Қазақстан халқы ассамблеясы қарағанды облысының Әкімдігі
жүктеу/скачать 7.5 Mb. Pdf көрінісі
|
| «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым»
170 ауданының Бегайдар ауылында кәмпескелеуге жататындарды талқылау кезінде жиналысқа қатысушылар Жанқожин Жұмағалиға араша түскен. Себебі ол елде сыйлы адам, жұртшылыққа пайда келтіреді, бандаға қарсы күресті, зиянды элемент қатарына жатқызуға болмайды деп оны кәмпескелейтіндер тізімінен шығарып тастау керек деген шешім қабылданды. Сол аудан бойынша 67 кедей қол қойған өтінішке орай, бай Бисалиев Арыстанғалиды кәмпескелеуден босату жөнінде комиссия шешім қабылдады. Қызылқоға ауданындағы кедейлер жиналысына қатысушылар № 4 ауылдың байы Жанайысов және басқалардың халыққа тигізген пайдасын көрсете отырып, оларды кәмпескелеу тізімінен шығарып тастауды сұрады. Есбол ауданының № 7 ауылында өткен жиналыста қатысушылар өз байларын жасырып, көрші ауылдың байларын көрсетумен шектелді. Осындай фактілерді ескере отырып, аудандық комитет ауылдарға кәмпескелеудің мән жайын ұғындыру үшін жаңа үгітшілерді аттандырды. Кәмпескелеу науқанына ашық қарсылық көрсете алмаған байлар ауылдарға келген уәкілдерге қонақасы беру, немесе олардың жүріс тұрысына қажетті ат-көлік беру арқылы оларға ықпал етуге, ал кей жағдайларда басқа жаққа қашу, малын жасыру арқылы кәмпескелеуден құтылғысы келді. Мысалы, Доссор ауданынан Нұржанова Саржан шаруашылығын екіге бөлген, 77 қойы мен бір жылқысын Шыңғырлау ауданына уақытша сақтауға жіберген, Теңіз ауданы бойынша байлар Танашев, Құрманбаев малдарын ағайындарына, таныстарына үлестіріп жіберген, сондай-ақ шаруашылықтарын жасанды түрде бөлшектеген деп айыпталды. Қандай да болмасын қарсылық шаралары қатаң жазаланды. Мысалы, аудандық комиссияның ұсынысымен округтік комиссия Новобогат ауданының екі байын Жармағанбетов пен Жанқожинді кәмпескелеуге зиян келтіретіндер ретінде оқшаулады. Сол ауданның екі байы Омаров пен Смағұлов шаруашылықтарын бөлшектегені үшін сотқа тартылып, әрқайсысы жылға сотталды. Теңіз ауданы бойынша да кәмпескелеу науқанына кесел келтіргені ескеріліп бірнеше бай оқшауланды. Кәмпескеге ұшыраған байларды жер аудару халық комиссариаты Нұсқауына сай жүргізіледі. Барлық округ бойынша 24 шаруашылық, оның ішінде Петропавловск округіне – 20, Қазақстаннан тыс жерлерге – 3, 1 шаруашылықты таңдаған жеріне көшіру жоспарланды. Қызылқоға аудан бойынша: Игіліков, Жұлдызов, Елубаевтың отбасы, Теңіз ауданынан Танашев, Салиев және Құрманбаевтың отбасы жер аударылды. Гурьев округіндегі ірі байларды кәмпескелеу науқынының қорытындыларына тоқталсақ: – әртүрлі себептерге қарамастан (дайындық жұмыстарының кеш басталуы, округ территориясының үлкендігі, байлардың көпшілігінің аудандардан алыс жерлерге көшіп кетуі және т.б.) кәмпескелеу науқаны қанағаттанарлық деңгейде өтті деп табылды; – кәмпескелеу «Қосшы одағы» жұмысының партиялық талапқа сай батыл да саналы қадамдарға бара алмағандығын, дегенмен, «қанаушы таптарды шектеу және ығыстыру, оларды толықтай жою» саясаты негізінде кедейлер арасында партияның тірегі болар жаңа белсенділердің қалыптасқандығын көрсетті; – кәмпескелеуге ұшыраған байлар ашық қарсылық көрсете алмағандықтан мал-мүліктерін ағайындарына тарату, басқа жаққа қашу, малдың санын дұрыс көрсетпеу секілді іс-әрекеттерге барды; – кәмпескеленген малды кедейлер мен шаруашылықтарға бөліп беру арқылы округ бойынша 1217 кедей шаруашылықтары және 437 шағын шаруашылықтарды біріктірген 25 колхоз құрылды, ол болашақ ұжымдастырудың тек бастамасы ғана болатын. Кәспескелеу қорытындысы көрсеткендей, Қазан төңкерісінен кейінгі 11 жылда қазақ халқының жағдайы нашар болатын. Кеңес үкіметінің ауылды кеңестендіру саясаты, 1920-жылдардағы аштық зардабы әлі жойылған жоқ еді. Сондықтан болар 1928 жылғы кәмпескелеу кезіндегі мәліметтер бойынша 400 бас малы болған байлардың өзі округте саусақпен санағандай болды. Сөйтіп, көріп отырғанымыздай, 1928 жылғы кәмпескелеу науқаны қазақ халқын ұжымдастыру және отырықшыландырудың, ХХ ғасырдағы қазақ халқының басына төнген «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» 171 алапат ашаршылықтың, тұтас халықтың рухын сындырған нәубет заманының бастамасы ғана болатын. Сөзіміз дәлелді болу үшін Ф.Голощекиннің арада 1,5 жыл өтіп, 1930 жылдың 14 сәуірінде Сталинге жіберген мына телеграммасынан үзінді келтірейік: «Гурьев округінің Адай, Жылықос, Доссор, Новогат, Қызылқоға, Еспол, Жаманқала секілді көшпелі аудандары, т.б. бөліктер де аштықтан зардап шегуде. Ескеріңіз: бұл аудандардың қазақтары көшпелі мал шаруашылықты, бұрын оларды жартылай көшпелі Ақтөбе, Орал аудандары астықпен қамтамасыз еткен. Биыл осы аталған аудандарда ішкі астық айналымының қысқаруына байланысты Гурьев ауданы астықсыз қалып, жаппай мал сою басталды, нәтижесінде мал басы күрт азайды. Кедей-орташалар құмаршық, ақшанқой сияқты шөптермен қоректенуде, оның бір пұтының бағасы 17 сомға дейін барады, бірақ бұл шөптердің қоры таусылды. Өз ресурстарымыздан 15 вагон астық бөлдік, бұл өте аз. Біздің есептеуімізше ең кемінде 100 000 пұт астық керек. Орталықтандырылған қорлардан көмек жіберулеріңізді өтініп сұраймыз. Қызыл Крест тарапынан көмек қажет». Осыдан кейін-ақ, 1928 жылғы ірі байларды тәркілеу науқаны мен 1930-жылдардағы аштықтың арасында ешқандай байланыс жоқ деп қалай айтуға болады. Кеңес Одағының барлық дерлік республикаларын қамтыған бұл зұлмат қазақ халқына ерекше зардабын тигізіп, өз елінде өгей балаға айналдырды. Ашаршылық зардабын ұмытпау, оны ащы сабағынан тәлім алу әрбір қазақтың міндеті болып табылады. Жас ұрпақ кеңестік дәуірдегі әртүрлі әлеуметтік эксперименттер мен адам құқықтарын таптау саясатын түсіне білу арқылы ғана оның болашақта қайталанбауына кепілдік бере алады. жүктеу/скачать 7.5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|