Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3.22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Өздік есімдік.
| 104-жаттығу: Мәтінді көшіріп, қара әріптермен жазылған сөздерден кейін жақша
ішіне тиісті сұрау есімдіктерін жазыңдар. Сол күш Қарагөзді көп заманнан қинап жүрді (М. Ә.). Қалима екеуміздің қосылғанымыз бүкіл ауылға ертеңіне аян болды. Машина жолшыбай бірнеше жерге тоқтады: біреулер кіріп, біреулер түсіп жатыр. Тек не керек, құрбыларымның ешқайсысы көзіме шалынбады (Н. Ғ.). Кім айтар сені қала көрген, оқыған деп? Қайсың, қане, шығыңдар! Тоғжан сол бір желсіз тыныш кеште , жым-жырт сайда ымырт жабылар шақта Абайды өзі іздеп келді. Оны Бөжей асынан соң Абайдың екінші көріп отырғаны осы (М. Ә.). Бәріңізге қасы қара, қызыл жүзді табылмас (Ы. А.).Таң алдында бір ғана сағат мызғығаны болмаса, Абай бұл түнді ұйқысыз өткізді (М. Ә.). 4.Өздік есімдік. Бұған тәуелдік жалғауын жалғамайынша көптеліп, септеліп қолданылмайтын ө з деген бір ғана сөз жатады. Бұл есімдіктің тәуелдік жалғауынсыз ілік жалғаудың жасырын түрінде тек зат есімнің алдында тұрып қана анықтауыш болып келуі мүмкін. Мысалы: өз (өзімнің) үйім , өз (өзіңнің) үйің, өз (өзінің) үйі. Бұдан өзге жағ-дайдың бәрінде де жекеше не көпше түрде тәуелдік жалғауының үш жағы-ның бірінде тұрып септеледі және жіктеледі. Өздік есімдік тәуелдеулі зат есімнің үлгісімен септеледі. Өздік есімдіктер сөйлем ішінде тәуелденіп айтылғанда, белгілі жақтық жіктеу есімдігімен тіркесіп, қабаттасып қолданылуы да, жіктеу есімдігісіз, дара, қабаттаспай қолданылуы да мүмкін: өзім- мен өзім –менің өзім өзің-сен өзің- сенің өзің өзі-ол өзі-оның өзі өзіміз-біз өзіміз-біздің өзіміз өзіңіз-сіз өзіңіз-сіздің өзіңіз өздері-олар өздері-олардың өздері А. өзім өзіміз өзің өзіңіз өзі өздері І. өзімнің өзіміздің өзіңнің өзіңіздің өзінің өздерінің Б. өзіме өзімізге өзіңе өзіңізге өзіне өздеріне Т. өзімді өзімізді өзіңді өзіңізді өзін өздерін Ж. Өзімде өзімізде өзіңде өзіңізде өзінде өздерінде Ш. өзімнен өзімізден өзіңнен өзіңізден өзінен өздерінен К. өзіммен өзімізбен өзіңмен өзіңізбен өзімен өздерімен Өздік есімдік септеліп барып, сөйлемнің барлық мүшелерінің қызметінде қолданыла береді. жүктеу/скачать 3.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|