АнықтамалықТЫҢ ҚҰрылымы ІІ том 2013 жылғы басылым

20Х2 жылдың 1 ақпанында келісімшарт жасау барысында бір акцияның бағасы CU100 құрайтын. 20Х2 жылдың 1 ақпанындағы опционды келісімшарттың бастапқы әділ бағасы CU5,000 құрады, оны «А» субъектісі «В» субъектісіне ақшалай қаражат негізінде осы мерзімде төлеген болатын. Бұл мерзімде опционның нақты бағасы жоқ еді, ол тек уақытша бағаға ғана ие еді, өйткені, жүзеге асырудың CU98 көлеміндегі құны бір акция үшін CU100 көлеміндегі нарық бағасынан төмен еді. Осылайша, «А» субъектісі үшін опционды жүзеге асыру экономикалық жағынан пайдасыз болар еді. Басқаша сөзбен, сатушының опционы ақшасыз қалды.

20X2 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша бір акция үшін нарық бағасы CU95 дейін төмендеп кетті. Сатушы опционының әділ бағасы CU4,000 төмендеді, оның CU3,000 негізгі бағасы ([CU98˗CU95]×1,000), ал CU1,000 опционның уақытша қалдық бағасы.

20X3 жылдың 31 қаңтарындағы жағдай бойынша бір акция үшін нарықтық баға сол күйінше қалды CU95. Сатушы опционының әділ бағасы CU3,000 дейін төмендеді, ол толық өзінің нақты бағасынан тұрады ([CU98˗CU95]×1,000), өйткені ешқандай да уақытша құн қалмаған болатын.

IE24. Таза ақшалай қаражаттың орнына, өтеу таза акция арқылы орындалуын есепке алмағанда, (a) тармағында қарастырылған шарттар сияқты шарттардың болуын болжап көрейік. «А» субъектісінің журналды жазбалары тура (a) тармағындағыдай, төмендегілерді есепке алмағанда:

«А» субъектісі сатушы опционын орындайды және келісімшарт таза акциялармен жабылады. Шындығында, «В» субъектісінде «А» субъектісінің пайдасына CU98,000 соманы құрайтын «А» субъектісінің акцияларын жеткізу жөнінде міндеттемелері бар, ал «А» субъектісінің «В» субъектісінің пайдасына CU95,000 (CU95×1,000) соманы құрайтын өзінің акцияларын жеткізу бойынша міндеттемесі бар. Осылайша, «В» субъектісі «А» субъектісінің акцияларын «А» субъектісінің пайдасына таза сомасы CU3,000 болатын акцияларды жеткізуі керек, яғни 31.6 акцияны (CU3,000/CU95).

IE25. Егер «А» субъектісі опционды орындаса, ақшалай қаражаттың белгіленген соммасын алу және «А» субъектісінің акцияларының белгіленген санын жеткізу жолдары арқылы жүзеге асырылатын өтеуді қоспағанда, (a) тармағында қарастырылған деректемелер сияқты деректемелердің болуын болжап көрейік. Жоғарыдағы (a) және (b) тармақтарындағы баға бір акция үшін жүзеге асыру бағасы CU98 деңгейінде тіркелген. Соған сәйкес, «В» субъектісінде, егер «А» субъектісі опционды орындаса, «А» субъектісінің өтелмеген акцияларының 1,000 данасының орнына «А» субъектісінің пайдасына CU98,000 (CU98×1,000) сомасын құрайтын ақшалай қаражатты төлеу жөнінде міндеттемесі бар. «А» субъектісі журналда келесі жазбаларды жасайды.

«А» субъектісі сатушының опционын орындайды және келісімшарт толығымен жабылады. «В» субъектісінде 1,000 дана акциялардың орнына «А» субъектісінің пайдасына сомасы CU98,000 ақшалай қаражатты жіберу бойынша міндеттемесі бар.

3. 
   Өтеудің түрлері
   

IE27. Берілген мысалда, (a) таза ақшалай қаражатпен, (b) таза акциялармен немесе (c) акцияның орнына ақшалай қаражатты жіберу жолымен өтелетін субъектінің өзіндік акциясына шығарылған сатушының опционы үшін журналда жазбалар көрсетілген. Онда, сонымен қатар, өтеу түрлерін қолданудың нәтижелері де қарастырылған (төмендегі (d) тармағын қараңыз).

(a) Ақшаға ақша («ақшалай қаражатты таза салмақпен есепету»)

IE29. Өтеу таза ақшалай қаражатпен емес, таза акциямен жүзеге асырылатынын есепке алмағанда, (a) тармағындағы деректемелер сияқты деректемелердің бар екендігін болжап көрейік. «А» субъектісі үшін журналды жазбалар (a) тармағында қарастырылған жазбалар сияқты болады, бірақ төменде көрсетілгендерді есепке алмағанда:

«В» субъектісі опционды жүзеге асырады және келісімшарт таза акциялармен жабылады. Шынына келсек, «А» субъектісінде «В» субъектісінің пайдасына CU98,000 сомманы құрайтын «А» субъектісінің акцияларын жіберу жөніндегі міндеттемесі бар, ал «В» субъектісінің «В» субъектісінің пайдасына CU95,000 (CU95×1,000) соманы құрайтын «А» субъектісінің акцияларын жіберуге міндеттемесі бар. Осылайша, «А» субъектісі «В» субъектісінің пайдасына «А» субъектісінің акцияларны таза сомасы CU3,000 көлемін құрайтын акцияларға қоюы керек, яғни 31.6 акциялар (3,000/95).

IE30. Өтеу, егер «В» субъектісі опционды орындаған жағдайда, ақшалай қаражаттың белгіленген сомасын төлеу мен белгіленген акциялардың санын алу жолымен жүзеге асырылатындығын есепке алмағанда, (а) тармағындағы деректемелер сияқты деректемелердің болын болжап көрейік. Жоғарыдағы (a) және (b) тармақтарына сәйкес бір акция үшін орындау бағасы CU98 көлеміндегі баға ретінде тіркелген. Соған сай, егер «В» субъектісі өзінің опционын орындаса, «А» субъектісінің «В» субъектісінің пайдасына «А» субъектісінің өтелмеген акцияларының 1,000 данасының орнына ақшалай қаражат сомасы CU98,000 (CU98×1,000) құрайтын соманы төлеу бойынша міндеттемесі бар. «А» субъектісі журналда келесі жазбаларды жасайды.

IE31. Өтеу түрлерінің болуы (мысалы, таза ақшалай қаражатпен, таза , немесе акцияға ақшалай қаражатты алмастыру жолымен) қаржы міндеттемесі ретінде шығарылған сатушының опционын қабылдауға алып келеді. Егер осы түрлердің біреуі акцияларға ақшалай қаражатты ауыстырудан тұрса (жоғарыдағы (с) тармағы), онда «А» субъектісі жоғарыдағы (с) тармағында көрсетілгендей, міндеттеме ретінде ақшалай қаражатты төлеу жөнінде талаптарды мойындауы керек. Басқаша жағдайларда, субъект сатушының опционын туынды міндеттеме ретінде ескеруі керек.