Қайыпбаева А., филология ғылымдарының кандидаты, А
жүктеу/скачать 1.07 Mb. Pdf көрінісі
|
| Б, в, г, д дыбыстарына аяқталатын сөздерге қосымшалар қатаң дыбыстан
басталып жалғанатындығы сөздің барыс септік жалғаулы түрі арқылы көрсетілді: отряд, отрядқа; клуб, клубқа. Әр түрлі екі-үш мағынада қолданылатын, бірақ жазылуы бірдей сөздердің әрқайсысының тіркесетін компоненттерін көрсету үшін немесе мағыналарын айқынырақ таныту үшін екі реттен (екі рет реестр етіп) берілген сәттері бар: бұлау (көз жасын бұлау); бұлау (ванна); бұлт (аспандағы);бұлт берді (жалтарды). Түбірі бір болғанмен, өз алдына мағыналық реңктері бар жарыспа сөздердің екеуі де (кейде үшеуі де) реестрден орын алды: кебек – кеуек; ғашық – асық – ашық, сұрақ – сұрау; суару – суғару; қазына – қазине (қазинелі қара нар), оттегі – оттек. Сөздікке мынадай тұлғалар енгізілген жоқ: 1) Етістіктін -у жұрнақты тұйық тұлғасы берілді де, қалған тұлғалары берілмеді, ол – осы етістік тұйық тұлғада қалай (бөлек я бірге, немесе дефис арқылы) жазылса, қалған тұлғаларында да солай жазылады деген сөз. Мысалы, арып-ашу деген тұлға реестрде берілді, осыған қарап арып-ашты, арып-ашып, арып-ашқан, арып-ашар т.б. тұлғалар да дефис арқылы жазылатындығын түсінуге болады. Идиома, фраза тіркестері де осы сияқты. Мысалы, бас қатыру деген тіркестің бөлек жазылатындығы сөздікке енгізілді, ал бас қатырды, бас 10 қатырғыш, бас қатырушылық, бас қатырған сияқты тұлғалары жоқ, бірақ реестрдегі бас қатыру деп бөлек жазылатыны көрсетілген үлгі бойынша әрдайым бөлек жазылатындығын білуге болады. 2) Әріптерден қысқарған сөздер енгізілген жоқ. 3) Жұрнақ арқылы жасалатын туынды тұлғалардың көпшілігі, яғни жазуда қиындық туғызбайтындары, сөздікке енген жоқ. Мысалы, ауыл деген сөз бар, ал ауылдық, ауылдай, ауылша, ауылсыз деген тұлғалар жоқ, революция деген сөз берілді де, оның революциялық, революциялы, революцияшыл сияқты сын есімдік тұлғалары берілген жоқ, өйткені соңғы туынды тұлғалардың түбірі реестрдің берілген түріне қарай жазылатындығы белгілі. Бұлардың ішінде тек - лы жұрнақты сөзге тағы да -лық жұрнағы қосылып жасалғандары берілді: айнымалылық, жайдарлылық, жарлылық. жүктеу/скачать 1.07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|