Осы күні Мао зы дұң құрбан болған АқыметАхметжан Қасыми, Ысқақбек МононовМөнөнов, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов, Далелхан Сүгірбаев, Ло жы бесеуінің ескерткішіне сөз жазып, аза білдірді. Ескерткіш сөзінің толық мәтіні мынадай:
«Ұлт азаттығы мен халық демократиясы істеріне қызмет ету жолында құрбан болған АқыметАхметжан Қасыми жолдастың, Ысқақбек МононовМөнөнов жолдастың, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов жолдастың, Далелхан Сүгірбаев жолдастың, Ло жы жолдастың рухы мәңгі жасайды!
Мао зы дұң.
1949 жыл 22 қазан».
23 қазан. ЖКП орталық комитеті: Үш аймақҮш айма«Үш аймақ» армиясымен ынтымақтасу мәселелері жөнінде Пың ды хуайға телеграммажеделхат жолдап былай деді: «Ұлттық армия өткен бір неше жылда ГоминдаңГоминдаңның жүз мың адамдық армиясын өздерінің төңкерістік әрекеттері арқылы шаужайлап, қытайЖұңгоЖүңго төңкерісінде недәуір зор көмек көрсетті. Сондықтан да 14 мың адамдық ұлттық армияны – Халық азаттық армиясымен бірге бүкіл Шынжаңның жер-жеріне орналастырып, Халық азаттық армиясының жерлікжергілікті ұсақ ұлттармен байланыс жасауының көпірі етіп, халық үкіметін, жерлікжергілікті қарулы күш пен партия ұйымдарын құру секілді жұмыстарға тарту керек».
Осы күні «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Алға газеті» «Қазіргі саясисаясатты үйрену – демократиялық одақ белсенділерінің бірден бір міндеті» – деген тақырыпта бас мақала жариялады.
Осы күні Сайпиден АзезиСайфидден Азизи, Әлімжан Хакімбаев, Ту жы Бейжіңнен аттанды. Жоу ын лай оларды аэродромнан шығарып салды. 25-қазанда Сайпиден АзезиСайфидден Азизи Жючуанға барып, бас қолбасшының орынбасары Пың ды хуаймен кездесті. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ұлттық армиясын – Халық азаттық армиясына өзгерту, Шынжаң өлкелікӨлкелік халық үкіметін құру және Шынжаңда партия ұйымын құру секілді мәселелерді ақылдасты.
24 қазан. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті №41- -мәжілісі: Халық азаттық армиясынан хал сұрау уәкілдер тобын құрып, оларды Үрімжіге жіберіп, Шынжаңға келген Халық азаттық армиясының әскери бөлімднрдерінен хал сұрауды ұйғарды.
25 қазан. Асқат Ысқақов басқарған Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» Халық азаттық армиясынан хал сұрау тобы Құлжадан аттанды. Күріш, сыр, қой еті, жасаулы темекі, махорка, қант, кір сабын, сіріңке, жеміс-жидек және басқа да күнделік тұтыну бұйымдарын 37 жүк автомобиліне тиеп алып: «ЖұңгоЖүңго Халық азаттық армиясын қарсы аламыз» – деген сөз жазылған қызыл керме ту ілінген көлік керуені Үрімжіге келіп, Халық азаттық армиясынан «хал сұрады». Дың ли чұн мен Кеңес одағыКеңес Одағының Құлжадағы елшісі Н.Б.Аристов солармен бірге келді.
Осы күні «Шынжаң одағы» Тарбағатай аймақтық ұйымдастыру комитеті нұсқау шығарып, Жуңхуа Халық Респубикасының мемлекеттік туын тігуді, келесі күні аудандар мен мекеме орындарына, клубтарға, кеңселерге – Сталиннің, Мао зы дұңның, Жу денің суретін ілуді ұйғарды.
28 қазан. Сайпиден АзезиСайфидден Азизи, Әлімжан Хакімбаев, Ту жы – Жючуаннан ұшақпен Үрімжіге келді.
30 қазан. Асқат Ысқақов бастаған Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» Халық азаттық армиясынан «хал сұрау» тобы – ҚытайЖұңгоЖүңго Халық азаттық армиясының соғыс автомобиль полкі орналасқан жерге барыпсәлем берді. Сайпиден АзезиСайфидден Азизи, Әлімжан Хакімбаев, Ту жы, Бұрһан «хал сұрау» рәсіміне қатынасты.
31 қазан. Дың ли чұн, Сайпиден АзезиСайфидден Азизи, Әлімжан Хакімбаев және Асқат Ысқақов бастағанҮш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» Халық азаттық армиясынан «хал сұрау» тобындағылар Үрімжіден ұшақпен Құлжаға қайтты.
Осы күні «Шынжаң одағы» орталық комитеті АқыметАхметжан Қасыми қатарлы бес құрбанның аттарын есте қалдыру жөнінде мынадай қарар шығарды:
(1)1. Құлжада – АқыметАхметжан Қасыми, Ысқақбек МононовМөнөнов, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасовтарға ескерткіш орнату. СарсүмбеСарысүмбеде – ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаевқа ескерткіш орнату;.
(2)2. Ұйғыр Сайран – ескерткіш жобасын жобалау комисиякомиссиясын басқарсын;.
(3)3. Құлжадағы техникум мектебіне – АқыметАхметжан техникумы деген ат беру;.
(4)4. Ұлттық армияның Құлжада тұратын бір полкіне – Ысқақбек МононовМөнөнов полкі деген ат беру;.
(5)5. Алтай 3-атты әскер полкіне – ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев полкі деген ат беру;.
(6)6. Құлжа баспа мекемесіне – АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов баспа мекемесі деген ат беру.
Қазан. Жаң жыжұңЖаң жы жұң Бейжиңде: Шынжаңға қатысты бір неше мәселе жөнінде төраға Мао зы дұңмен, Жоу ын лаймен кеңесті. Осыдан кейін, ол тағы да төраға Мао зы дұңның атына «Шынжаң жөнінде қысқаша доклатдокладесеп» жазды. Бұл доклатдокладесеп – «Шынжаңның жағырапияжағырафиялық, тарихи және саясисаясат даму барысы», «Құлжа оқиғасы және бейбітшілік келісім», «ӨлкелікӨлкелік үкіметті өзгертіп құру және Іле жақжағыныңқайтып кетуі», «Шынжаң мәселесі жөніндегі пікірлерім», «Бірнеше мәселе туралы қосымша пікірлерім» – деген 5 үлкен бөлімге бөлінген.
1 қараша. «Шынжаң одағы» орталық комитеті қаралы хабарды жариялап: демократиялық одақтың барлық мүшелеріне және бүкіл Шынжаң халқына – АқыметАхметжан Қасыми, Ысқақбек МононовМөнөнов, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов, ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев, Ло жы – Құлжадан ұшақпен Бейжиңге кетіп бара жатқан жолында ауа райының бұзылуы кесірінен ұшақ Кеңес одағыКеңес Одағының әуе кеңістігінде апатқа ұшырап, олардың, тосыннан, қаза болғанын естіртті.
Осы күні «Шынжаң одағы» орталық комитетінің мүшелері, әр ұлт бұқарасы аза білдіру жиналысын ашып, АқыметАхметжан Қасыми қатарлы 5 құрбанның тосыннан қаза болғандығына қайғырып аза білдірді. Сайпиден АзезиСайфидден Азизи аза білдіру сөзін сөйлеп, былай деп көрсетті: «Дәл Мао зы дұң жолдас айтқандай, біздің басшыларымыз төңкеріс жолында, халық жолында қаһармандықпен күрес жүргізіп, құрбан болды. Олардың рухы халық арасында мәңгі жасайды. Олардың ардақты есімі ғасырлар бойы өшпейді».
Дың ли чұн аза білдіру сөзінде былай деп көрсетті: АқыметАхметжан Қасыми қатарлы 5 қаһарманның тосыннан қаза болуы – Шынжаң халқы үшін, әуелі бүкіл ЖұңгоЖүңгоқытай халқы үшін аса зор жоғалту. Олар Жұңхуа Халық Республикасын құрудың ұлы нысанасын іске асыру жөнінде, Жұңхуа Халық Республикасы орталық халық үкіметін құрудың ұлы тарихи борышын орындау жолында құрбан болды. Сонымен бірге, олар әрі бүкіл елімізге ұлттардың ұлы ынтымағын дамыту және нығайту жолында құрбан болды. Бес қаһарман біздің арамыздан кеткенімен, бірақ біз олардың өсиетіне мұрагерлік етіп, олардың орындай алмай кеткен істерін жалғастырамыз. Халық қаһармандарының аты мәңгі өшпейді».
2 қараша. «Шынжаң газеті» қара әріппен: «Бүкіл мемлекет халқы мен Шынжаң халқы төрағаның орынбасары АқыметАхметжанның қаза болғанына қатты қайғырды» – деген тақырыпта АқыметАхметжан қатарлылардың құрбан болған хабарын жаряжариялады. Төрағаның орынбасары АқыметАхметжанның суретін басты. Төраға Мао зы дұңның көңіл айту телеграммажеделхатының толық мәтінін және Тау жы йұе мен Бұрһан Шаһидидың көңіл айту мақалаларын берді.
4 қараша. Шынжаң өлкелікӨлкелік уақыттық халық үкіметі Үрімжіде АқыметАхметжан қасымидың құрбан болғанына аза білдіру рәсімін өткізді. Бұрһан Шаһиди сөз сөйледі. Мешіттегі жаназаға әр ұлт, әр сала бөкілдерінен 12 мыңнан астам адам аза білдіру рәсіміне қатысты.
6 қараша. Сайпиден АзезиСайфидден Азизи Құлжадағы «Шынжаң одағының» белсенділері мен үкімет кадрлары, дін саласындағы қайраткерлер қатынасқан жиналыста: әр ұлт халқына – мемлекеттік саяси саяси-мәслихат кеңесінің және «Орталықтың бағдарламасының» рухын жеткізді және төраға Мао зы дұңның Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтағы» әр ұлт халқына шынайы сәлем жолдағандығын – жеткізді.
Осы күні «Шынжаң одағы» орталық комитетінің ұйымдастыру комитеті мен Іле уәли мекемесі бірлесіп мәжіліс ашты. Мәжілістің қаулысында былай делінді: «Бүкіл мемлекеттегі партия топтары мен өлкелердің халық уәкілдері қатынасқан саяси саяси-мәслихат кеңесінде шығарылған қаулы, саясисаяси бағыт, ұлттық саясат – мемлекетіміздің нағыз, дербес, дамыған мемлекет етіп құруда, әрі ұлт халқын түбегейлі азат етіп, іс жүзіндегі теңдігін жүзеге асыруда – бізге демократиялық дұрыс жол көрсетіп берді». «Біз – мемлекеттік саяси саяси-мәслихат кеңесінде қабылданған орталық халық үкіметінің қарарларын атқаруға және оның жан-жақжақты дәйекті атқарылуына төңкерістік тәртіп арқылы кепілдік етуге бел байладық».
Осы күні Әлімжан Хакімбаев – Құлжадан Тарбағатайға қайтып барып, 10-қарашада Шауешек халық клубында ашылған бұқаралық жиналыста: мемлекеттік саяси саяси-мәслихат кеңесі мен «Орталық бағдарламасынның» рухы жөнінде баяндалған доклатдокладесеп жасады.
Осы күні Жұңхуа халық азаттық армиясы 1-еңбекшілер армиясының қолбасшысы, ЖКП орталық комитеті Шынжаң бөлімшесі биуробюросының хатшысы Уаң жын 1-еңбекшілер армиясының штап қызметкерлерін бастап Жючуаннан Үрімжіге келді.
11 қараша. Мао зы дұң Сайпиден АзезиСайфидден Азизиге телеграммажеделхат жолдап: 12 қараша Үш аймақҮш аймақкүнгі «Үш аймақ» төңкерісінің 5 жылдығымен құттықтады. Оның толық мәтіні төменгідей:
«Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағы орталық комитетінің төрағасы Сайфидден мырзаға:
Іле төңкерісі басталғанының 5 жылдығы байланысты Шынжаңдағы бауырласәр ұлтты қызу құттықтаймын. Шынжаңдағы әр ұлт халқының тығыз ынтымақтасып, халық демократиясы негізінде тың өмір бастауын тілеймін.
Мао зы дұң.
1949 жыл 11 қараша».
12 қараша. Құлжада Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерісінің 5 жылдығын еске түсіру жиналысы өткізілді. Уаң жын, Бұрһан Шаһиди – Үрімжіден ұшақпен Құлжаға барып, жиналысқа қатынасты. Дың ли чұн, Сайпиден АзезиСайфидден Азизи де жиналысқа қатынасты.
Уаң жын жиналыста сөз сөйлеп: Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарындағы әр ұлт халқына және ұлттық армияның барлық командирлері мен жауынгерлеріне – орталық халық үкіметі мен Шынжаңдағы барлық халық азаттық армиясының әскерлері шынайы сәлем жолдағанын жеткізді. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерісінің Шынжаңды бейбіт жолмен азат етуде атқарған орынын толық құптады және оған жоғары баға берді. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтағы» әр ұлт халқы мен ұлттық армияның командирлері мен жауынгерлерін ЖКП-ның басшылығында жаңа демократиялық жаңа Шынжаң құру жолында күресе жұмылуға шақырды. Ол сөзінде былай деп атап көрсетті: «Шынжаң халқы мен Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» халқының азат болуы – ЖКП-ның басшылығында іске асты. Сондай-ақ, ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық қозғалысы мен бүкіл ел халқының азаттығы да – ЖКП-ның басшылығында іске асты. ЖКП-ның дұрыс басшылығында, бүкіл ел халқы, бүкіл Шынжаң халқы бүгінгідей жеңіске жетті».
Жиналыстан кейін, Уаң жын, Бұрһан Шаһиди марқұм АқыметАхметжанның үйіне барып кқңіл айтты.
Осы күні «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Алға газеті» – «Шынжаң одағы» орталық комитеті жаряжариялаған ұлт азаттық төңкерістің 5 жылдығына арналған құттықтау ұрандарын басты. Оның басты мазмұны мыналар:
«Бүкіл армиядағы командирлер мен жауынгерлер – халық азаттық армиясымен ынтымақтасып, халықтың еркін өмір құру жолында күресейік!
Ұлттық бөлшектенудің, ұлтшылдықтың тұқымын сепкен бұзақыларға батыл соққы берейік!
Ұлттар арасындағы адал достықты, нағыз теңдікті орнату және күшейту жолында күресейік!
Халықтың мүддесін құрбан етіп, имперализмнің, отаршылдардың сойылын соққан пан түркизмпантүркизмшілерге батыл қарсы тұарайық!
Әр дәрежелі үкімет қызметкерлері мемлекет органдарын нығайту үшін қызмет тәртібіне қатаң бойсынатын, пәк, әділ болуға табанды болатын болсын!»
14 қараша. «Шынжаң одағы» орталық комитеті төраға Мао зы дұңға телеграммажеделхат жолдап, мемлекеттік саяси саяси-мәслихат кеңесі мақұлдаған «Орталық бағдарламаны» бүкілдей қолдап, ЖКП-ның басшылығында, жаңа Қытай ЖұңгоЖүңго құру, жаңа Шынжаң құру жолында күрес жасайтындықтарын білдірді.
Осы күні «Шынжаң одағы» орталық комитеті, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ұлттық армиясы, уәли мекемесі одақ клубында Уаң жынды қарсы алып, жиналыс ашты. Уаң жын жиналыста сөз сөйлеп, былай деді: «ЖұңгоҚытайЖүңго Халық азаттық армиясы Шынжаңға келгеннен кейін – Шынжаңды гүлдендіру, Шынжаңды қорғау міндетін мойнына алады және Шынжаңдағы әр ұлт халқына әр қайсы жақжақтан көмектесіп, партия мен төраға Мао зы дұңның басшылығында Шынжаңды –Жұңхуа ұлттарының ұлы семясемьясының бақытты бір мүшесі етіп құрып шығу жолында құлшына күреседі».
18 қараша. ВУаң жын, Бұрһан Шаһиди Құлжадан ұлттық армия әскери бөлімдері тұрған жерлерге, барып хал сұрады және «хал сұрау» рәсімінің байғазысын берді.
19 қараша. ВУаң жын, Бұрһан Шаһиди ұшаққа отырып, Құлжадан Үрімжіге қайтты.
Осы күні Мао зы дұң Уаң жынға телеграммажеделхат жолдап, олардың Ілеге барғанын мақұлдады. ТелеграммаЖеделхатта: «Сіздердің Іле барғандарыңыз және ұстаған позитцяларыңыз дұрыс болды» – деді.
20 қараша. ВУаң жынның бұйрығына сай: ұлттық армияның бір атты әскер полкі – ұлттық армия штаб бастығының орынбасары Мамытимин Еменовтың бастауында Іледен Ақсуға барып, осы полктегі 3 баталионбатальон жеке-жеке бөлініп – Ақсуға, Қашқарға, Хотанға орналасты және осы негізде толықтырылып жасқақталып полкке айналды. Бұрынғы оңтүстік Шынжаңның аймақтарынан Ілеге барған өлкелікӨлкелік кеңестің 20-дай мүшесіне қызмет тобы ұйымдастырып, Сейдолла СайполлаевСейфоллаевтің бастауында армиямен бірге сонда барды.
23 қараша. Дың ли чұн және оның Құлжада құрған «Личұн» радияциярация байланыс тобы орталық комитет тапсырған міндетті орындап, Құлжадан ұшақпен Үрімжіге барды. Шынжаң өлкелікӨлкелік халық үкіметін құру, Шынжаң әскери районын (құрамасын) құру, Ұлттық армияны – халық азаттық армиясына өзгерту секілді келелі мәселелерді ақылдасу үшін Сайпиден АзезиСайфидден Азизи қатарлы 15 кісі де сол ұшақпен бірге барды.
Осы күні УУаң жынның нұсқауы бойынша: Амет Уажи мен У жян фың – Құмылдағы ықпалды адамдарды бастап, Оспан ІсләмИсламұлына арнап өз қолымен жазған ВУаң жынның хатын және ол жіберген тарту-таралғыны алып, Баркөл ауданына барды. Оспан ІсләмИсламұлына: халық азаттық армиясының Шынжаңды бейбіт жолмен азат ету жөніндегі саясатын түсіндіріп, Оспан ІсләмИсламұлына рақайласу қызметін көрсетті.
25 қараша. Орталық халық үкіметінің ұлттық істер комитеті – «Шынжаң одағы» орталық комитетіне телеграммажеделхат жолдап, АқыметАхметжан Қасыми қатарлылардың қаза болғандығына көңіл айтты. Көңіл айту телеграммажеделхатының мәтіні мынадай:
«Шынжаң бейбітшілік қорғау демократиялық одағының орталық комитетіндегі сүйікті жолдастарға!
Шынжаң халық азаттық істері жолында ерлікпен күрес жүргізген төрағаның орынбасары АқыметАхметжан мен Ысқақбек, АбдыкерімӘбдікәрім, ДәлелқанДәлелхан, Ло жы жолдастардың тосыннан қаза болуы – Шынжаң халқы мен қытай ЖұңгоЖүңго халқы үшін аса зор жоғалту. Оларға қайғылы аза білдіреміз.
Орталық халық үкіметінің ұлттық істер комитеті.
25 қараша».
26 қараша. ҚытайЖұңгоЖүңго халық саяси саяси-мәслихат кеңесінің мемлекеттік комитеті – «Шынжаң одағының» орталық комитетіне телеграммажеделхат жолдап, АқыметАхметжан Қасыми қатарлылардың қаза болғанына көңіл айтты. Көңіл айту телеграммажеделхатның мәтіні мынадай:
«Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағының орталық комитетіне сәлем!:
Комитеттеріңіздің қайғылы хабарыын: Шынжаң халқының тұңғыш саясисаяси кеңес уәкілдері – АқыметАхметжан, Ысқақбек, АбдыкерімӘбдікәрім, ДәлелқанДәлелхан, Ло жы жолдастардың қаза болғанын үрейлі сезіммен естідік. Бұл аса зор жоғалту. Бұл қайғылы қазаға комитет атынан көңіл айтамыз. Сіздің комитеттеріңіздің – АқыметАхметжан қатарлы бес жолдастың мұратына мұрагерлік етіп, Шынжаң халқымен ынтымақтасып, орталық халық үкіметін қорғап-қуаттап, жаңа демократиялық жаңа Шынжаң құру жолында күресетіндігіне кәміл сенеміз.
ҚытайЖұңгоЖүңго халық саяси саяси-мәслихат кеңесі мемлекеттік комитеті.
26 қараша».
Осы күні Орталық халық үкіметінің халықтық төңкерістік әскери істер комитеті – «Шынжаң одағы» орталық комитетіне телеграммажеделхат жолдап, АқыметАхметжан Қасыми қатарлылардың қаза болғанына көңіл айтты. Көңіл айту телеграммажеделхатының мәтіні мынадай:
«Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағының орталық комитетіндегі сүйікті жолдастарға!
Шынжаң өлкесінің орынбасар төрағасы – АқыметАхметжан жолдас, Шынжаң өлкелікӨлкелік Іле, Тарбағатай, Алтай Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ұлттық армиясының бас қолбасшысы – Ысқақбек жолдас, Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағы орталық комитетінің мүшесі – АбдыкерімӘбдікәрім жолдас, ұлттық армия бас қолбасшысының орынбасары – ДәлелқанДәлелхан жолдас, Шынжаң ҚытайЖұңгоЖүңго – Кеңес мәдениет қоғамындағы – Ло жы жолдас Бейжиңге келе жатқан жолында ұшақ апатынан тосыннан қаза болыпты. Бұл Шынжаң халқы мен қытай ЖұңгоЖүңго халқы үшін аса зор жоғалту. Біз оларға қайғылы аза білдіреміз.
Орталық халық үкіметінің халықтық төңкерістік әскери істер комитеті.
26 қараша».
Осы күні Халық азаттық армиясынның 6-корпусының 17-дивизиясының 50-полкінің командирі Лю гуан хан бұйрық бойынша Үрімжіден алғашқы әскери бөлімді Құлжаға бастап келіп, Іле аймағындағы әскери орналастыру жұмысына кірісті. Оларды сол жердегі әр ұлт халқы мен ұлттық армия уәкілдері қызу қарсы алды.
27 қараша. Батыс солтүстік әскери әкімшілік комитетінің төрағасы Пың дыхуай, төрағаның орынбасары Жаң жыжұңЖаң жы жұң ұшақпен Үрімжіге келіп, Шынжаң бейбіт жолмен азат болғаннан кейінгі келелі міндеттерді ақылдасты және оны шешті.
Осы күні Мұқаш Жәкеұлы СарсүмбеСарысүмбеде «Шынжаң одағының» белсенділернің жиналысында Қытай ЖұңгоЖүңго халық саяси саяси-мәслихат кеңесінің келелі маңызы мен «Орталық бағдарламасының» негізгі мазмұнын таныстырды.
28 қараша. ЖКП орталық комитеті «Шынжаң одағы» орталық комитетіне телеграммажеделхат жолдап, АқыметАхметжан Қасыми қатарлылардың қаза болғанына көңіл айтты. Көңіл айту телеграммажеделхатның мәтіні мынадай:
Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағының орталық комитетіне!
Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағының орталық комитетінің төрағасы – АқыметАхметжан жолдастың, одақ орталық комитеті ұйымдастыру комитетінің мүшесі – Ысқақбек жолдастың, одақ орталық комитетінің мүшесі және одақ орталық комитеті ақбаратақпарат басқармасының бастығы – АбдыкерімӘбдікәрім жолдастың, одақ орталық комитетінің мүшесі – ДәлелқанДәлелхан жолдастың, ҚытайЖұңгоЖүңго – Кеңес мәдениет қоғамындағы – Ло жы жолдастың1 тосыннан қаза болуы – Шынжаң халқы мен ЖұңгоЖүңго төңкерістік істері үшін зор жоғалту. Біз бұған қайғылы аза білдіреміз.
ЖКП орталық комитеті.
28 қараша».
Осы күні Орталық халық үкіметі әкімшілік істер кеңесінің төрағасы Жоу ын лай «Шынжаң одағы» орталық комитетіне телеграммажеделхат жолдап, АқыметАхметжан Қасыми қатарлылардың қаза болғанына көңіл айтты. Көңіл айту телеграммажеделхатның мәтіні мынадай:
Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағының орталық комитетіндегі жолдастарға!
Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағының орталық комитетінің төрағасы – АқыметАхметжан жолдас, Шынжаң өлкесі Іле, Тарбағатай, Алтай Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ұлттық армиясының бас қолбасшысы – Ысқақбек жолдас, Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағының орталық комитетінің мүшесі – АбдыкерімӘбдікәрім жолдас, ұлттық армия бас қолбасшысының орынбасары – ДәлелқанДәлелхан жолдас, Шынжаң ҚытайЖұңгоЖүңго – Кеңес қоғамындағы Ло жы жолдас Шынжаң халқына уәкіл болып, ҚытайЖұңгоЖүңго халық саяси саяси-мәслихат кеңесіне қатынасуға келе жатқанда қыркүйекте (1949 жыл 27 тамыз болуға тиіс – құрастырушыдан) ұшақ апатынан орта жолда құрбан болыпты. Бұл Шынжаң халқының қытайЖұңгоЖүңго халқының төңкерістік істері үшін шынында аса зор жоғалту болды. Осы орайда телеграммажеделхат жолдап, қайғылы аза білдіріп отырмын. Ортақ мақсат барысындағы құрбандардың мұратын жалғастыру және сәулелендіруді үміт етемін.
Орталық халық үкіметі әкімшілік істер кеңесінің істер кеңесінің төрағасы – Жоу ын лай
1949 жыл 28 қараша».
28 қараша – 3 желтоқсан. Пың ды хуай Үрімжіде Шынжаңдағы әр ұлттың, демократиялық жіктердің, осы арада тұратын армияның уәкілдерінен 30-неше адам қатынасқан уәкілдер мәжілісін ашты. Кеңінен кеңесу арқылы: Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметәін өзгертіп құру, әскери бөлімді қайта құру, қазына экономикасын шешім ету – секілді үш мәселе жөнінде нақты жобаны бір ауыздан мақұлдап, орталық халық үкіметінің бекітуіне ұсынды.
1 желтоқсан. Бұйрық бойынша солтүстік Шынжаңнан оңтүстік Шынжаңға ауысқпн Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ұлттық армиясының Мамытимин Емоновтың басқарған бір полк шұғылаттанып, Ақсу аймағының Уынсу ауданындағы халық азаттық армиясының 2-корпусының 5-дивизиясымен ресми тоғысты.
6 желтоқсан. Тарбағатай аймағына баратын Халық азаттық армиясынның шолғыншы бөлімдері Шиху ауданына баржы, оларды әр ұлт бұқарасы қызу қарсы алды.
8 желтоқсан. Бұрһан Шаһиди мен Сайпиден АзезиСайфидден Азизи уәли мекемелері мен аудандық үкіметтерге: 1949 жылы 12 желтоқсаннан бастап, Жеті аймақ пен Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» барыс-келісі бір ың,айға келтіріледі. Саудагерлердің оңтүстік Шынжаң мен солтүстік Шынжаң арасында барыс-келіс жасап, сауда істеуіне болады. Бірақ,Бірақ бажы түзімі мен ақша түзімі бірлікке келуден бұрын Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» пен Жеті аймақтың ұстап келген қағаз ақшасы өзара айналымға салынбайды. Саудаға әзірше затты затқа айырбастау жүйесі қолданылады. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» пен Жеті аймақтың қаражат бірлігіне бір жүйеге келтірілгенше,Үш аймақҮш аймақ «Үш аймаққа» аралап сатылатын товартауарлардан ақуалға қарай отырып бажы алынады – деп бұйрық берді.
12 желтоқсан. ЖерлікЖергілікті жердің тәртібін нығайтып, бандыларды аластап, бүлік туылуының алдын алып, ұлттық армиямен және «Шынжаң одағының» кадыркадрларымен ынтымақтаса отырып, жерлікжергілікті жерде жұмыс істеп, жерлікжергілікті үкіметтерді өзгертіп құруға көмектесу үшін: жерлік ЖКП орталық комитетінің Шынжаң бөлімше бюросы:Үрімжі, Іле, Қашқар аймақтық партия комитеті мен әскери аймақтарын құруды, оны жүзеге асыру мақсатында 2-корпусты – қосымша Қашқар әскери ауданы, 6-корпус – қосымша Үрімжі әскери ауданы, ұлттық армия штабы қосымша – Іле әскери – ауданы; ал ұлттық армияның кадыркадрлары – Қашқар, Үрімжі, әскери аудандық қол басшысының орынбасары, корпус парткомдары – қосымша аймақтық партия комитеті болып құрылсын – деп шешім шығарды.
13 желтоқсан. «Шынжаң одағы» Тарбағатай аймақтық ұйымдастыру комитетінің төрағасы – Әлімжан Хакімбаев, Тарбағатай уәлиінің орынбасары – Дашжап Меңжолиев Үрімжіге ауысатын болғандықтан, «Шынжаң одағының» Тарбағатай аймақтық ұйымдастыру комитетнің мәжілісінде: Абдықадыр ЗұнұнЗонұнды – «Шынжаң одағы» Тарбағатай аймақтық ұйымдастыру комитетінің уақыттық төр ағатөрағасы етіп тағайындады. Тарбағатай уәли мекемесі №32-бұйрық шығарып, Әріп Нәсбиды – Тарбағатай уәлиінің орынбасары етіп тағайындауды ұйғардытағайындады.
14 желтоқсан. Сайпиден АзезиСайфидден Азизи «Шынжаң одағы» орталық комитеті, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ұлттық армиясы, Іле уәли мекемесі белгілеген 31 кісілік уәкілдер тобын бастап, Шынжаң өлкелікӨлкелік уақыттық халық үкіметінің құрылу жиналысына қатынасу үшін АқыметҚұлжадан ұшақпен Үрімжіге аттанды.
15 желтоқсан. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ең жоғары экономикалық комитеті былай деп жалпы жарлық шығарды:
1. Жеті аймақ пен Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» арасында еркін сауда мен қатынас-тасымалы қалпына келтірген соң, өлке бойынша ақша бірлігі ретке келтірілуден бұрын, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ақшасықолданыла береді, Жеті аймақтың ақшасы – Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақта» айналымға түспеейді;.
2. Үкімет бұйрық түсіруден бұрын, банкебанкінің саудагерлерге қарыз ақша беруіне болмайды;.
3. Базарлардағы қазіргі бар товартауарлар бұрынғы белгіленген бағасы бойынша саудаланады. Саудагерлердің заңды пайда алуына жол беріледі;.
4. Қазіргі бар бажы түзімі атқарылады. Жеті аймақ пен Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» саудасына Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» белгілеген бажы өлшемі бойынша бажы алынады.
16 желтоқсан. Әкімшілік кеңесінің №11-әкімшілік істер мәжілісі: Бұрһан Шаһидиді – Шынжаң өлкелікӨлкелік халық үкіметінің төрағасы, Гау жинчұн мен Сайпиден АзезиСайфидден Азизиді – төрағаның орынбасарлары етіп тағайындады. Шынжаң өлкелікӨлкелік халық үкіметінің жора мүшелігіне 33 адам тағайындалды. Оның ішінде Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағының басшыларынан: Сайпиден АзезиСайфидден Азизи, Қайымбек қожа, Ф.И.Лескин, Қайнам, Әнуар Жакулин, Әнуар Ханбаба, Асқат Ысқақов, Ыбырайым төре, Патқан Сүгірбаев, АбдырахманӘбдірахман Мамит, Шу му тұң, Дашжап Меңжолиев, Әбілқайыр төре қатарлы 13 кісі – Шынжаң өлкелікӨлкелік халық үкіметінің жорасы мүшесі болды.
Достарыңызбен бөлісу: |