-мақ (-мек) формалы есімше кейде септеліп, тәуелденіп жұмсалғаны болмаса, негізінде аз түрленеді (Алмақтың бермегі болады).
-мақ жұрнағы етістік негізінің болымсыз түріне қосылмайды. Сол себептен есімшеге (емес, жоқ) дәнекері тіркесіп қана болымсыздық мағына білдіреді (кел-мек емес, кел демек бар, кет демек жоқ).
1) -мақ (-мек...) тұлғасы арқылы туған есімшеден зат есімге айналып кеткен сөз аса көп (құймақ, піспек, ілмек, шақпақ, соқпақ, қыспақ т.б.)
2) қазіргі қазақ тіліндегі -у (алу, жазу), -ушы (сөйлеуші, өтінуші), -аған (-еген), -ашақ (келешек, болашақ), -мыс (тұрмыс, болмыс, жазмыш, алдамыш), -ман (аларман, берермен), -ды (-ді...) тұлғалары ертеде есімше жұрнағы болған. Бірақ бұлардың ішінен тек -ды (-ді) формасы ғана (бар-ды-м, кел-ді-м, оқы-ды-қ, айт-ты-қ...) бірыңғай таза өткен шақтың көрсеткішіне айналған; өзге тұлғалар шақтық мәнді білдіре алмайтындықтан, есім жұрнағына айналып кеткен.
Достарыңызбен бөлісу: |
