Айкөзов сейдулла ибадуллаұлы қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақтарындағы аграрлық реформалар

ХХ ғасырдың соңы мен ХХI ғасырдың бас кезіндегі Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақтарындағы ауыл шаруашылығын дамытуға бағытталған аграрлық реформалардың нәтижесі мен өзіндік ерекшеліктеріне талдау жасауға арналған диссертациялық жұмыста алынған нәтижелер нақтыланып, зерттеу тақырыбының өзектілігі айқындалып, зерттеу тақырыбы ғылыми тұжырымдалды.

Сонымен, жүргізілген ғылыми зерттеу жұмысы барысында алынған нәтижелер төмендегі мына қорытынды ұсыныстарды жасауға мүмкіндік берді:

- Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығын реформалаудың тарихы егемендік қарсаңындағы және тәуелсіздік алғаннан кейінгі кезеңдегі оқиғалардың нәтижесімен анықталады. Өйткені еліміздің қоғамдық-саяси өміріндегі түрлі өзгерістер өндірістік қатынастарды мүлдем жаңа сипатта қалыптастырды. Тәуелсіз Қазақстанның алдынан шыққан нарықтық қатынастарды игеру әлемдік қауымдастық пен саяси, экономикалық сұхбатқа қол жеткізу, меншік пен сөз плюрализімінің құқықтық-нармативтік және саяси-рухани базасын қалыптастыру сияқты мәселелер біз қарастырған кезеңде ауылшаруашылығын реформалаудың тарихын зерттеудің жаңа да тың теориялық-әдістемелік негіздерін қолға мүмкіндік берді.

- Аграрлық реформалар тарихын зерттеудегі тарихнамасының барынша ала-құла болуы – бұл тақырыптың саналуандылығы мен мазмұнының сыңаржақ тұжырымдамаларды насихаттауға құрылуы, мәселенің саяси астарына баса мән берілуі түрінде көрініс табуынан. Ал, басты себебі – ғылыми тұжырымдалған жаңа теориялық-әдістемелік негіздің орнықпағанынан деп білеміз.

- Қазақстан Республикасының әлеуметтік дамуынын басым бағыты экономиканың тепе-тең өсуі, ол үшін ауылды (селоны), агроөнеркәсіп кешенін өркендету, коғамның азық-түліктен тәуелді болмауын қамтамасыз ету бағытында мемлекеттік бағдарламалар жасалынып стратегиялық жоспарлануы. Осыдан диссертациялық жұмысытың негізгі зерттеу нысаны айқындалды. Ол аграрлық реформалау барысындағы ауылшаруашылығының агроқұрлымдарын қайта қалыптастыруда ұйымдық-құрылымдардың өзгеруіне агроөндірістерде меншіктің мемлекеттік емес, жаңа шаруашылық нысандарының құрылуы мен даму үрдістерін ғылыми тұжырымдау.

Еліміздің ауылшаруашылығын келешек дамуында, ауылшаруашылық өнім өндірішулердің бәсекелестікке барынша қабілетті агроқұрылымдарын ұйымдық-құрылымдық жетілдірудің маңызы зор. Осыны ескере отырып, Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймағындағы облыстарда әр түрлі агроөндірісті кешенді ұйымдастыру мен агроқұрылымдардың тиімділігін арттыру, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету және дүниежүзілік сауда ұйымына мүшелік пен әлемдегі экономикасы бәсекеге барынша қабілетті дамыған 50 елдің қатарына енуге толық мүмкіндік береді.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы // Ақиқат. – 2003. – №5. - 4 – б.

2 Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы // Оңтүстік Қазақстан. – 2008. – 9 ақпан.

3 Мажитов С.Ф. Гуманитарный образ Казахстана в условиях мирового кризиса // Казахстан спектр. – 2009. – № 1. – С. 77-81.

4 Журавлев В.В. Методология исторической науки. Вчера. Сегодня. Завтра // Кентавр. – 1995. – №6. – С. 45-47.

5 Иванов В.В. Методология исторической науки. – М: Высшая школа, 1985. – 168 с.

6 Спирин Л.М. Теория, методология и методика исследований по истории КПСС. – М.: Московский рабочий, 1992. – 192 с.

7 Берденова К.А., Иманбердиева С.И. Аграрная политика тоталитарного государства как фактор кризисного состояния сельского хозяйства Казахстана. – Алматы: Ғылым, 1994. – 142 с.

8 Байтілен С.А. Кеңес мемлекетінің Қазақстандағы аграрлық саясаты: ауыл шаруашылығындағы экстенсивті бағдар және дағдарыс (1965-1990): т.ғ.д. ... дисс. авторефераты. – 07.00.02. – Алматы, 2000. – 36 б.

9 Байсарина Қ.Қ. Қазақстанда ауыл шаруашылығының дамуы: тарихы және сабақтары: т.ғ.д ... дисс. авторефераты. – 07.00.02. – Алматы, 2006. – 34 б.

10 Медеуов Т.Ж. Қазақстандағы колхоз кұрылысының соңғы кезеңі: дағдарыстан шығу жолдарын іздестіру тәжірбиесі (1981-1991): т.ғ.к. ... дисс. авторефераты. – 07.00.02. – Алматы, 1999. –27 б.

11. 
    Мұқатова О.Х. Историография аграрных преоброзований в Казахстане (в конце ХIХ – ХХ вв): автореф ... д.и.н. – 07.00.09 – Алматы, 2000. – 50 б.
    
12. 
    Берлибаев Б.Т. Проблемы развития производственных связей колхозов Казахстана в капитальном строительстве в 1971-1975 гг. – Алма-Ата, 1991. – 231 с.
    

14 Чаянов А.В. Основные идеи и формы организации

15 Абусеитова М. К. О проблеме источниковедения средневекового Казахстана // Отечественная история. – 1998. – №17. – С. 41- 44

16. 
    ҚР ПМ. 5-Н- қ., 1-т., 949-іс, 20-п.
    
17. 
    ҚРОММ, 2199-қ., 1-т., 2451-іс, 42-п.
    
18. 
    ҚР ПМ. 2199-қ., 1-т., 2834-іс, 18-п.
    
19. 
    Аубакиров Я.А. Социально-экономические преобразования в
    сельском хозяйстве Казахстана. – Алма-Ата, 1984. – 252 с.
    
20. 
    ҚР ПМ. 5-Н-қ ., т-1., 944-іс, 19-20 – п.п.
    
21. 
    Башмачников В.Ф., Ершова И.И. и др. Пути аграрного возрождения. – Москва: Политиздат. – 1991. – 255 с.
    
22. 
    ҚР ПМ, 5-Н-қ., 1-т., 949-іс, 6-п.
    
23. 
    ҚР ПМ, 5-Н-қ., 1-т., 949-іс, 7-п.
    
24. 
    ҚР ПМ, 7-қ., 1-т., 400-іс, 124-125 – п.п.
    
25. 
    ҚР ПМ, 7-қ., 1-т., 486-іс, 15- п.
    
26. 
    Оспанов М.Т., Аутов P.P., Ертазин X. Агробизнес теориясы мен тәжірибесі. – Алматы, 1997. – 269 б.
    
27. 
    ҚР ПМ, 7-қ., 2-т., 83-іс, 9-п.
    
28. 
    Закон Республики Казахстан «О кредитных товариществах». 2
    апреля 2003 г.
    
29. 
    Кемел М. Нарыққа өту кезеңіндегі Қазақстан ауылшаруашылық
    кәсіпорындарының қалыптасуы мен дамуы. – Алматы, 1998. – 140 б.
    
30. 
    «Программа разгосударствления и приватизации государственной
    собственности в Казахской ССР на 1991-1992 годы (1-й этап)» Постановление Президента Казахской ССР 19 сентября 1991 г.
    
31. 
    Закон Казахской ССР «О земельной реформе». 28 июня 1991 года.
    
32. 
    Сыдыкбаева Г.У. Развитие социальной сферы села // Проблемы агрорынка. – 2000. – № 10. – С 45-50.
    
33. 
    Жекешелендіру (Қазақстанда жекшелендіруге қатысты құжаттар мен материалдар). – Алматы: Атамұра, 1994. – 76 б.
    
34. 
    Вильям Петти, Адам Смит, Давид Рикардо, Джон Мейнард Кейнс, Милтон Фридман. Классика экономической мысли. – М.: «ЭКСМО-ПРЕСС», 2000. – 79-89 сс.
    

36 Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы // Егемен Қазақстан. – Алматы. – 2006. – 2 наурыз.

37. 
    РОММ. 2199-қ., 1-т., 2809-іс., 42-п.
    
38. 
    Қазақстан Республикасының статистикалық агенттігі // Статистикалық жинақ. – Алматы. – 2008. – 176 б.
    
39. 
    Бірінші ұлттық ауыл шаруашылығы санағының алдын ала қорытындылары // Қызылорда облысының статистикалық басқармасы. Қызылорда. – 2007. – 300 б.
    
40. 
    Жамбыл облысының статистикалық басқармасы // Статистикалық жинақ. – Тараз. – 2007. – 300 б.
    
41. 
    Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуы // Статистикалық жинақ. – Шымкент. – 2007. – 300 б.
    
42. 
    Смирнов С. АПК Казахстана: состояния, проблемы, прогноз // Транзитная экономика. – 2000. – № 3. – 18-21 сс.
    
43. 
    Баетова М.Т. Аграрная политика государства: роль и место инвестиции в развитии АПК. – Алматы, – 1998. – 112 с.
    
44. 
    ҚРОММ. 2270-қ., 1-т., 227-іс, 31-п.
    
45. 
    Информация Агрокредитной корпорации. Сентябрь 2002 г.
    
46. 
    ЖОММ. 851-қ., 4-т., 1165-іс, 19-п.
    
47. 
    Назарбаев Н. А. Стратегия становления и развития Казахстана как
    суверенного государства. – Алматы: РГЖН «Дәуір», 1992. – 58 с.
    
48. 
    Назарбаев Н. Ә. Қазақстан – 2030: Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы. – Алматы: Білім, 1996.– 116 б.
    
49. 
    Ауытов Р.Р. Жақсыбекова Г. Помочь крестяньскому хозяйству // Экономика и жизнь. – 1995. – № 7. – С. 56-58.
    
50. 
    Можно ли сдержать рост цен на хлеб? // Советы Казахстана. – 1994. – 22 ноября.
    
51. 
    Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы // Егемен Қазақстан. – Алматы. – 2006. – 12 наурыз.
    

1. 
   ХХ ғасырдың 20-жылдарындағы Қазақстан мен Ресей Федерациясының қарым-қатынасы: саяси-экономикалық мәселелер. Монография. – Алматы: Қазығұрт, 2003. – 142 б.
   
2. 
   Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығысындағы аграрлық реформалардың тарихи сабақтары (1991-2008 жж). Монография. – Алматы: Үш Қиян, 2008. – 278 б.
   

3 Современный этап аграрных преоброзований в Республике Казахстан // Вестник Каз НУ. – Серия историческая. – 2006. – № 4 (43). – С. 70-71.

4 Қазақстан Республикасында қалыптасқан тарихи шаруашылыққа аграрлық реформаның әсері // ҚазҰУ хабаршы. – Тарих сериясы. – 2007. –№ 3 (46). – 124 -126 - бб.

5 Қазақстан Республикасының ауылшаруашылығының нақты және потенциалды даму мүмкіндіктері // ҚазҰУ хабаршы. – Тарих сериясы. – 2007. –№ 3 (46). – 126-131 - бб.

6 Қазақстан Республикасындағы ауылшаруашылығының дамуы мен өзекті мәселелері // ҚазҰУ хабаршы. – Тарих сериясы. – 2007. –№ 4 (47). – 67-70 бб.

7 Қазақстан Республикасының ауылшаруашылығының даму мүмкіндіктері хақында // Отан тарихы. – 2007. –№ 4. – 145-154 - бб.

8 ТМД елдеріндегі аграрлық реформалаудың қалыптасуы және дамуы // Шакәрім атындағы СМУ хабаршысы. – 2007. – № 4. – 12-19 - бб.

9 Қазақстан Республикасындағы ауылшаруашылығын дамытудағы арендалық қатынастар, әлемдік тәжірибие. // ҚазҰУ хабаршы. – Тарих сериясы. – 2008. –№ 1 (48). – 150-154 - бб.

10 Тенденции структурных преобразований в аграрном секторе Казахстана за годы незовисимости // Вестник КазНПУ. – Серия историческаяю – 2008. – № 1 (15). – С. 3-7.

11 Қазақстан Республикасы аграрлық секторындағы нарықтық қатынастардың даму кезеңі // ҚазҰУ хабаршы. – Тарих сериясы. – 2009. – № 1 (52). – 71-73 - бб.

12 Оңтүстік Қазақстан облысындағы әлеуметтік-аграрлық реформалау сәйкестігі // Отан тарихы. – 2009. –№ 2. – 145-154 - бб.

ә) өзге басылымдар мен республикалық және халықаралық конференция материалдарының жинақтарында:

13 Түркістандағы Алаш қайраткерлерінің еңбектері қазақ тарихының дерек көзі // Руханият ордасы. Халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары. – Шымкент: Халықаралық қазақ-араб университеті. – 10-12 қараша 2002 ж. – Алматы: ҚАЗақпарат, 2002. – 35-39 - бб.

14 Февральская революция в Росии и ее влияние на общественную жизнь Туркестана // Ордабасы жиынының 10 жылдығына арналған халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Шымкент: ОҚО әкімияты мен Қ. А. Яссауи атындағы ХҚТУ. – 27-29 мамыр 2003 ж. – Алматы: ҚАЗақпарат, 2003. – 290-295 - бб.

15 Қазіргі кездегі тарих пәнін оқытудағы дерек көздерін пайдаланудың өзекті мәселелері // Жоғары кәсіптік, базалық білім және жеке пәндерді оқыту әдістемесі. Республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Шымкент. – 26-28 сәуір 2005 ж. – Шымкент: Шымкент Университеті, 2005. – 95-101 бб.

16 Аграрлық құрылымдардағы әлеуметтік мәселелерді жетілдіру және кластерлік үлгі құрудың маңызы // Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан: Білім, Ғылым-парасатты экономиканың негізі – атты аймақтық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Шымкент. – 26-28 сәуір 2007 ж. – Шымкент: Шымкент Университеті, 2007. – 95-101 - бб.

17 Қазақстан Республикасындағы аграрлық реформаларды жетілдірудегі Алматы облысындағы жергілікті өзін-өзі басқару мекемелерінің рөлі // Тарихи дерек: Архиография және деректану мәселелері атты республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы: әл-Фараби атын. ҚазҰУ. – 30 қазан 2007 ж. – Алматы: Қазақ университеті, 2007. – 219-223 - бб.

18 Қазақстан Республикасындағы ауылшаруашылық кооперацияларының қалыптасу тарихынан // Отан және әлем тарихы ХХ ғасырда: ғылыми парадигмалардың ортақтығы мен ерекшеліктері атты хылықаралық Бекмаханов оқуларының ғылыми конференция материалдары. – Алматы: әл-Фараби атын. ҚазҰУ. – 22-23 қараша 2007 ж. – Алматы: Қазақ университеті, 2007. – 94-96 - бб.

19 Қазақстан Республикасындағы аграрлық реформалау салық жүйесінің қалыптасуы //Орта Азия және Қазақстан халықтары рухани құндылықтарының жаһандануы мен өркениеті атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Шымкент: Отырар университеті. – 24-25 сәуір 2008 ж. – Шымкент: Асқарәлі, 2007. – 359-362 - бб. (Ж. Жүнісбековамен бірлескен авторлықта).

20 Қазақстан Республикасындағы ауылшаруашылығын дамытудағы МТС-дің рөлі // М. Әуезов жаңа дәуір данұшпаны атты халықаралық ғылыми-тәжірибиелік конференция еңбектері. – Шымкент. – 15-16 қараша 2007 ж. – Шымкент: М. Әуезов атын. ОҚМУ, 2007. – 147-149 - бб.

21 Аграрлық секторды реформалауда теория-әдістемелік негіздеудің маңызы // СМПИ хабаршысы. – 2007. – № 2 (8). – 62-65 - бб.

22 Аграрлық реформалауда жергілікті шаруашылықты басқаруды жетілдірудің жолдары // СМПИ хабаршысы. – 2007. – № 2 (8). – 65-68 - бб.

23 Тарихымыз бен мәдениетіміз жөніндегі бағалы еңбек // Қазақстан мұрағаттары. – 2008. – № 2 (6). – 132-133 - бб. (С. Тілеуқұловпен бірлескен авторлықта).

24 Аграрлық реформаның іске асуының нақтылығы //Халықаралық интеграция мен модернизация жүйесіндегі Қазақстан-Германия қатынастары атты халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы: әл-Фараби ҚазҰУ. – 9 ақпан 2008 ж. – Алматы: Қазақ университеті, 2008. – 181-183 - бб.

25 Қазақстандағы аграрлық секторды реформалауды зерттеу әдістемесі // Мемлекет тарихы. – 2009. – № 2. – 23-27 - бб.

26 Қазақстанда несие кооперативтерін құру қажеттілігі //Алаш аманаты атты аймақтық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Шымкент: Қ. А. Яссауи атындағы ХҚТУ ШИ. – 27-29 мамыр 2009 ж. – Алматы: ҮШ ҚИЯН, 2009. – 50-52 - бб.

27 Қазақстандағы аграрлық секторды реформалауды зерттеудегі шетелдік және отандық ғалымдардың тұжырымдамалары // Түркітаным атты аймақтық ғылыми-тәжірибиелік конференция еңбектері. – Шымкент. – 15-16 қараша 2009 ж. – Шымкент: М.Әуезов атын. ОҚМУ, 2009. – 147-149 бб.

28 Аграрлық реформалауды жүргізудің экономикалық механизмінің теориялық негіздері. «Алаш Орда 90-жыл» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы: әл-Фараби ҚазҰУ. – 9 желтоқсан 2008 ж. – Алматы: Қазақ университеті, 2009. – 181-183 - бб.

29 Қазақстандағы агроқұрлым шаруашылық механизмін қалыптастрыу // «Әуезов-оқулары» - атты аймақтық ғылыми-тәжірибиелік конференция еңбектері. – Шымкент. – 15-16 қараша 2008 ж. – Шымкент: М.Әуезов атын. ОҚМУ, 2008. – 147-149 - бб.

30 Қазақстандағы аграрлық саясаттың әлеуметтік бағыттары // Бекмаханов оқуларының ғылыми конференция материалдары. – Алматы: әл-Фараби ҚазҰУ. – 22-23 қараша 2008. – Алматы: Қазақ университеті, 2007. – 94-96 - бб.

31 Переход на рыночное отношение аграрного сектора Республики Казахстан // htt://www.iie. kz.

32 Некоторые вопросы повышения конкурентноспосoбности сельскохозяйственного производства Республики Казахстан // Таълим тизимида ижтимоий-гуманитар фанлар. Тошкент. – 2009. – № 1. – С. 34-36.

33 Развития аграрного сектора в Республике Казахстан: опыт и проблемы // Элагарту. – Бишкек. – 2009. – .№ 2. – С. 2-3.

34 Казахстанский путь развития аграрного сектора: опыт и проблемы // Таълим тизимида ижтимоий-гуманитар фанлар.Тошкент.– 2009.– № 2.– С 24-27

исторических наук по специальности 07.00.02 - Отечественная история

(История Республики Казахстан)
АЙКОЗОВ СЕЙДУЛЛА ИБАДУЛЛАУЛЫ
Аграрные реформы в южном и юго-восточном регионах Казахстана (1991-2008 гг.)

Актуальность темы исследования продиктована необходимостью исследования влияния темпов модернизации в суверенном Казахстане на развитие современного аула и села. При этом на передний план выступает историческая конкретика, которая отражает особенности реализации аграрных реформ в условиях отдельно взятых регионов страны. Необходимость изучения темы диссертации вызвана также приоритетами социально-экономического развития Республики Казахстан, которые определяются стратегическими документами государства. В частности, Президент Н.А. Назарбаев в Стратегии «Казахстан - 2030» и ежегодных Посланиях народу Казахстана ставит во главу угла тему развития аграрного сектора, углубления реформ в области модернизации сельского хозяйства с учетом специфики развития регионов страны. Поэтому в настоящем диссертационном исследовании рассмотрены вопросы, связанные с аграрным развитием одного из крупных регионов нашей страны, а именно - южного и юго-восточного Казахстана.

Агропромышленный комплекс, который был сформирован в лоне советской экономики в постсоветский период претерпел значительную трансформацию. В силу сложившихся исторических обстоятельств требовалось время на переход сельского хозяйства от планового на рыночные рельсы. В свою очередь это вызвало реформы, связанные с выработкой механизмов перехода и адаптации аграрного сектора к рыночным условиям. Соответственно данное явление на сегодняшнем этапе развития общества требует своей переоценки на методологическом уровне.

Для того, чтобы выработать критический взгляд на прошлое, настоящее и сегодняшнее состояние соответствия сложившейся системы местных органов самоуправления, проводимой ими политики реализации аграрных реформ в регионах интересам народа и аграрной политике государства, необходимо следовать идеологии независимости. Только при этом условии и историческое знание в области исследуемой проблемы будет способно подняться на новый уровень.

Вместе с тем, необходимо разработать новые методы и методики исследования сферы социально-экономического развития сельского хозяйства в условиях реформ, совершенствования организационно-структурных мероприятий на селе, а также анализа законодательной и правовой базы аграрных преобразований в стране.

Наконец, в отечественной исторической науке, несмотря на то, что были осуществлены отдельные исследования по осмыслению реформ в области развития сельского хозяйства и его реформирования в условиях независимости, до сих пор отсутствуют специальные работы по аграрным преобразованиям современности в южном и юго-восточном регионах Казахстана, что стало основной предпосылкой для написания данной диссертации.

- обоснование теоретико-методологических основ изучения аграрных реформ в Республике Казахстан и процесса социально-экономического развития южных и юго-восточных регионов;

- выявление необходимости и начальных мероприятий по аграрному реформированию Казахстана;

- анализ организационно-правовой основы аграрных преобразований;

- изучение механизмов ведения хозяйства в условиях реформ;

- научное обоснование способности приспособления к рыночным условиям современности исторических принципов и ценностей сельхозобъединений и товариществ;

- проследить связь в динамике осуществления аграрных реформ в южном и юго-восточном Казахстане по сравнению с другими регионами страны;

- определение роли, места и значения исторического опыта при проведении аграрных реформ;

- анализ основных направлений системы государственной поддержки и кредитования развития сельского хозяйства;

- определение способов и механизмов ведения хозяйства, производства сельскохозяйственных товаров в агропромышленном комплексе.

• 
  впервые подвергнуты системному анализу историграфия, источники, а также теоретико-методологические проблемы, связанные с историей аграрных реформ в Казахстане в конце ХХ – начале ХХI вв.;
  
• 
  с новых научных позиций рассмотрены основные направления и реалии социального развития в процессе аграрного реформироваия в южных и юго-восточных регионах Казахстана;
  
• 
  дана объективная оценка процесса приватизации в аграрном секторе страны;
  
• 
  осуществлена экспертиза принципов и ценностей сельхозобъединений и товариществ;
  
• 
  систематизированы данные по истории аграрного законодательства в условиях современного Казахстана;
  
• 
  классифицирована система организационных мероприятий по механизмам хозяйствования в условиях аграрных реформ;
  
• 
  проведен сравнительно-сопоставительный анализ данных по динамике и темпам аграрных преобразований в рассматриваемых регионах и в целом по стране;
  
• 
  приведен комплекс источников, подтверждающих особенности системы государственной поддержки и кредитования развития сельского хозяйства;
  
• 
  показаны направления и процесс социального развития аграрной политики;
  
• 
  разработана итоговая модель развития сельскохозяйственного производственного комплекса и преодоления кризиса в сельском хозяйстве путём системных преобразований процесса агарного реформирования;
  
• 
  разработан научно-познавательный образец, основанный на совершенствовании механизмов деятельности сельских кредитных товариществ в развитии сельского хозяйства.
  

• 
  обоснованы теоретико-методологические основы изучения рыночных отношений при выводе сельского хозяйства из планового состояния;
  
• 
  осуществлен анализ механизмов ведения хозяйства в условиях рынка в проекции на теорию и мировой опыт;
  
• 
  определены направления структурного совершенствования общественных предприятий и предприятий местного управления в южном и юго-восточном регионах республики в процессе реализации аграрной реформы;
  
• 
  критически рассмотрены система местного и регионального самоуправления в контексте развития сельского хозяйства с позиций их соответствия народным интересам;
  
• 
  дан анализ законодательной документации и приведены доказательства необходимости их постоянного совершенствования с целью отражения различий между понятиями местного государственного управления и местного хозяйственного управления в контексте социальных направлений аграрной политики государства;
  
• 
  получен научный анализ общих черт аграрных реформ с общим процессом обеспечения социальных потребностей населения со стороны государства;
  
• 
  дифференцированы социально-экономические результаты осуществления аграрной реформы в южном и юго-восточном Казахстане и других регионах страны.