«Ақши негізгі орта мектеп»кмм қымыздың пайдасы Тақырыбы: Жетекшісі: Омашева Гулнур Мусакызы Орындаған: Төлеу Ерасыл Медетұлы Сыныбы
Уыз қымыз – бұл бие сүтінің уыз дәмі таралған кезде ашытылған қою қымыз; Сары қымыз
жүктеу/скачать 4.6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Құнан қымыз
- Бесті қымыз
- Сірге жияр қымыз
- Пайдаланған әдебиеттер тізімі
| Уыз қымыз – бұл бие сүтінің уыз дәмі таралған кезде ашытылған қою қымыз;
Сары қымыз – жаз ортасындағы, шөп әбден пісіп, буыны қатқан кездегі қымыз; Түнемел қымыз – мол қордың үстіне сүт қышқылы арнаулы торсықта сақталып, екі тәулік сапырылған, пісуі жеткен қымыз; Құнан қымыз – үш тәулік бойы ашытылады; Бал қымыз – бал, қант секілдітәтті қосып жуасытқан қымыз; Дөнен қымыз – төрт тәулік сақталған өте күшті қымыз; Бесті қымыз – бес тәулік ашытқан қымыз; Асау қымыз – бесті қымыздан да күшті қымыз; Жуас қымыз – баяу ашыған немесе саумал қосқан қымыз; Қорабалы қымыз – мол қордың үстіне күн сайын сүт құя отырып, бірнеше күн жинаған қымыз; Сірге жияр қымыз – күзді күні бие ағытарда соңғы қымыз бірнеше күн жиналады. Биенің жаңа сауылған сүті – саумал деп аталады. Бұл саумалды жылыдай кішкене сәбилерге беруге болады. Саумалды күбіге құймас бұрын күбіні дайындап алу қажет. Яғни, оны алдымен қаймақпен майлап аламыз. Майланған күбіні тобылғыны, қайыңның қабығын жағып оның ысына ыстаймыз. Күбі қайың ағашынан жасалған қақпағы және піспегі бар, қымыз ашытуға арналған ыдыс. Дайын болған күбіге қор құямыз: «Қор» деген апамның айтуы бойынша күзде қымыз ашыту маусымының аяғында, күбідегі қымызды бірнеше күн бойы тимей, сұйығы бетіне шығып, маңызы түбіне тұнғанға дейін ұстайды.Сосын әлгі тұнбаны дәкеге салып сығып, одан қалған қоюын кептіреді де, жабық ыдысқа салып, келесі көктемге, алдағы қымыз ашыту маусымына дейін салқын жерге сақтайды. Міне осы қорды күбіге құйып, саумалды құйған соң оны көп уақыт жақсылап піспекпен пісу керек. Әбден пісілген қымыз ертесіне ашып, ішуге дайын болады. Қымыздың жақсы болуы пісуге де байланысты. Таза қымызды алу үшін не қажет? Біз таза қымыз алу үшін оны беретін бие, яғни жылқы малын да күтуіміз керек. Нағашы атамның айтуы бойынша биені жемдесе, ол сүтті көп береді. Және таңертең ертемен биені байлаған соң оны күні бойы 1,5-2 сағат сайын сауып, кешке қарай оны өріске айдап жіберу керек. Осы сауалымды ауылымыздың мал дәрігері Қуанышбеков Аманқайыр ағатайға барып қойдым. Ағатайдың айтуы бойынша : «Жылқы малын жылына 1 рет «жамандап» ауруына қарсы егу керек. Маңқа ауруына тексеру жүргізіп отыру керек. Жылына 90-100 бастан қан алып тексеріліп отырылады». Сонымен жылқы малын әртүрлі аурудың алдын-алу үшін тексеріп отыру керек екен. Қорытынды Мен неден бастап едім? Мен нағашы атамның қымызды пайдалы деп айтқанына көз жеткізгім келді. Сондықтан бұл сұрақтың жауабын нағашы апаммен бірге бұрын ауылымыздың бас дәрігері болған көрші тұратын Гүлсім Жамбылқызы деген кісіге арнайы барып сұрадым. Ол кісінің айтуына қарағанда: - Қымыз сапалы тамақ өнімі ғана емес,сондай ақ шипалы сусын. Қымыз – ауруға ем, сауға қуат. Қымыздың денсаулыққа тигізер пайдасын айтып тауыса алмайсың. Қымыз құрамында «С» дәрумені мол, сиыр сүтімен салыстырғанда он есе көп. Оның емдік қасиеттері, әсіресе құрт ауруын емдеу қасиеті жоғары. Оның адам ағзасын әлсірететін созылмалы ауруларға қарсы күресетін артықшылығын да айта кеткен жөн. Дәрігерлер қымызды безгек ауруына және жөтелге қарсы, ішек ауруына қарсы ішуге ұсыныс жасайды. Содан соң жаңа басталып келе жатқан туберкулез ауруына таңертең ерте тұрып тұнбасын ішсе ем болады. Қымызбен емделгенде қан құрамындағы гемоглобин эритроцит көбейеді. Тамырдың соғуы жиілеп, қан айналымы жылдамдайды. Қан тамыры жұмысы мен жүрек соғысы жақсарады. - Оның төмендегідей қасиеттері бар екен: - Денені қуаттандырады - Ас қорытуға көмектеседі - Ұйқыны түзейді - Көңілді көтереді - Өкпе туберкулезіне шипа болады - Адамның ұзақ өмір сүруіне көмектеседі Міне керемет, күнделікті өзім ішіп жүрген қымыздың сыры да, шипасы да, түрі де, пайдасы да көп екен ғой. Ендеше достарыма айтарым шипалы сусын қымызды күнделікті ішіп отырсақ, біз ең мықты, ең ұғымтал, ең зерек, ең дені сау азамат болып өседі екенбіз. Жетекшіммен бірлесіп, үлкен ағаларға мынадай ұсыныстар жасадым: 1.Шипалы әрі шөл басар сусын ретінде сауда орындарында қолайлы ыдыстарға құйылып сатылса; 2.Дүкендердегі зиянды сусындарды қымызбен алмастырса; 3.Салауатты өмір кешу мақсатында тойларда дастарханға тек қымыз қойылса; 4.Ауылда демалыс бағы ашылып, жаздық қымызханалар ұйымдастырылса. 5. Қымыз жаздағы ЭКСПО – 2017 халықаралық көрмесінде орын алатынына сенемін. Пайдаланған әдебиеттер тізімі : 1. М.Г.Курамшина «Қымыз» Алматы, 1951 2. .Қ.Дүйсенбаев, З.Сейітов, Ә.Хасенов «Қымыз» Алматы «Қайнар» 1968 3.Б.Садықов, И.Сарыев, А.Отарбаев «Ақ дастарқан» Алматы «Қайнар» 1987 4. 6.Б.Барақбаев «Сүт және сүт тағамдары» Алматы, 1989 5. Қазақстан ұлттық энциклопедиясы. 1- том А-Ә. Алматы, 1998 ж. жүктеу/скачать 4.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|