в которой один электрод расположен в центре свода печи и является катодом системы. Электроток течет от электрода через ванну к электроду, расположенному в подине печи. Ток из подины проходит через огнеупоры печи к медной опорной плите и дальше — к медным наружным кабелям. Используется в производстве ферросплавов, углеродистых и легированных сталей и нержавеющих сталей.
|
тура әрекет ететін доғалық пеш / direct current arc furnace — пештің ортасында орналасқан және жүйенің катоды болып табылатын электроды бар электр доғалық пеш. Электр тогы ванна арқылы пештің түбінде орналасқан электродқа қарай қозғалады. Ток пештің түбінен оның тіреуішінен мысты тіреуіш плитасына және одан әрі – сыртқы мысты кабельге қарай өтеді. Ферроқоспалар, көміртекті және легирленген болат және тот баспайтын болат өндірісінде қолданылады.
|
печь вакуумная / vacuum furnace — печь, использующая низкие атмосферные давления вместо защитной газовой среды.
|
вакуумдық пеш / vacuum furnace — қорғаушы газ ортасының орнына төмен атмосфералық қысымды қолданатын пеш.
|
печь плазменнодуговая / arc discharge plasma furnace — технологическая печь (обычно в металлургической или химической промышленности), в которой нагревание перерабатываемого сырья осуществляется с помощью плазмотрона (чаще дугового).
|
плазмалы доғалық пеш / arc discharge plasma furnace — өңделетін шикізатты қыздыру плазматронның көмегімен орындалатын технологиялық пеш (әдетте металлургия және химиялық өндірістерде).
|
Пик теплово́й
Thermal peak
Область в окрестностях точки рассеяния быстого нейтрона или ускоренниго иона, при котором значительная часть энергии этой частицы передаётся атомам твёрдого тела и превращается в тепло. Современные компьютерные модели представляют тепловой пик как расплавленную зону, затвердевающую за время порядка 1 пс. Такой переход из жидкого в твердое состояние должен сопровождаться фазовыми превращениями, характерными для быстрой или сверхбыстрой закалки. Однако экспериментальные наблюдения не обнаруживают подобных превращений.
|
Жылулық шың
Thermal peak
Жылдам нейтрон немесе үдетілген ионның шашырау нүктесінің айналасындағы облыс. Мұнда бөлшектер энергиясының айтарлықтай бөлігі қатты дене атомына беріліп, жылуға айналады. Қазіргі заманғы комплекстік модельдер жылулық шыңды 1 пс уақыт аралығында қатаятын балқытылған аймақ түрінде сипаттайды. Мұндай сұйық күйден қатты күйге өту жылдам немесе аса жылдам шыңдауға тән фазалық ауысулармен қабаттаса жүруі тиіс. Алайда мұндай ауысулар эксперменттік бақылауларда тіркелмеген.
|
Пи́нч-эффе́кт
Pinch effect
Свойство канала электрического разряда в электропроводящей среде уменьшать своё сечение под действием собственного магнитного поля.
|
Пинч-эффект
Pinch effect
Электр разряды каналының электр өткізгіш ортада өзінің қимасын токтың меншікті магнит өрісі әсерінен кішірейту қасиеті.
|
Пиро́лиз
Pyrolysis (от греч. руг — огонь, lysis — разложение, распад)
|
