Қазақстан халқы ассамблеясы қарағанды облысының Әкімдігі
жүктеу/скачать 7.5 Mb. Pdf көрінісі
|
| «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым»
283 өз есебінен 25 шаруашылық болды. Арнайы қоныс аударушылар колхоздардың бос тұрған үйлеріне 1079, ал совхоздарда 311 шаруашылық қоныстандырылды. Тығыз орналастыру үшін 894 шаруашылық жайғастырылды. Қарағанды облысының облыстық және аудандық ұйымдары жаңадан келіп жатқан арнайы қоныс аударушыларды тұрғын үймен қамтамасыз ету бойынша барлық мүмкіндіктерді іздестірді. 1945 жылдың наурызына қарай облыстың колхоздарында 110 шаруашылыққа арнап жаңа үйлер салынды, 1831 шаруашылыққа бос тұрған үйлер жөндеуден өткізіліп берілді. Совхоз халкомдарының совхоздар жүйесінде 65 шаруашылық үшін жаңа үйлер тұрғызылды, 140 шаруашылыққа бос тұрған үйлер жөндеуден өткізіліп берілді, совхоздардың жұмысшылары мен қызметкерлерінің үйіне тығыздалып 80 шаруашылық орналастырылды. Өнеркәсіп кәсіпорындары мен олардың бөлімшелерімен арнайы қоныс аударушылар үшін 316 шаруашылыққа жаңа үйлер мен жатақханалар салынды, 2134-не бос тұрған пәтерлер мен жатақханалар жөндеуден өткізіліп берілді, қалған 1347 шаруашылық қыста тұруға болатын барақтарға орналастырылды. Колхозшылардың үйлері мен қалалық аудандық шаруашылық үйлерінде (горайкомхоз) үйлерінде 1385 шаруашылықы тығыздалып орналастырылды [2, 122]. Атап өту керек, Қазақстанда арнайы қоныс аударушылардың тұрғын үй-тұрмыстық мәселелері республиканың барлық облыстары мен аудандары бойынша оларды орналастыру уақытынан бастап аса ауыр болды. Облыстардан Қазақстанның астанасына олардың жағдайының ауырлығы туралы мәліметтер келіп түсіп жатты. Мысалы, жатақхананың үш жертөлесінің құрылыс алаңында 57 отбасы өмір сүрген (Шығыс Қазақстан облысы бойынша). Мұндай жағдайлар Қарағанды облысы аумағында да орын алған. Сонда жан басына шаққанда бір адамға 1 шаршы шақырым тұрғын алаңынан келген. Қарағанды облысына алғаш келген күннен бастап арнайы қоныс аударылғандардың ер адамдарының еңбекке жарамды бөлігі өндіріске жұмыспен қамтылды. Көптеген шешендер өндірістік нормаларды толықтай және асыра орындады. Осакаровка ауданының «Комсомольский» колхозында Х.Алдамов, А.Юсупов, С.Батукаев, А.Яхиканов еңбегі үшін ақшалай және құнды сыйлықтармен марапатталды. Осы ауданның (Октябрьский» ауданында 6 адам: Хамес Хамидов, Ахмет Дайкуев, Шумисат Сиданов, Трухан Одаев, Мустафа Обоев, Паша Самаев мадақталған. Олар 500-ден 600 ге дейін еңбек күнін жасаған. Жалпы барлығы облыстың колхоздарында 435 адам сыйақы алған. Арнайы қоныс аударылғандар өндіріс кәсіпорындарында да өздерін жақсы жағынан көрсеткен. Жезқазған марганец кенішінде өндіру нормасын артығымен орындағаны үшін төрт адамды атап өткен. Бұлар М.Кусов, Э.Шебиханов, К.Темирсуинов, К.Кулаева. Олардың орташа айлық норманы орындауы 100-150 пайызды құраған, ал орташа айлық жалақысы -756-1661 сомды құраған [2, 139]. Арнайы қоныс аударылғандарды олар үшін жаңа мамандықтарға үйреткен. 1947 жылы Қарағанды облысында 75 тракторист, 7 көлік жүргізушісі дайындалған. Осы жылы кәсіпорындар мен ФЗО 471 арнайы қоныс аударылғандар оқытылған, 355 адам жаңа мамандық меңгерген. Шешендер мен ингуштар басқа да арнайы қоныс аударылғандармен бірге халық шаруашылығының түрлі салаларында жұмыс жасады. Олар құрылыста, мал бағуда, металлургиялық, түсті, мұнай және басқа да өндіріс кәсіпорындарында қызмет етті. Оларды қай жерде жұмыс күші керек, сол жерде пайдаланды. Таулықтарға өздері үшін мүлде таныс емес мамандықтарды игеруге тура келді. Осылайша, арнайы қоныс аударылғандардың өр мінезін, психологиясын түбірімен өзгерту, сындыру жүргізілді. Олардың айта кету керек, көбіне адал жұмыс жасады [3, 132]. Сонымен, соғыс жылдарындағы көшіру жұмыстары қарастырылып отырған уақытта үлкен әлеуметтік мәселелер тудырды. Басқа халықтарды облыс аумағына көшіру басқару органдарын да, ең алдымен жергілікті тұрғындарға жайсыз болды. Дегенмен, уақыт өте келе бұл үрдістің материалдық мәселелері өз шешімін тапқанымен, оның рухани, ұлттық тұрғыдан алғандағы салдары болашаққа, әсіресе қазақ халқы үшін шешімі қиын проблемаларға алып келді. «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» 284 Орталық Қазақстан аймағы Ұлы Отан соғысы жылдары депортацияланған халықтардың отанына да айналғаны белгілі. Шын мәнінде, Орталық Қазақстанға депортанттар мен эвакуанттарды орналастыру соғыс жылдары қазақстандықтардың әскери шығындары нәтижесінде республика халқының санының азаюын толтырып отырды. Депортациялық үдерістердің нәтижесінде өңірде ауыл тұрғындарының саны өсті, себебі депортанттардың басым бөлігі қала маңындағы ауылдар мен елді мекендерге орналастырылды. Ал эвакуация қалалық тұрғындардың санының өсуіне де ықпалы етті. Жалпы алғанда, депортанттар мен эвакуанттарды жайластыру үдерісі олардың құқықтық жағдайының тең болмауымен байланысты болды. депортацияланған халықтар кінәлілер болғанына, ал эвакуацияланған халықтар-еріксіз қоныс аударғандар болғандығына қарамастан, ол екеуінің де алдында кездескен қиындықтар бірдей болды: баспананың, азық-түліктің, киім, аяқ киім және т.б. жетіспеушілігі, тіпті болмауы болды. олардың арасындағы айырмашылық тек еңбекпен қамтылуында болды. Бұл тұрғыда олар өз құқықтарын қорғау үшін күресті. Халықтарды эвакуациялау мен көші-қон үдерістерінің нәтижесінде республиканың орталық бөлігіндегі ұлттық құрам біршама трансформацияға ұшырады. Орталық Қазақстан мәдениеттер мен өркениеттердің, республиканың жергілікті халқы мен депортацияланған, эвакуацияланған халықтың арасындағы конструктивті диалогы аумағына айналды, түрлі ұлттардың өнімді әріптестігі аймағына айналды. Сондықтан Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қарағанды облысының Жеңіске қосқан үлесі ұшан-теңіз. Қарағанды– Ұлы Отан соғысында одақтың маңызға ие болған ерекше аймақтардың бірі деген қорытынды жасалынды. жүктеу/скачать 7.5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|