Анамыздың бақиға аттанғанына төрт жыл болды. Әкеміздің қолында жеті бала

Таңертең мейірбике Сайда апайға бардым. Балалар үйінде медпункт болғаны 
қандай жақсы. Жарақат алсақ та, суық тигізсек те, қызуымыз көтерілсе де бірінші 
кезекте Сайда апайға жүгіреміз әйтеуір. Ол бізге қажетті дәрілер мен ақылын қатар 
береді. Міне, бүгін де оның жұмысқа келуін күтіп отырмын. Медпунктке жұмыс 
басталардан өте ерте келген болатынмын. 

Амансың ба, Ілияс? Не болды?- деп келе сала мейірімді кейіппен менен 
сұрай бастады. 

Апай, тісім ауырып тұр. Бүгін көз ілмей шықтым. 

Ай, Аллам-ай! Сендерге тісті күніне екі рет тазалау керек деп қанша рет 
айттым десеңші? Жарайды, бөлмеге кір. 
Мен үндемедім — өзімнің кінәлі екенімді білдім. Суық орындыққа отырдым да ол 
кісінің ақылын ары қарай тыңдадым. 

Қане, аузыңды аш. Саған қай тіс ренжіді екен? «А-а-а» де... Медбике мені 
ұзақ қарады да басын шайқады: 

Иә-ә-ә... тісіңде қанқұрт бар екен. Тез арада емдету керек. Ол үшін қалаға 
бару керек... — Сайда апай жұмыс үстеліне отырып ойланып қалды. Біресе 
терезеге, біресе алдында жатқан журналға қарайды. — Мен директордан осы 
уақытқа дейін қаншама сөз естідім. Өзім үшін жүгіріп жүрген сияқтымын.! 
Біреудің құлағы ауырады, енді біреудің асқазаны ауырады, ал директор көлік 
тауып бермейді. «Жигули» ғана жүріп тұр, оның өзі де Мавлида 
Нұрғалиқызыныкі. Жалғыз сен үшін олар автобусты алып шықпайды ғой, 
Ілия. Қане, біз былай істейік. Мына дәрілерді ал, тісің мазалаған кезде 
жарты-жартыжан ауырған жерге қоясың. Көмектеседі. Егер тіпті шыдай 
алмай бара жатсаң директорға өзің бар. Тіспен ойнаудың қажеті жоқ. Егер 
рұқсат етсе, бүгін-ақ қалаға барып, дәрігерге көрсетеміз. Ал қазір бара ғой, 
бөлмеңде тісіңнің ауруы қойғанша жата тұр, – деп ол үш тал дәрі берді. 
Былтыр біздің балалар үйіне автобус бөлді. Біз қалай қуандық десеңші! Сол 
жылтыраған дөңгелекті аппақ автобуспен бізді концерттерге, түрлі байқауларға 
апаратын. Гаражда жасыл «Жигули» автокөлігі де тұр. Бірақ бұл көлік біз үшін 
емес — онымен Мавлида Нұрғалиқызы жүреді. Ол кейде күн сайын қалаға қарай 
шығады. Бүгін де солай қарай шығатын шығар, егер өтініп сұраса мені де жолай 
ала кететін шығар. Ойланып тұрдым да, бөлмеден шығып, директордың бөлмесіне 
қарай беттедім. Есігінің алдына келдім де, батылым жетпей тұрып қалдым. Бірақ та 
бүкіл ерік-жігерімді жұдырығыма түйіп алдыға қарай адымдадым — тісті емдетуім 
керек қой. 

Сәлеметсіз бе, Мавлида Нұрғалиқызы! –деп кіріп бардым. 

Неге сабаққа бармағансың? – деп ол менсінбей қарады. 

Апай, тісім ауырып тұр... 

Сендер ызыңдай береді екенсіңдер! Біресе біреуің, одан соң тағы бірің... 

Мен алдап тұрған жоқпын, кешеден бері... 
Директор ары қарай сөйлеуге мүмкіндік бермеді: 


Білемін сендердің қулықтарыңды. Біреуіңнің ішің ауырады, енді біреуіңнің 
басыңа бірдеңе болған, үшіншіңнің көзі дұрыс көрмейді — қалаға бару үшін 
әйтеуір бірдеңе ойлап табасыңдар...Ауруханаға бізді апарып жүреді деп 
ойлайсыңдар ма?! Тапқан екенсіңдер! Мені алдай алмайсыңдар, 
боқмұрындар! Міне, жағың да іспеген, ал сен болсаң тісім ауырады деп 
алдайсың! 

Апай, түні бойы ұйықтай алмадым. Сайда апай көрді, тісім шіріп жатыр деді. 

Менің аудандық білім бөлімінде маңызды шаруам бар, сенімен жүретін 
уақытым жоқ. Дәрілер сұра. Сайдаға айт, директор айтты де, саған 
анальгинді көбірек берсін... 

Бірақ дәріден пайда аз болып тұр... 

Кет ары миымды жемей! — қолында ұстап тұрған қаламды стол бетіне 
лақтырып жіберді. — Тіс ауырғаннан ешім әлі өлген жоқ. Бар мектепке! 
Басымды төмен түсірген қалпы директордың бөлмесінен шықтым. Тіпті маған 
жаны да ашыған жоқ, шынымен де кішкене кезінде тісі ауырып көрмеген бе? 
Шіркін, құс болғанымда ғой! Ешкімге жалынбай-ақ қалаға өзім ұшып барар едім. 
Директордың аяушылық білмес сөздерінен кейін тісім одан да қатты ауырып 
кеткендей болды. Ол аздай дәлізге шығып, менің соңымнан қатты айқайлады: 

Қара мұны! Жақсылықты білмейтін жетесіз! Көрсетемін мен саған! 
Маған сондай қиын болды. Ауырып тұрған баланы аяп, тыныштандырудың орнына 
жазықсыздан-жазықсыз ұрса жөнелді. 
Біздің балалар үйінде бес топ бар, мен төртіншісіндемін. Әр топта жиырма шақты 
бала бар. Бізбен екі тәрбиеші мен екі түнгі кезекші жұмыс істейді. Бақытыма орай, 
бүгін таңертеңнен бастап Хакима апайдың кезегі. Райфа апай баяғыда-ақ: «Жалқау! 
Сабаққа бармау үшін өтірік істеп тұрсың»,-деп ұрсар еді. Бөлмемде жалғыздан-
жалғыз жатудан жалықтым да, кітаптарым мен дәптерлерімді жинап салып, 
мектепке кеттім. 
Сабақтарда әрең шыдап отырдым. Қоңырау соғыла салысымен көшеге қарай 
жүгірдім де қарды уыстап жедім — ауру аздап басылғандай болды. Сыныпқа 
өзіммен бірге қардың қатып қалған бір бөлігін алып келіп, тісім ауырғанын қояды 
ма деген үмітпен ауық-ауық тістеп қойып отырдым. Ақыр аяғында менің 
қиналысымды көрген мұғалім сабақтан босатты: 

Мұхаметов! Бар, қиналма. Ауырған тісті барынша тез емдеу керек. 
Мен балалар үйіне қардың бөлігін ұстаған қалпы қайттым. Қарама-қарсы бірінші 
болып Сайда апай кездесті. 

Әлі басылмады ма ауруы? 

Жоқ... 

Ілияс, ертеңге дейін шыда. Жаңа ғана Мавлида Нұрғалиқызымен сөйлестім, 
ол сені ертең тіс дәрігеріне апаруға келісімін берді. Жүр, тағы да дәрі 
берейін, тек шыдашы. 
Артық сұрақ қоймастан Сайда тәтенің соңынан ердім. Шыда деп айту — жеңіл. 
Тісің ауырғанда түнің бір жыл сияқты ұзап кетеді. 

Кешке қарай тісімнің ауырғаны адам шыдамастай үдей түсті. Анальгиннің 
жартысы емес, енді тұтас дәрінің өзі де көмектеспейтіндей болды. Менің бұл 
күйімді көрген түнгі күтуші Флюра тәте менің маңымда не істерін білмей безілдеп 
кетті. 

Мынаны ал, сол жақ қолыңа ұстап отыр, бірден көмектеседі,-деп сөйлеп, 
маған ұсақталып туралған сарымсақты беріп жатыр. — Көресің, көмектеседі, 
тек орныңнан тұрма, жүрме, тыныш жат. Тіс ауыруынан жаман нәрсені 
көрмеппін. Қытайлар өздеріне зұлымдық жасағандарға тіс ауруын тілейтінін 
білуші едім. Бара ғой, орныңа жата ғой. 

Сарымсақ деген неткен ғажап нәрсе! Жөтелді, суық тигенді емдейтінін 
білетінмін, енді міне, тіс ауырғанын тоқтататынын көрдім. Таңғы 6-ларда 
тісім қайта «оянып» мені кеміруді қайта бастады. Бір нәрсе жанымды 
кішкене жадыратты — тісімнің ауырғаны қоятын болады, бүгін қалаға 
барып, емдетеміз. Барлығы мектепке кетіп жатқанда мен дәлізде 
директордың бөлмесінен шығуын күтіп тұрдым. Көлік есіктің алдында 
тұрды. Демек, қалаға барып қалармыз... 
Әйтеуір мавлида нұрғалиқызы шықты-ау дәлізге. Мен орнымнан атып тұрдым да, 
күлімсіреуге тырысып: 

Сәлеметсіз бе! – дедім. 

Сәлемет пе? Тісің әлі ауырып тұр ма? Сен сайданың да мазасын алып біттің, 
түкке тұрмайтын нәрселермен бара бересің... 

Не істеймін енді, тісім ауырып жаным қиналды... 

Бүгін менде конференция, тек кешке ғана босаймын. Тағы да білім бөлімінің 
бастығына баруым керек. Егер Сайда екеуіңді алсам мен бір сағатымды 
жоғалтам. Жо-о-оқ, мен осыншама уақытты бекер жібере алмаймын. Әр 
минут қымбат. 

Апай, менде тіпті күш қалмады шыдауға! 

Екі күн шыдадың, тағы бір күн шыдайсың. Айттым ғой, тістің ауырғанынан 
әлі ешкім өлген жоқ, — деп кесіп сөйлеп, биік өкшелі туфлиімен 
тықылдатып жанымнан өтіп кетті. 

Мен қолыммен басымды ұстаған қалпыммен диванда отырып қала бердім. 
Панасыз баланың қандай сезімді бастан кешіргенін сіздерге айтудың өзі 
артық шығар. Шіркін, қанатым болғанда ғой!.. Мен «салым суға кетіп», 
бөлмеме оралдым. 

Сабақтан соң сыныптасым Амиля бөлмеме кірді. Мен жалғыз болатынмын. 

Ілияс, әлі ауырып тұр ма? 

Иә, — деп жауап бергім келмесе де жауап бердім. Себебі еш мағынасыз 
сұрақтардан шаршап кеттім. Менің жай-күйім түрімнен-ақ көрініп тұр емес 
пе! 

Егер директор ертең де сені қалаға апармаса не істейсің? 

Білмеймін... 


Сенің басың бар ма, жоқ па?! Сен бала емессің ғой — жетінші сыныпта оқып 
жүрсің! Екінші топтағы балаға не болды, есіңде ме? Сенімен де солай болуы 
мүмкін. 
Иә, мен ол оқиғаны ойымда сақтап қалғанмын. Үшінші сыныпта оқитын бір 
баланың тісі ауырған. Оны да қалаға уақытында апармаған, кейін бәрі кеш болды. 
Тісі іріңдеп кеткен. Оған ота жасады — бетінің біраз жерлерін кескілеп тастаған. 
Содан бастап бұрын көңілді болып жүретін сол бала күлімсіреуді қойды, себебі 
күлген кезде тыртықтар терісін тартатын, беті де бір жағына қисайып кететін. 

Менің де тісім ауыра бастады. Мен саған бірдеңе айтайын деген ем, ешкім 
оны білмесін, — деді Амиля. 

Қане, созбай тезірек айт, — ішімде бір үміт пайда болды, — тезірек айтшы... 

Ертең, — ол кідіріп тұрып қалды, — қашып кетейік. Мектепке кеткендей 
боламыз, бірақ қалаға барамыз. Тіс емдейтін емхананы мен білемін. 

Жоқ... Директор ертең апарамын деп сөз берген. Бүгін конференция 
болатындықтан ғана өзімен бірге алып кете алмады. 

Сен сондай аңғалсың, бәріне сене бересің. Керек едің сен оған! Мавлида 
Нұрғалиқызын бірінші күн ғана біліп тұрғандайсың. Ол бүгін «иә» дейді, 
ертең «жоқ» дейді. 

Амиля, ойлану керек. Біліп қойса, басымыздан сипамайды. Өзің білесің. 

Сен қандай қорқақсың. Егер келіссең, бірге барайық. Мен өзім жалғыз-ақ 
бара аламын. Өзің байқа. Кейін маған бірге барайық деп айтпадың деп 
ренжіп жүрмесең болды... 
Азырақ ойланған соң мен келістім. Тегін жүру билетін завучтың бөлмесінен 
рұқсатсыз алдық. Амиля дәптер іздеген болып құжаттар тұрған шкафты ақтарды. 
Ал мен бұл кезде завучты әңгіме айтқан болып көңілін өзіме қарай бұрып тұрдым. 
Алақай! Құжаттар қалтамызға түсті! Жоспар құрдық. Ертең таңертең — қалаға. 
Амиля сияқты тәуекелшіл қыздардың жаныңда болғаны қандай жақсы! 
Ол өте ақылды қыз — барлығына жаны ашиды, кімге болса да көмек қолын созуға 
дайын. Біздің бірге оқитынымыз да жақсы болды. Мықты, ешкімге бой бермейді. 
Шындық үшін кіммен болса да төбелесуден тайынбайды. Басқалармен 
салыстырғанда тәрбиешілерден де қорықпайды. Қайткенмен қалалық қой. 
Кеш те батты. Сол қолыма сарымсақ ұстасам да бұл жолы сонша жақсы бола 
қоймады. Барлығы ұйқыға жатты, ал мен болсам жанымды қоярға жер таппадым. 
Терезені ашып, басымды сыртқа шығардым. Кішкене жақсы болды, бірақ суық еді. 
Түнгі күзетшінің бөлмесіне түстім. Менің іскен жағымды көрген ол: 

Мүмкін темекі тартып көрерсің? — деп ұсыныс тастады. 

Мен темекі тартпаймын. 

Түсінікті, мүмкін көмектесер ме дегенім ғой. Мә, бір сорып көр, — деп 
өзінің темекісін маған ұсынды. 
Мен түтінді ішіме жұттым да қатты жөтеліп кеттім. 

Эх, әлі шикісің ғой! Үйренетін кезің болды ғой. Ақырынырақ тартасың, — 
деп «ұстазым» үйретіп жатыр. 

Тағы бір сорып көрдім. Жоқ, керегі жоқ екен. Бұл маған ұнамады... 
Амиля қай кездегідей тура айтыпты. Таңертең тәрбиеші көліктің бұзылып 
қалғанын, ешқайда бара алмайтынын хабарлады. Жарайды, керегі де жоқ! Басқалар 
бірінші сабақта отырғанда Амиля екеуіміз қалаға қарай жүйткіп бара жатқан 
автобуста отырған едік. 

Міне, тіс дәрігерінің бөлмесіндемін. Есіктен кіре берісте-ақ көңілім бір көтеріліп 
қалды. Ақ халат киген дәрігер, ақ үстел, барлық жиһаздар адамға нұр мен үміт 
құйып тұрғандай. Қорқынышты да, ауырады емес пе? Түк етпейді! Оның есесіне 
мына мезі еткен аурудан біржола құтыламын. Қанша шыдауға болады! Менің 
қатты ауырып тұрғанымды көрген соң кезексіз кіргізді. Амиля дәлізде қалды. 
Дәрігер абайлап ауырған тісті зерттеп көріп, ине сияқты бірдеңемен шұқылай 
бастады. Содан кейін қолына дырылдайтын бір құралды алды. 

Ай-яй-яй! — мені ток ұрғандай, қатты ауырғаннан орындықтан секіріп 
кеттім. Дәрігердің қолын қалай қағып жібергенімді де байқамай қалдым. 

Тыныш отыр, балақай. Шыда. Әйтпесе тілсіз қаласың — мынау қолымдағы 
нәрсе айналып тұр, — деп маған ескертіп жатыр. 
Не деген дыбыс! Бұл дыбыстан тіпті жүрек те тоқтап қалардай. Ауырған жерге 
тигенде еріксізден айқайлап кетесің. Ал ақ халатты аға қайталай береді: шыда, 
шыда. Оның қолындағы құрылғыдан ауызымнан қоңыр түтін шығып жатыр. Мен 
бұл ұсақ шаңнан тұншыға бастағандаймын. 
Уф, дырылдаған құрал тоқтады-ау! Дәрігер ауызыма су шашты да: 

Шайқа да мынаған түкіріп таста, — деп сол жақтағы ыдысты көрсетті. 

Бітті ме? — деп шыдамсыздана сұрадым. 

Мен қазірше тісіңді тазаладым. Қазір дәрі қойып, уақытша жауып беремін. 
Одан тіс нервісінің айналасында қорғаныш қабаты пайда болады. Содан 
кейін тісіңді пломбалаймын, содан кейін болды. 

Пломбаны бүгін қоясыз ба? 

Жоқ, бүгін болмайды. Тісті емдеген соң үш күн өтуі керек. Демек, төртінші 
күні келесің. Уақытты саған белгілеп қоямын, — дәрігер құрал-жабдықтарын 
жинастыра бастады. 
Соңғы сөзді естіп мен абдырап қалдым. Қалайша ол? Төрт күннен кейін! Әлі 
бүгінгі қашып кеткенім үшін қалай жазалайтыны белгісіз. Тіпті серуенді де тыюуы 
мүмкін. Қалаға, дәрігерге тағы келу туралы тіпті әңгіме де жоқ. 

Мен қайтадан келе алмаймын, қазір-ақ пломбалап беріңіз... 

Болмайды, бала. «Асығыстық — шайтанның ісі». Шарты сондай, — деп 
дәрігер маған бүгінше осы дегендей басын изеді. 
Мен болсам істі соңына дейін жеткізуді шештім. Мені мұнда енді ешкімнің 
әкелмесі анық. Сондықтан да бөлмеден шығып кетуге асықпадым. 

Олай болса тісімді біржола жұлып тастаңыз, — деп талап еттім. 

Дәрігерді бұл сөзім қатты таң қалдырды: 

Асықпа, жігіт. Төрт күннен кейін келесің, сол кезде тісіңнің жұмысын 
аяқтаймыз. Тісті құтқаруға болып тұрғанда оны жұлып тастаудың қанша 
қажеті бар? 

Өтінемін, жұлып тастаңызшы. Мен қайтадан келе алмаймын... 

Сен не, «ит өлген жерде» тұрасың ба? — деп күлді ол. 
Қанша күндер бойы бұл жерге әрең келгеніме қарағанда, демек солай болып тұр 
ғой деген ой келді. Жылап, сұрай бастадым: 

Ағатай, жұлып тастаңызшы, өтінемін, жұлыңызшы! 
Дәрігерді көз жасыммен ыңғайсыз жағдайда қалдырдым-ау деймін, бірақ менде 
басқа амал қалмады. Аз-кем ойланып тұрды да, маған ренішті жүзбен қарады. 

Өтінемін, ағатай... 
Дәрігер терезенің алдына қарай кетті де ойланып қалды. Бөлменің ішін тыныштық 
кезіп кетті. Біраздан соң тіс дәрігері жаныма келіп, құрал-жабдықтарын ала 
бастады, қорабын ашып, ішінен шприц алды. 

Сен енді солай деп болмаған соң... ауызыңды аш, укол саламыз! 
Тістің қызыл иегіне шым етіп ине кірді. Бес минуттан соң ауызым мұздап, қатып 
қалғандай болды. Тіпті тілімді де сезбей қалдым, бейне бір менікі емес сияқты. 
Шамасы, бұл ауруды сездірмеудің амалы сияқты. Дәрігер қолына қысқыш сияқты 
бір құралды алды. Жүрегім атқақтап кетті. 

Шыдауға тура келеді. Бірақ ауырмауы тиіс. 
Бірақ түбір тісті суырып алу оңай емес екен. 

Жасың қаншада? — деп дәрігер сұрақ қойды. Мен ойланып үлгергенше 
болмады, қолындағы қысқышпен тісімді тартып қалды. 

Ай-яй!... 
Дәрігер терең бір демалды да қайта тартты. Тісім шықырлап кетті. 

А-а-а... — мен бөлмені басыма көтердім. Дәрігер тістің жартысын жұлып 
алды, ал қалған жарты бөлігі орнында қалды. Ауызымнан қан аққандықтан 
тәп-тәтті болып кетті. Бірақ дәрігер тістің екінші жартысын да жұлып алды. 
«Түкіріп таста», — деді ол. Бұл оңай болмады — ұйыған қан еріндерімнен 
сыртқа шығып жатты. 

Орамалың да жоқ па? Мә, ал, — деп қамқошы дәрігерім ақ дәкенің бір 
бөлігін ұсынды. 
Алғыстың орнына мен тек басымды изедім. Сөйлеу мүмкін болмады. Солайша мен 
әбден мезі еткен тісіммен қоштастым. 

Амиля мені есіктің алдында тағатсыздана күтіп тұр екен. Бірақ ол тіс дәрігеріне 
кірмеді, мені бірден шығар есікке қарай бастады. Біз автобекетке қарай аяңдадық. 
Мен сөйлей алмағандықтан, серігімнің сұрақтарына тек басымды изеп жауап 
бердім. 

Қалай, Ілияс, ауырмай ма? — басымды изедім. 

Білесің бе, — деп жалғастырды. Мен оның ары қарай не айтатынын күттім. 

Менің тісім ауырмаған еді, мен өтірік алдадым, — деп ол күлді. 

Сені аяп кеттім. Әпкең қаланы білмейді. Ал Мавлида Нұрғалиқызын өзің 
білесің. Сен жақсы баласың, маған үй тапсырмаларына көмектесіп тұрасың. 
Бұл сөздерден кейін мен ерекше күй кештім. Сыныптасым қандай мейірімді 
десеңші! Мен оған сондай ризамын. Еш сөз айтпастан мен оны қатты құшақтадым. 
Өтіп жатқан адамдар бізге таң қалысып қарады. 
Жол жүру билеті арқылы сағат төртке билет алдық. Әлі сағат үш. Егер балалар 
үйінде бізден неге мектептен кеш келгенімізді сұраса, вокалдың үйірмесінде 
болдық деп айтамыз. Біздің ән айтқанды жақсы көретініміз бәріне аян. Ол үшін шу 
шыға қоймас. 
Қарным қатты ашты. Тісім ауырып жүріп мен таңертең түк те ішпеген едім. Түк 
етпейді, шыдауға тура келеді. Ең бастысы — жанымды жеген аурудан арылдым. 
Амиля болмағанда, бұл немен аяқталатынын бір құдай біледі. 
Ұйқы әлемдегі ең тәтті нәрсенің бірі деп бекер айтпайды екен. Ұйқысыз өткен 
бірнеше түндерден кейін соған көзім анық жетті. Айналадағы шу да, суық орындық 
та менің терең ұйқыға кетуіме бөгет бола алмады... 

Автобус келді, — менің бұл ғажайып күйімнен Амиля алып шықты. — Жүр, 
хабарлады. 
Алаңқайда біздің Сальмановаға келген сол бір жасыл автобус тұр екен. Халықонша 
көп емес. Билетті көрсеттік те соңғы қарардағы орындықтарға жайғастық. 
Автобустың іші жып-жылы екен. Ал көшедегі ауа райы бұзыла бастады — боан 
сырғи бастады. 
Жылы жерде Амиля екеуіміз қатты ұйықтап кетіппіз... 

жүктеу/скачать 0.93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: