Қазақстан халқы ассамблеясы қарағанды облысының Әкімдігі
жүктеу/скачать 7.5 Mb. Pdf көрінісі
|
| «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым»
258 марапатталды. 110 қазақстандық Үшінші дәрежелі Даңқ орденінің толық иегері атанды. Ұлы Отан соғысының ең басты қасіреті – шамамен 500 мыңға жуық қазақстандық жауынгер соғыстан оралмады [5]. Оңтүстік Қазақстан облысы мен Шымкент қаласының барлық жерінде әскерге шақырылған ерлердің орнына әйелдерден кадрлар дайындау жұмысы кең етек жайды. Соғыстың алғашқы жылдарында 3346 адам алмастырылды,оның ішінде жоғары білікті жұмысшылардың саны – 1062 адамды құрады. Шымкент теміржол көлігінің жұмысшыларынын даярлау жөніндегі курстар ұйымдастырылды, бұл курсты 1762 адам бітірді. «Мақтаарал» кеңшарынан 100-ден астам әйел тракторға отырды. Ащысай комбинатында 793 әйел жұмыс істеді. Шымкент теміржол желісінің жастары «Қазақстан комсомолы» танкі бөлімшесін жасақтау жөнінде бастама көтерді. Олардың бастамасын облыс ғана емес, республиканың барлық жастары қолдады. Бұл мақсатқа 3 млн. 436 мың сом жиналды. 75 жастағы атақты палуан Қажымұқан ұшақ құрастыруға өзінің 100 мың сомын аударды. Құрастырылған ұшақ 1-Прибалтика майданының бомбалаушы полкына жолданып, 23 жастағы Шалабаев деген үздік ұшқышқа тапсырылған. Ұшақтың бортында «Қажымұқаннан ержүрек қазаққа» деп жазылды. Шалабаевтың есебінде 220 әскери ұшу тұрды. Бұл ұшақпен Шалабаев Жеңіс шеруіне қатысты [2]. Жауынгерлік техника құрылысына «Ақтас» колхозының төрағасы Б. Оңдасынов өзінің жеке жинаған ақшасынан 166 мың сом, «Бірлік» колхозының төрағасы А. Жүсіпов 65 мың сом, «Қызылабад» колхозының төрағасы М. Ізбасаров 170 мың сом өткізді. Сайрам ауданындағы «Қызыл жұлдыз» ұжымшарының жастары Мәншүк Мәметова атындағы танк колоннасын құрастыру жөнінде бастама көтеріп, тапқан табыстарын қорғаныс қорына аударды. Соғыс жылдарында Қазақ жеріне 1,5 млн. эвакуацияланған және депортацияға ұшыраған халықтар келді. Алыста орналысқан Шымкент еліміздің майдан шебінен өнеркәсіп кәсіпорындарындарын, ұйымдарын көшіріп әкелген орынға айналды. Шымкент 26 ірі кәсіпорынды қабылдады. Майдан шебінен: Киевтен – химия-фармацевтикалық зауыт; Воронежден – машина жасау зауыты (пресс-автомат зауыты); Кременчуг қаласынан –қалалық электростансасы; Харковтен – «Красный зеркальщик» фабрикасы, шұлық фабрикасы, «Червонный промин» тігін артелі; Рязань облысынан – Донков зауыты; Мәскеу қаласынан – алкоид зауыты, мақта-жіп иіру фабрикасы т.б. [1]. Облысқа және Шымкентке адамдар Борисов, Ворошиловград, Запорожье, Калинин, Ленинград, Одесса, Киев, Могилев, Новгород қалаларынан көшіріліп әкелінді. КСРО сәулет академиясының, әлемдік экономика және саясат институтының, география институтының қызметкерлері мен Моссовет атындағы театрдың әртістері келді. Соғыс жылдары 22 балалар үйлері қабылданды, олардың 18-і ауылдық жерлерге орналыстырылды, олардың ішінде 3 балалар үйі – 430 польшалық балаларымен бірге. Тек қана 1943 ж. дейін Отүстікке 18.834 ересек және 11.187 16 жасқа дейінгі балалар эвакуацияланған [6]. Облысқа 3350 адамнан астам жаралылары бар 10 госпиталь әкелінді, мұнда 6489 адам емделді. Мектептер, педучилищелер, техникумдар, ауыл шаруашылық оқу комбинаттары босатылып, госпитальдар мен балалар үйлеріне берілді. Оңтүстік Қазақстан облысының тұрғындары қызыләскерлердің жанұясы мен соғыс мүгедектеріне ерекше ілтіпат көрсетті. 307 адам 331 сомнан көмек алды, 578 бала балалар бақшасына орналастырылды. Шымкентіктер азат етілген аудандарға да ұдайы көмектесіп отырды. Орджоникидзе атындағы орта мектептің мұғалімдері мен оқушылары Ротов облысындағы азат етілген аудандардың балаларына жәрдем көрсету жөніндегі жастардың бастамасына қызу үн қосты. «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» 259 Әскери қызметшілердің отбасылары мен соғыс мүгедектеріне де қайырымды көмектер көрсетті. 1700 отбасы бау-бақшалық жер телімін алды. 1300 адам қоғамдық тамақтандырумен, 600 бала балалар тағамымен қамтылды. Әскери қызметшілердің отбасыларына қорғасын зауытының ұжымы қайталанбас жәрдем көрсетті, майдангерлердің 950 балаларына асхана ашылды. Балалардың бір бөлігі пионер лагерлерінде демалды. Соғыс жылдарырында Оңтүстік Қазақстанның өнеркәсіп және көлік салаларыкөшбасшылыққа айналды. Леңгір көмір, Ащисай қорғасын зауыты, мақта және химия кәсіпорындары белсенділік көрсетті. Химфармзауытының жұмысшылары «Оңтүстік Қазақстан» танкі колоннасына 72060 сом, облигация түрінде 17950 сом жинады. Шымкент ет комбинатында 1941 жылдың қазан айындағы жоспарын мерзімінен бұрын орындады. Комбинатта нормасын орындамаған адам болған емес. Соғыс кезеңінде 1944 жыл өте есте қалар жыл болды. Пресс-автомат зауытында слесарь И.В.Яковлев үш жылдық норманы орындады. Бұл жұмыс уақытын тиімді пайдалану мен бірнеше жаңашылдық процесстерді енгізудің нәтижесінде қол жеткізді. 1944 жылы май зауыты да өнімнің барлық түрлерін шығару жөніндегі тапсырманы мерзімінен бұрын орындап шықты. Бас инженер К.И.Орликтің басқаруымен инженерлер, техниктер мен жұмысшылар өндірістің өнімділігін арттыру жөнінде ауқымды жұмыстар атқарды. Еңбек өнімділігі 7,2 пайызға дейн өсті. Зауыттың ұжымы нормадан тыс 58 тонна жоғары сапалы май өндірді. Зауытта жалпы үнемділік 600 мың санды құрады. Сабын қайнату цехының ұжымы жақсы еңбек етті. Үздік бригадары қосымша 100 мың келі май мен 150 келі сабын өндірді [3]. Майдан мен тыл үшін жүк тасымалдауда негізгі салмақ Шымкент темір жолы бөлімшесіне түсті. Оның үстіне бұл бөлімше Қазақстанның оңтүстік-шығыс аудандары мен Орта Азия республикаларын майданмен байланыстыратын күре жолға айналды. Сондықтан Шымкент темір жолы бөлімшесінің рөлі бірнеше есеге артты, жолдың өткізуші қабілетін көтеру, разъездер мен тораптарды дамыту, қосымша жолдар төсеу, паровозды вагон паркін ұстау және толықтыру жөнінде шаралар қабылданды. Оңтүстік Қазақстан облысы еліміздің аса маңызды ауылшаруашылық аймағына айналды. Ол майданды және Орал, Сібір және Еділ бойының ірі өнеркәсіп орталықтарын астықпен, маймен, жүнмен, қамтамасыз етті, майданға жеміс-жидектер мен көкөністер жіберіп отырды. Соғыс жылдарында облыс Отанымызға 2 млн. пұт ет, 800 мың литр сүт, 100 мың ірі қара мал және 1 млн. артық қой және ешкі терісін, 44 мың 80 пұт жүн, 2 млн. 120 мың пұт астық берді. Соғыс кезінде ауылшаруашылықта да күрделі өзгерістер болды. Облыста механизатор кадрларының жетіспеушілігі өткір мәселе күйінде тұрды. 29 МТС-та тракторшыларды даярлау жүріп жатты. Алғашқы жинақтау курсында 1654 адам оқыды. Бұл техникадан басқа, машинаны басқару мен жүргізуді жоғары сыныптардағы 2500 оқушы игерді. Облыс бойынша еңбек жарыстары ұйымдастырылынды. Мамыр айындағы жарыстарға қосыла отырып тракторшы – әйелдер жиналыстарда Даша Гермаш пен Паша Ангелинаның үндеулерін талқылады, нақты міндеттемелер алды. Исмаилованың тракторшылар бригадасы (Шорнақ МТС) 1942 жылы облыстық біріншілікте жеңіп, комсомол сыйлығын алды. 1943 жылы да біріншілікте алға шықты. Жас патриоттар әр тракторда 2 нормаға қол жеткізді, жанар майды 15 пайызға үнемдеді. Облыста 142 мақта жинайтын бригада, 177 ауылшаруашылық техникаларын жөндейтін бригада құрылды. Бригада 1370 соқа, 1520 малалаушы, 115 култиватор және алқаптардан жиналған көптеген техникаларды жөндеді. 1944 жылы Оңтүстік Қазақстан аудандарында 2965 мақташылар звеносы құрылды, звенолардың қатарына 14820 адам тартылды. Звеноларға 1628 гектар жер берілді. Звенолар жоғары өнім өсіру мен жинап алуда ауқымды жұмыстар жүргізді. Астық бойынша құрылған 486 жоғары өнімді звенолардың 342-сі алған міндеттемелерін орындап шықты. Мақта жинау науқанына Шымкенттің көптеген жастары мен оқушылары қатысты. «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» 260 Оңтүстік Қазақстан Қазақстандағы мал шаруашылығы өркендеген ірі облыстардың бірі. Соғыс жылдарында Отанымыздың жас патриоттары мал басын ұлғайтуға, жас төлдерді сақтауға және мал шаруашылығының өнімділігін жақсартуға ерекше күш-жігермен қол жеткізді. 1942 жылы мал шаруашылығында облыстың 962 жастары еңбек етті. Қаратас ауданының еңбекшілері мал басын көбейту жөніндегі жоспарларын 203-пайызға асыра орындады. «Комсомол» ұжымшарында жастар 100 саулықтан 111 төл алды. 1942 ж. маусымында облыс еңбекшілері Ленинград тұрғындаррына 287 бас мал, 160 центнер шұжық, 35 центнер мал майын және 80 центрнер өсімдік майын, 120 центнер ұн, 270 центнер жемістер қағы мен көкөніс, 30 центнер жаңғақ, 170 центнер кондитер тағамдарын, 560 литр шарап аттандырды [3]. Ұлы Отан соғысы кезінде Оңтүстік Қазақстан облысының 51 азаматтары Кеңес Одағының батыры деген аттаққа ие болды [5]. Қорыта айтқанда, оңтүстік қазақстандықтар Ұлы Отан соғыс жылдарында майдандағы жауынгерлерінің және тыл еңбекшілерінің ерліктері Отан тарихында ғана емес әр бір ұрпақтың жұрегінде мәңгі сақталады. жүктеу/скачать 7.5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|