Қарағанды 2009 Әож 616. 1\. 9 Кбж 54. 1 я7 а 36. Рецензеттер: Нурсултанова. С. Д

1. Ауырсыну (тамақ ішумен байланысты, кезеңді, қарқынды, жайылмалы)

2. Лоқсу. 3. Құсу. 4. Кекіру. 5. Қыжылдау. 6. Тәбетінің бұзылуы.

Аурудың даму тарихы

1. Қауып қатер мәнбірі. 4 Қозғалысы.

2. Себебі. 5 Жүргізілген ем.

3. Бастамасы

1. Ұлты. 3. Тамақтану тәртібі

2. Жағымсыз қылықтары. 4. Тұрмыс жағдайы.

Науқасты тікелей тексеру

Қарау Сипалау Тықылдату

-дене салмағының азаюы; 1.бауыр Асқазанның төменгі

-тіл өзгерістер; 2.көк бауыр. шегін анықтау

-іштің пішіні; 3.асқазан.

-терінің түсуі.

Қосымша тексерістер

Зертханалық аспаптық

1.жалпы қан анализі 1.асқазан рентгеноскопиясы

2.асқазан сөлі 2.асқазан рентгенографиясы

3.асқазан жуынды суының анализі. 3.фиброгастроскопия

4.құсық анализі 4.биоптат алу

Сөлдің түсіне, құрамына, иісіне, қоюлығына көңіл аудару керек. Асқазан ауруының түріне байланысты асқазан сөлінің қышқылдығы әртүрлі болып кездеседі. Ас қорыту мүшелерінің ауруларында құрал – жабдық аппарат арқылы тексеру әдістері міндетті түрде қолданылады. Іш қуысы мүшелерінің орналасуын рентген сәулесі, ультрадыбыспен, сканирлау әдісі арқылы анықтауға болады. Эндоскопия әдісі арқылы асқазан және ішектің ішкі кілегейлі қабатының жағдайын, қатпарлардың, шырышты қабаттардың бұзылысын, жараларды, ісіктерді анықтауға болады. Бояу заттарды қолдана отырып өт қалтасының өзгерістерін көруге болады (холецистография). Ішек жолдарын тексеру үшін ирригоскопия (тоқ ішекке бояу зат енгізіп, рентген сәулесімен қарау), колоноскопия (колоноскоп құралымен тоқ ішектің ішкі кілегей қабатын тексеру) әдістерін қолданады. Ас қорыту мүшелерінің қатерлі ісігін анықтау үшін тіннің гистологиялық тексерісін жүргізеді (биоптат алу).

Тамақтың өңештен кері қайтарылуы, ол өңештің тарылған жерінен өте алмағандығынан болады. Бұл белгі көбінесе нерв жүйесі сырқаттарында жиі байқалады. Сонымен бірге ол өңештің төменгі бөлігінің тарылуынан да болуы мүмкін.

Сілекейдің ағуы — бұл белгі эзофагит ауруында кездеседі. Өңештің тесігінің тарылуы, кейде қатерлі ісіктің салдарынан да болады.

Шірік иісті сезіну - өңештің қатерлі ісігінде және кардия ахалазиясы кезінде ас қалдықтарының жиналып қалуынан және оның шіруінен пайда болады.

Аурудың ағымы өңештің органикалық зақымдануы кезінде күшейіп, оның функционалдық ауруларында психикалық себеп-шарттарға байланысты кейде қайталап кезек-кезек алмасып отыруы мүмкін. Науқастың өмір тарихын сұраудың нәтижесінде өңештің күйгенін (сілтімен, қышқылмен) анықтауға болады. Бұрын басқа қандай аурумен ауырғанын, әсіресе мерез ауруымен ауырған-ауырмағанын білген жен. Науқастың арыз-шағымы дисфагияға, кейде сифилистік өзгерістеріне байланысты болады. Өңеш бүйірқалтасының болуы бұрын ауырған бронхоаденит, әсіресе туберкулез ауруына байланысты болуы мүмкін.

Өңеш ауруларының диагностикасында физикалық зерттеу өдістерінін маңызы айтарлықтай емес, ол өңештің анатомо-топографиялық орналасуына және тікелей зерттеу әдістерін қолдану мүмкіндігінің аздығына байланысты. Жалпы қарау кезінде науқастың қатты жүдегенін байқауға болады, себебі өңеш рагы және ахалазиясы кезінде астың өңеш бойымен жүруі бұзылады. Ұзақ уақытқа созылған өңештің тарылуы кезінде оның жоғарырақ орналасқан бөлігі біршама кеңейеді, ол біртіндеп өкпені қысып, тыныстың рестриктивті тарылуын тудыруы мүмкін.

Асқазанның үлкен иініне пальпация жургізу. Патологиялық жағдайды айтпағанның өзінде қалыпты жағдайда асқазанның үлкен иінінің орналасуы әр түрлі болып келеді. Сондықтан да пальпация әдісімен зерттеуді бастамас бұрын, асқазанның төменгі шекарасын шамалап жобалаған жөн, ол кейде үлкен жамбас қуысында жатуы да мүмкін.

В. П. Образцов соққылау арқылы сипап сезу әдісін ұсынған болатын. Ол әрбір дені сау адамның өзінде тамақтанғаннан кейін 4-5 сағаттан соң асқазанда ауа аралас сұйықтықтың болатынын айқындай отырып осындай зерттеу әдісіне барған. Егер осы жағдайда асқазанға перкуссия жасалса, одан шуыл естіледі, сол дыбыспен асқазанды маңындағы көрші ағзалардан айыруға болады. В. П. 0бразцов әдісі бойынша қолданылатын зерттеу төмендегіше жүргізіледі: оң қолдың саусақ басын жеңіл ғана бүгіп, бауырдың төменгі шекарасынан, яғни эпигастралды аймақтың жоғарғы бөлігінен бастайды. Ол үшін теріні жайлап қана жоғары көтереді де, құрсақ беткейіне қысқа, жылдам соққыны жеңіл бүгілген саусақтардың ұшымен жылжыта жүргізу арқылы жасайды. Ауаны асқазанның жоғарғы бөлігінен итеріп, сұйықтықпен біркелкі бірге тарату үшін сол қолдың саусақ басымен науқастың бүйірінен төс сүйегіне қарай көтере басқан жөн. Осы кезде оң қолдың саусақ басымен соққылағанда, шалпыл естілуі тиіс. Ортаңғы сызық бойымен төмен қарай шалпыл естілмеген жерге дейін пальпация жүргізеді, бұл асқазанның төменгі шекарасы болып табылады. Орташа тамақтанғаннан соң асқазанның төменгі шекарасы ер кісілерде 3—4 см-дей кіндіктен жоғары жатады. Асқазанның төменгі шекарасын анықтау үшін тағы бір әдісті қолданады, ол аускультативті перкуссия. Бұл әдіс бойынша асқазан аймағы (асқазандағы жиналған газдың резонансына байланысты) дыбысының күшеюі ішектерге қарағанда күштірек болады. Осы әдіспен перкуссия кезінде пайда болған дыбыс фонендоскоппен жақсы естіледі. Ол фонендоскопты эпигастралді аймаққа қою арқылы жүргізіледі. Перкуторлық соққы дегеніміз оң қолдың бір саусағымен ортаңғы сызықтың сол жағынан құрсақ қабырғасына тікелей төменнен жоғары қарай перкуссия жасауды айтады, сонда дыбыстың күшеюіне қарап, асқазанның төменгі шекарасын анықтауға болады. Асқазанның төменгі шекарасын тапқаннан соң, оның үлкен иінін терең жылжымалы пальпация арқылы зерттейді.

Бірінші кезең, әрине саусақты қадағалап дұрыс қою. Жеңіл ғана бүгілген оң қолдың саусақ басын көлденең жағдайда асқазанның төменгі шекарасы деңгейіне қойып, ортаңғы саусақ ортаңғы сызық бойынша бағытталып, алақанның беті төмен қаратылуы тиіс.

Екінші кезең, ол теріні жылжыту. Теріні беткейлі жылжыту арқылы, бүгілген саусақтар басымен тері қатпарларын жинайды.

Үшінші кезеңдегі тексеру — саусақ басын құрсақ қуысына терең енгізу арқылы жасалынады; дем шығаруға сәйкес құрсақ қабырғасының босаңсуын пайдалана отырып саусақ басын құрсак, куысының артқы қабырға бойымен омыртқа жотасына қарай енгізу арқылы сипап зерттеп, сезуге болады.

Төртінші кезең, онда қолды сырғымалы жылжыту әдісімен жоғарыдан төмен қарай бағыттай отырып құрсақ қуысының артқы қабырғасына омыртқа жотасы бойымен жылжытып апарады.

Егер бірінші пальпация күмән келтірсе, осы әдісті қайта жүргізеді, бірақ алғашқыға қарағанда саусақтарды бірнеше сантиметрге батырып жүргізу әдісін қолданады.

Асқазанның үлкен иіні қалыпты жағдайда В. П. Образцов әдісі бойынша 50-60 % жағдайда омыртқа жотасының екі жағынан да формасы доға тәрізді, жұмсақ, қатпарлы болып сезіледі және ол ауырмайды.

Оны науқастың төс сүйегінен бастап іштің ортаңғы сызығы аралығынан табуға болады.

Науқастың іш ауыруына шағымдануы кезінде ауырудың таралуына, берілуіне, басымдылығына, сипатына, оның ұзақтығына және ауыруды бәсеңдететін жағдайларға көңіл бөлу қажет. Асқазан ауруларынан ішек ауруларының айырмашылығы мынада:

1. 
   аурудың пайда болуы тағам қабылдау уақытына тығыз байланысты емес, мысалы, көлденең тоқ ішектегі қабыну үдерісінің үдеуі кезінде ауру іште тамақтан соң пайда болады. Осы аурудың шығу механизмі асқазанға тағам түскенде, көлденең тоқ ішектің рефлекторлы толқи жиырылуына байланысты болады;
   
2. 
   ауырудың дәретке шығуымен тыбайланыстылығы, яғни ауырғаны ішекгің босау кезеңінен кейін азаяды;
   
3. 
   ауырудың дөретке шыққаннан кейін (дефекациядан) немесе газ шыққан соң басылуы.
   

Ауыру ішекгің қабыну ауруларына тән. Ауыру сезімі берілетін жерді дәл анықтаудың маңызы зор. Ауыру сезімі оң мықын аймағына аппен-дицит, қатерлі ісік, туберкулез, соқыр ішектің қабынуы тиф-лит) кезінде беріледі. Сол жак мықын аймағьпіда іш жүрмей қалған-да, сигма тәрізді ішек қа-бынғанда (сигмоидит), қатты ауру пайда болады. Кіндік аймағы-ның ауруы ащы ішек қабынғанда (энтерит), тоқ ішектің қабынуы мен қа-терлі ісік ауруында байқалады. Ауыру сезімі шат аралығына тік ішек ауру-ларына (тіх ішектің қабынуы, қатерлі ісік) байланысты таралады, ол ащы ішек зақымданғанда кеуде клеткасына, көкбауыр аумағындағы тоқ ішектің бұрышы зақым-данғанда, кеуде клеткасының сол жақ жартысына, соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісінің аймағы шанпшғанда оң аяққа беріледі.

Төменгі өрлеме ішек қаггы зақымданғаңда (дизентерия) ауыру сезімі сегізкөз аумағына беріледі. Ауыру сезімі жылу, спазмалитика-лық дөрілер қодданғанда, газ шыққанда, ішектің босауы кезінде бөсеңдеуі немесе басылуы мүмкін.

Ішек ауруларының пайда болуына негізінен ішек қызметінің және қозғалысының бүзылуы себеп болады. Ішек ауруларының көпшілігі ішектің тегіс бүлшық етінің қатгы жиырылуынан (спастикалық ауру), не ішектің газға толуы себепті керілуінен (дистензионды ауру) пай-да болады. Кейде ауруға осы механизмнің екеуі де себеп болады.

Спастикалық түрдегі аурулар мына себептерге байланысты болуы мүмкін: 1) ішекгің (спастикалық) жиырылуы; 2) энтерит, колит, ішек ісіктері, күшөлә, қорғасынмен улану, сонымен қатар орталық жүйке жүйесіндегі ауруларға байланысты ішектен басталатын тітіркендіру.

Дистензионды аурулар ішектің газға толуына байланысты, ішек пен шажырқайдың керілуі мен тітіркенуі нәтижесінде пайда болады.

1. 
   ауыру үзақ болады және іштің кебуі үзаққа созылғанда, ол
   бірте-бірте бөсеңсиді;
   
2. 
   ауырудың түрақты берілу орны болады. Мысалы ішек жүрмей
   қалғанда, іште үнемі шаншу тәрізді ауыру пайда болады және осы
   ауыру бір ғана жерге беріледі (кіндік аумағы мен тоқ ішекке). Со-
   нымен қатар ауыру ішек перистальтикасына байланысты күшейеді.
   

Ақырында тік ішектің щаншуы пайда болады. Ішек пен қыс-пақтың (сфинктердің) тырысып жиырылуымен байланысты тік ішектің шаншуы жиі болады және ол төмен қарай тартып ауырады. Бүл кезде нөжіс сыртқа шықпайды, тек кілегей түйіршектері ғана шығады. Нәжіс шығарда ауырудың пайда болуына мына себептер сәйкес келеді: үлкен дөретке отырар алдындағы ауьфу — сигма тәрізді ішектің қабынуына, ал нөжіс шығар кездегі ауыру - ол геморрой, тік ішек жарығы, қатерлі Ісік ауруларына байланысты болады.

1. 
   ішекте газдың көбеюі. Ол өсімдік тектес тағамдар жегенде
   жөне тез ашитын тағам (капуста, көк бүршақ түқымдас) қолдан-
   ғанда күшейе түседі;
   
2. 
   ішектің қозғалу тонусы төмеңдегенде жөне іштің жүрмей қа-
   луынан пайда болады;
   
3. 
   қалыпты жағдайда ішек қабырғасының ауаны сіңіруінің
   төмендеуінен;
   
4. 
   аэрофагия - ауаны көп жүту себеб^інен (асқазан мен ішекте
   ауаның көбеюі);
   
5. 
   истериялық іш кебу - күрделі нерв механизмі өсерінен пайда
   болады;
   

Іш өту механизмі өте күрделі үдеріс. Іш өту механизмінің біріне ішектің перистальтикасының күшеюі жатады. Соның салдарынан тамақ ботқасы тез жылжиды да, қорытылмаған тамақ сыртқа шығады. Ішек қабырғасының зақымдануы, сіңіру үдерісін реттеуші механизм-нің бүзылуы, су алмасуының бүзылуы сіңірудің тез өзгеруі мен іш өтудің пайда болуына әкеліп соғады.

Нежістің сүйылуына ішекте қабыну үдерісінің болуы да себепші болады.

Кейде іш өтуге ішектің ашытқыш және шіріткіш флорасының тепе-тендігінің бүзылуы да себеп болады. Ашытқыш флора көбей-генде ашытқы диспепсия пайда болады. Бүл кезде нәжістің реакция-сы қышқыл, қүрамында көп мелшерде крахмал дөндері, өсімдік клетчаткасы, йодофилді микробтар болады және нәжіс ботқа тәрізді, әрі ауа көпіршігі кеп болады. Бүл жағдайда үлкен деретке күніне 2—3 рет шығады. Себебі қүрамында көмір суы болғандықтан олар-дың сіңірілуінің бүзылуына байланысты болады.

Ток ішектің органикалық зақымдануы кезінде іш өту онша кеп болмайды жөне ол науқастың жағдайына онша теріс әсер етпейді. Ал ащы ішек зақымданганда ішектщ қозғалу жөне сіңіру үдерістерінің бүзылуына байланысты қатгы іш өтеді, сонымен қатар ас қорыту үдерІсі жөне организмдегі зат алмасу үдерістері (белок, темір, вита-мин, электролиттердің сіңірілуінің) бүзылады.

Іштің қатуын органикалықжөне функционалдық деп бөледі. Орга-никалық іш қату ішектің қуысының тарылуы мен ісікке байланыс-ты болады. Сол сияқты ішектің даму кезіндегі ауытхүларына да байланысты болады.

Функционалдық іштің катуын:

1. 
   алиментарлық;
   
2. 
   неврогенді;
   
3. 
   тоқ ішектің қабынуға байланысты зақымдануы;
   
4. 
   токсикалық (улануға байланысты);
   
5. 
   эндокриндік - ішкі секреция бездерінің қызметінің төмендеуі;
   
6. 
   физикалық қозғалыстың жетіспеушілІгі;
   
7. 
   іштің бүлшық етінің қатандығының төмендеуі деп бөледі.
   Ішектен қав кету. Ол ас қорыту жүйесінде ойық жара пайда
   

Ішек ауруларында тіл көбінесе бүлдірген түстес қызыл болады (кардиадді тіл), тіл бүртікгері тегістеледі. Қызыл иек жүмсарып ісінеді жөне ол қанағыш келеді.

Ішті қарағанда — оның пішініне коңіл бөлу керек. Іш қалыптағыдай болады. Егер ішшемені, іш кебуі болса - үлкейеді. Бауыр үлғайғанда, іштің жоғарғы жағы ісінеді, ал жатыр үлғайғанда іштің төменгі жағы үлкейеді.

Науқасты «ішпен дем алдырып» қүрсақ қабырғасынын, қозға-лысын тексереді. Ауыру сезімі пайда болғанда, науқас терең тыныс ала алмайды. Осыдан кейін науқастың басын жоғары көтергізіп, іштің тік бүлшык. етінің бір-бірінен бөлінуіне көңіл бөледі. Ішке койылған грелканың ізі болу, операциядан кейінгі тыртық, дүрыс шешім қабылдауға жәрдемдеседі. Кіндік үсті аумағында антиперис-тальтиканың болуы тағамның дүрыс жылжуына кедергі пайда бол-ғанын көрсетеді.

Іш кепкен кезде, оның себебін міндетгі түрде аныктау керек. Іш кебу себептеріне мыналар жатады: май басу, сүйықтық жиналу, метеоризм. Шектелген іш кебу ішектің тесігінің тарылуына, қатерлі ісікке, шеменге немесе іш кебуіне байланысты болуы мүмкін.

Пальпация Іштің палыіациясы — іш қуысы ағзаларының ауруларын анықтауда рентгенологиялық зерттеулермен қатар маңызды физикалық зерт-теу әдістерінің бірі.Бул әдістің клиникада маңызды екеніне француз дөрігері Гленар жоғары баға берген болатын кейін орыс терапевтері Н.Д.Стражеско мен В.П.Образцов өрі қарай бүл әдісті дамытты. Пальпация әдісін үйрену және оны диагностика үшін қоддану өте қиын, өйткені бүл әдісті үзақ уақыт машықтанған мамандар жүргізе алады. Пальпация мөліметгерін рентген әдісімен зерттеп бақылау керек. Қажетгі жағдайда пальпация нөтижелерін лапаротомия нөтижелерімен қатар қойып салыстырады. Палыіация әдісін қолданатын клирщистердің зерггеу техникасы өрқалай, олардың пальпация жасау кезінде қолдарын қоюы да әр түрлі болады. Пальпация әдістерін орыс клиницистері Стражеско мен Образцов әдістері деп те атайды.

Пальпацияның жалпы ережелері мен мақсаты

Пальпация науқастың іш қуысы бүлшық еттері босаңсыған жағ-дайда жүргізілуі шарт және зерттеуші өзінің қатысуымен, әдістерімен бүлшық ет кернеуін туғызбау керек.

Науқас іштің бүлшық еттерін бос үстап, қатқылдау төсекте не-месе кушеткада аяқтары созылыңқы, тізелері сәл бүгілген түрде жатады жөне қолдарын кеуде түсына жинайды, аса терең дем ал-майды, ал басының астында қатқылдау жастық болуы қажет. Дәрігер оң жағында, оның төсегіне қарсы орындыққа отырады, ал орындық биіктігі науқас адамның жатқан төсегімен бірдей болуға тиіс. Тексеретін бөлме жылы болып, науқастың іші ашық, дәрігердің қолы да жылы, жүмсақ, қүрғақ болғаны жен. Зерттеуді абайлап, ауырт-пай жүргізеді, ал егер суық қолмен пальпация жасаса немесе қолды қаттырақ батырса іштің бүлшық еттері рефлекторлы түрде жиыры-лады да, ол іш қуысын зерттеуді қиындатады. Науқастың іші ауаға толып кеуіп кетсе, іштің бүлшық етін жүмсартьш, босату үшін және ішекті босату үшін алдын ала клизма жасайды. Науқасты тек жат-қан жағдайда тексеріп қоймай, оны түрғызып та зерттейді, өйткені түрған қалыпта кейбір ағзалар сипап сезінуге ыңғайлы болады, мысалы: бауырдың сол жақ бөлігі, асқазанның кіші иіні, көк бауыр, бүйрек, соқыр ішек.

Пальпацияньщ мақсаты ағзалардың қалыпты физиологаялық орна-ласу жағдайын, олардың қалыпты топографиялық қатынасьш болжау.

Ап патологиялық үдеріс пайда болған жағдайда, онда бүл үде-рістің орналасуын, табиғатын, сипатын анықтайды. Бүл үшін екі түрлі пальпация әдісін қолданады: беткі жағынан жасалатын жөне терең жылжымалы пальпацияны жүзеге асыра отырып ағзалардың физикалық және функционалдық жағдайын, қүрсақ қуысы ағзала-рының топографиясын анықтайды.

Беткі жағынан жасалатын бағдарламалық пальпация. Дәрігер жо-ғарыда жазылғандай ыңғайлы жағдайда отырып, оң қолын науқас ішіне қояды, немесе сәл ғана бүгілген саусақтарының үшымен біртіндеп симметриялық аймақтарды салыстыра отырып, іш қуысы-ның барлық бөліктеріне беткі жағынан пальпация жүргізеді. Пальпация кезінде іштің қатаюьгаа, кернеуіне, ауыру сезіміне және оның таралуына көңіл қоюы қажет.

Пальпацияны көбінесе сол жақ шап аймағынан (егерде бүл жерде наукастың ауыру шағымы болмасы) бастайды, содан кейін іштің оң жақ және сол жағын симметриялы түрде салыстыра отырып, жоға-ры эпигастрияға қарай көтеріледі. Егер науқас адам сол жақ шап аймағына арыз-шағым жасаса, онда пальпацияны іш қуысының алдыңғы аз ауыратын бөлігінен бастайды. Пальпация кезіңде іштің терісіне, тері асты шеліне және іш қабатының кернеуіне көңіл ауда-ру қажет; сонымен қатар, ауыру сезімінің орналасуына, жарықтар-ға, тік бүлшық етгердің ажьфауына және басқа да өзгерістерге терінің беткі жағынан жасалатын пальпация арқылы көз жеткізуге болады. Егерде іштің, бүлшық етгерінің кернеуі жөне серпінділігі (резис тентгілігі), осы жердегі іш пердесінің қабыну үдерісімен қосылатын болса, онда ол закымданған ағза үстінде жақсы анықталады. Іш пердесінің өткір қабынуында (іріңді аппеңдицитге, холециститге) жергілікті қатга ауыру тудырады, яғни Щеткин-Блюмберг симпто-мы оң болады. Паренхиматозды ағзалар біршама үлкейгеңде, асқа-зан кернеуінде ірі ісік пайда болғанда, беткейліх пальпация диагно-стика үшін көп нөрселер береді. Іш қуысының және ондағы ағза-лардың жағдайын таддап тексеру және топографиясын анықтау терең жүйелі пальпация әдісімен қамтамасыз етіледі.

Терең өдістемелік жылжымалы палыіация Образцов-Стражеско әдісімен орыңдалады. Терең пальпацията кірісер аддында, іш қуысы-ның анатомо-топографиялық қатынасына, олардың пішініне және физикалық қасиетіне, науқас дене бетіміне байланысты топо-графиялық вариантына, оның тығыздығына, іштің бұлшық етінің тонусына көңіл аудару қажет. Іш қуысының ағзаларының пальпа-циясында Образцов тапқан қүбылыстарда, яғни екі рет тексеру прин-ципіне сүйеніп жүргізеді. Мысалы, сипап сезілген ішек бөлігі (кесІндісІ) ііеип іегтіпаіе екеніне коз жеткізу үшін, соқыр ішекті табу керек; асқазанның үзындығын анықтау үшін пальпация негіздерін перкуссиямен қоса тексереді. Ағзаларды сипап сезу кезінде тыныс экскурсиясы өдісін қолданады және оны қатаң түрде белгілі бір жоспар бойынша жүргізу керек, оны палыіацияға өте ыңғайлы ағза-дан бастайды. Мынадай реттілік кажет: сигма тәрізді ішек, соқыр ішек өсіндісімен, мықын ішектің соңғы бөлімін, тоқ ішектің өрлеме және төменгі жерін, арқазан бөліктерімен бірге, кәлденең жолақты ішек, бауыр, көк бауыр, он екі елі ішек, үйқы безі және бүйрек.

Әсінді қабынудың әсерінен қисаяды, қалыңцайды, ол бір орын-да бекіп түрады, бүл кезде соқыр ішекті табу мүмкіншілігі үзаққа созылады. Соқыр ішекті Неит, оның сощы бөлігін және қүрт тәрізді өсіндіні бүгілген төрт саусақпен пальпация жасап анықтайды. Іштің қатайған бүлшық еттерін босату үшін, сол қолдың шыбық жағынан кіндік түсынан басады.

Көлденең ток ішекке бүгілген төрт саусақпен немесе екі колмен (билатералды пальпация) бірдей пальпация жасайды Соlоп tгаnsvегsum түрақты емес, сондықтан оны анықтау үшін асказанның теменгі шекарасына Образцовтың «перкуторлы пальпация» әдісін колданады. Ол үшін оң колдың немесе екі қолдың бүгілген саусақтарын сызықтың бүйір шетіне қояды және теріні жоғарғы жағынан итереді, науқас тыныс шығара дем алғанда бүлшық еттердің босаңсуын пайдаланып, қолды біртіндеп күрсақ қуысына енгізіп, іштің арткы қабырғасына дейін жабыстыра жанастырады. Іштің арт-қы қабырғасына жеткеннен кейін, төмен жылжымалы пальпация жасайды, егер ішек доға тәрізді, немесе катты көдденең цилиндр тәрізді, қалындығы 2—2,5 см және жоғары, төмен тез ауыса алатын, ауырмайтын, шүрыддамайтын болса, оны тоқ ішек деп атауға болады.

Егер ол пальпация жасалған жерден табылмаса, сол әдіслен іш қуысының төменгі және бүйір бөліктерінен сол ішекті іздейді. 60— 70 % жағдакда тоқ ішек пальпация әдісімен табылады. Кейде он екі елі ішектің көлденең бөлігі және ток ішек иіні, не болмаса ащы ішек ілмегін сезіп табуға болады, ащы ішек теренде орналасқан-дықтан, оны іштің артқы қабырғасына басуға болмайды жоне қалып-ты жағдайда оны анықтау мүмкін емес. Перкуссия

Іштің перкуссиясы ас қорыту жуйесінің аурулары туралы көп мәлімет бермейді. Ішектер іштің алдыңғы қабырғасында, орналас-кандықтан, перкуссия әдісін қолданғаңда өр түрлі тимпаникалык дыбыс шығады жөне ол өр түрлі дәрежеде болады, себебі ол ішекте түрлі газдар мен қатты затгардың болуына байланысты.

1.Іштің ауырсынуы (мерзімі, бағыты, тамақпен байланысы)

2.Ауырсынудың нәжістің шығуымен байланысы

3.Метеоризм, іштің қорылдауы

4.іштің өтуі, іш қатпасы

5.Ішектен қан кету

6.Тамаққа тәбетінің өзгеруі, арықтау

Ауру сыртартқысы

Себебі. Бастамасы Аурудың ағымы Жүргізілген ем,оның нәтижесі

1. Ұлты. 2. Жағымсыз қылықтары. 3. Тамақтану тәртібі

4. Тұрмыс жағдайы. 5. Аллергологиялық анамнез

Науқасты тікелей тексеру 6 бейнелеме

Қарау	Сипалау		Тықылдату
-дене салмағының азаюы; -тіл өзгерістер; -іштің пішіні; -терінің түсуі.	1.бауыр 2.көк бауыр. 3.асқазан. 4.ішек 5.тік ішекті саусақпен сипалау		1.іштің екі бүйірі 2.бауыр 3.ішек шулары
Қосымша тексерістер
Зертханалық		аспаптық
1. қан анализдері 2.нәжіс анализдері (жалпы, жасырынды қанға, құрт-гельминтке).		1.ирригоскопия 2.колоноскопия 3.ректороманоскопия 4.биоптат алу