Қазақстан жаңа заман тарихты пәнінен оқу-әдістемелік кешені

1.XYIII ғ.мен XIX ғ.басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы туралы айтып беріңіз?

2.Қазақстан тарихының XYIII ғ.мен XIX ғ.басындағы қазақ деректерінің түрлерін айтып беріңіз?

3.XYIII ғ.мен XIX ғ. басысындағы орыс және шетелдік тарихшылардың еңбектерін атаңыз?

1. 
   Әбілқайыр ханның Ресей патшалығымен дипломатиялық келісөздері.
   
2. 
   Әбілқайыр ханның отарлаушы әкімшілікпен қарым-қатынастардың шиленісуі.
   
3. 
   Қазақтар мен Ресей қарым қатынасы.
   

1. XVIIIғ.Елдегі бытыранқылық және хан, сұлтан топтарының бейлік үшін күресі.Жоңғар әскери феодалдық мемлекетінің нығаюы және оның жаулап алу саясатының күшеюі. Қазақ жоңғар қатынастарының шиеленісуі.

2. «Ақтабан-шұбырынды, Алқакөл сұлама». Егіншілік ошақтары- Оңтүстік қалалардан айырылу. Ордабасындағы қазақ ақсақалдарының съезі – территориялық тұтастықты сақтап қалу мен өзара келісімге келу жолы. Қазақ халқының жоңғар басқыншыларына қарсы азаттық күресі. Аңырақай шайқасы. 3.Қазақстанның Ресейге қосылуының тарихи шарттары мен алғышарттары.Қазақстанның Ресеймен дипломатиялық келіссөздері. И. Бухгольц, А. Бекович – Черкасский экспедициялары.А.И. Тевкелевтің елшілігі. Кіші жүз және ішінара орта жүз рулары қазақтарының Ресей империясы билігін қабылдауы. Патша үкіметінің алғашқы отаршылдық шаралары. И.К. Кирилов “Жобасы” , Орынбор (Қырғыз-Қайсақ) экспедициясының ұйымдастырылуы және қызметі.

Бекіту сұрақтары:

1.Әбілқайыр ханның Ресей патшалығымен дипломатиялық келісөздері немен аяқталды?

2.Әбілқайыр ханның отарлаушы әкімшілікпен қарым-қатынастардың шиленісуінің себептері неде?

3.Қазақтар мен Ресей қарым қатынасының саяси сипаты қандай болды?

1. 
   Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қызметі.
   
2. 
   Қазақ- Ойрат өзара қатынасының саяси сипаты.
   
3. 
   Қазақ - Башқұрт қатынасы.
   

1.Кіші және орта жүз билеушілерінің арасында қайшылықтардың күшеюі. Аманат мәселесі. 40-жылдардың соңындағы патша үкіметінің Әбілхайырмен келіссөздері. Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қызметі мен саяси мемлекеттік қайраткерлігін тарихи еңбектер негізінде саралау.Қазақ- Ойрат өзара қатынасы тарихының саяси сипаты. Орыс мемлекетінің қазақ жерлерін жоңғар басқыншыларынан қорғау жөніндегі шаралары. Миллердің Галдан-Церенге елшілігі және оның нәтижелері. 2.Қазақ - Башқұрт қатынастары және патша үкіметінің бауырламс халықтарға қарсы саяси ұстанымдары.

1.Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қызметі ?

2.Қазақ-Ойрат өзара қатынасының саяси сипаты туралы не білесіз?

3.Қазақ-Башқұрт қатынасы жөніндегі патша үкіметінің ұстанымы қандай болды?

1. Отан соғысының басталуы.

2.Шешуші шайқастар, олардың тарихи маңызы.

3.Батыр-билер жауға қарсы тойтарысты ұйымдастырушылар.

1. Отан соғысының басталуы. Қазақ-жоңғар қатынастары пташа үкіметінің боданелдеріне қатысты саяси ұстанымдары.2.Қазақ-жоңғар,қазақ-қалмақ арасындағы болған шешуші шайқастар, олардың тарихи маңызы.3.Батыр-билер жауға қарсы тойтарысты ұйымдастырушылар.

1. Отан соғысының басталуының себебін айтыңыз?

2.Шешуші шайқастар балған жерлердіатаңыз, олардың тарихи маңызы қандай болды?

3.Батыр-билер жауға қарсы тойтарысты ұйымдастырушы батырларды атаңыз?

1. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей протекторлығын қабылдауы.

2. ХҮІІІғ. 40 жж. Қазақ-ойрат қатынастары.
Мақсаты: Қазақ жүздерінің Ресей протекторлығын қабылдауының тарихи жағдайындағы объективтік-субъективтік себептерін талдап ашу. Әбілқайырханның Ресейге қосылуға ұмтылу себептерін ашып, Әбілқайырхан өлгенінше Ресейге мойынұcұнбау әрекетінің себебінен Ресейліктердің Барақ сұлтанды қарсы қоюларының себебін дәлелдеу.

Мазмұны:

1. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей протекторлығын қабылдаулары.

2. ХҮІІІғ. 40 жж. Қазақ-ойрат қатынастарына байланысты Абылай сұлтанның қалмақ тұтқынынан босануының саяси себептері туралы орыс тарихшыларының көз қарастары.

Бекіту сұрақтары:

1. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей протекторлығын қай жылдары қабылдады?

2. ХҮІІІғ. 40 жж. Қазақ-ойрат қатынастарына байланысты Абылай сұлтанның қалмақ тұтқынынан босануының себептері туралы орыс тарихшыларының көз қарасы туралы не айтасыз?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №7 Қазақ билеушілерінің Ресей протекторлығын қабылдауы.

Негізгі ұғымдар: Саяси отарлау, қазақтар отарлау, саясатында бекініс, отарлық саясат.

Жоспар:

1. Әскери бекініс шептерінің салынуы.

2. Қазақстан ресей қосылуының тарихи шарттары мен алғы шарттары.

3. Қазақстан даласындағы Ресей саясаты.

1. Әскери бекініс шептерінің салынуы.2. Қазақстан ресей қосылуының тарихи шарттары мен алғы шарттары. Қазақстанның Ресейге қосылуының тарихи шарттары мен алғы шарттарын анықтау арқылы қазақ хандығының саяси жағдайының ішкі-сыртқы жағдайына баға беру.Мәселенің тарихнамасы.3. Қазақстан даласындағы Ресей патша үкіметінің отаршылдық саясаты.

1. Қазақ даласындағы әскери бекініс шектерінің салынуы қашан басталды?

2. Қазақстанның ресейге қосылуыныңсаяси себептерін аттаңыз?

3. Қазақстан даласындағы Ресей патша үкіметінің отаршылдық саясаты неден көрінді?

1. Қазақтардың шаруашылығы.

2. Қазақ даласындағы сыртқы сауда.

3. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

1. Қазақстанның экономикалық жағдайы. Патша әкімшілігінің жер мәселесіндегі саясаты. Қазақ жайылымдары жүйесінің бұзылуы және еңбекші бұқараның наразылығы. Ресейдің қазақтардың шаруашылығына ықпалы.

2. Айырбас және сауда айналымдарының сипаты. Қазақстанның Қытаймен сауда-экономикалық байланыстары.

3. Қазақ қоғамының таптық-сословиелік құрлымындағы өзгерістер және мүлік теңсіздігінің өсуі. Ауылдағы жұмыспен өтеу және азық-түлік рентасы формаларының одан әрі дами түсуі. Салық жүйесі.

1. Қазақтардың дәстүрлі шаруашылығы дегенді қалай түсінесің?

2. Қазақ даласындағы орыс-қазақ сыртқы сауданың қазақтар үшін пайдасы болды ма?

3. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы қандай болды?

1. Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына қатысуының саяси себептері. Шаруалар соғысының барысы мен тарихи маңызы.

2. Нұралы хан саясаты.
Мақсаты: Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына қатысуының саяси себептерін деректер негізінде ашу. Соғыстың жеңілу себептері мен тарихи маңызын таныту.

Мазмұны:

1. Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына Кіші жүз және Орта жүзқахзақтарының қатысуының саяси себептері. Шаруалар соғысының барысы мен тарихи маңызы.2.Патша үкіметінің Нұралы Әбілқайыр ұлын хан сайлауы және қазақ хандарының биліктегі дербестігінің шектелуінің саяси себептері Патша үкіметінің Нұралы ханды нөкерлерімен Уфаға шақыртып алып өмірінің ақырына дейін жібермеуі және отаршылдық саясаты.

1. 
   Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына қатысуының себептері қандай?
   

3. Патша үкіметінің Нұралы ханды нөкерлерімен Уфаға шақыртып алып өмірінің ақырына дейін жібермеуіндегі саяси ұстанымы неде?

2. Сырым Датұлы бастаған Күші жүз қазақтарының көтерілісі

3. Бөкей хандығының құрылуы.

Мақсаты: Патша өкіметінің қазақ даласын отарлаудағы отаршылдық саясаттарын деректерге сүйене отырып, дәлелдеу.

Мазмұны:

1. Ресейдің Қазақстандағы ықпалының беки түсуі. Қазақ жерлерінің Ресейге қосылу процесінің кеңеюі. М.М. Сперанскийдің “Сібір қырғыздары туралы Жарғысы”. Орта және Кіші жүздегі хандық биліктің жойылуы. Әкімшілік басқарудағы өзгерістер. Орта жүзде сыртқы округтер мен округтік приказдардың ашылуы.

2. Көтерілістің себептері. Көтеріліс қарсаңындағы Кіші жүздегі тап күштерінің ара салмағы. Көтерілістің басталуы және барысы, оның сипаты және қозғаушы күштері. Генерал-губернатор О.А Игельстромның жобасы. Патша үкіметінің ағамандар (старшиндар)тобына сүйенуі.3. Бөкей (Ішкі Орда) хандығының құрылуы және ондағы басқару құрылымы. Бөкейдің билігі (1801-1815ж.ж). Кіші жүз хандығының саяси бағыты.
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №11 Абылай хан мемлекет қайраткері және саясаткер (1771-1784 жж.)

Негізгі ұғымдар: «Сабалақ», мәмлегерлік саясат, «Шанды жорық», «Қалмақ көшуі»,«Орта Орда».

Жоспар:
1. Орта жүздегі саяси ахуал, Абылай ханың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен қарым-қатынасы.

2. Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі.

. Мазмұны:

1.Абылайдың әскери және мемлекеттік қызметінің басталуы. Оның мәмлегерлік саясаттағы шеберлігі, ішкі және сыртқы саясаты. 2. Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен және Ресеймен қарым-қатынасы. Абылайдың дипломатиялық шеберлігі. Жоңғарияның талқандалуы. Шығыс Қазақстан (Алтай мен Тарбағатай) мен Іле өңіріндегі тарихи қазақ жерінің қайтарылуы.

Бекіту сұрақтары:

1.Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен ұстанған саяси қарым-қатынасының нәтижесі қандай болды?

2.Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі туралы жазылған қазақ тарихшыларынан кімнің еңбегін білесіз және еңбек қалай аталады?

3. Неге «Шанды жорық» аталған?

1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХғ.басындағы саясаты.

2. Жоңғаряның талқандалуы. «Шаңды жорық»-жоңғар соғысының ақыры.

3.Қазақ-жоңғар тарихының тарихнамасы.

1.Ресей үкіметі XIX ғ. 20 жылдары хандық билікті жойып, елді билеуді жалпыресейлік тәртіпке жақындатудағы іс-әрекеттері. 2.Қазақ-жоңғар қатынастары. XVIII ғ. 70 жылдарындағы Еділ-Жайық қалмақтары. Қалмақ көші “Шаңды жорық” оқиғасы екі жүз жылдық соғыстың ақыры.3. Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен және Ресеймен қарым-қатынасы. Абылайдың дипломатиялық шеберлігі. Жоңғарияның талқандалуы. Шығыс Қазақстан (Алтай мен Тарбағатай) мен Іле өңіріндегі тарихи қазақ жерінің қайтарылуы. 4.Қазақ-жоңғар қатынастары тарихының тарихнамасы. Мәселеге салыстармалы талдау.

1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХ ғ.басындағы саясатының сипаты қандай болды?

2. Жоңғаряның талқандалуының себептерін айтыңыз?

3.Қазақ-жоңғар қатынастарының тарихы туралы кімнің еңбектерін білесіз?

2.Егін шаруашылығы.

1. Қазақ халқының мал және егін шаруашылығы кәсібі. Қазақ-орыс зкономикалық байланыстарының қанат жаюы. Сауда және оның орталықтары. Пайдалы қазба байлықтарын іздеу және өндірудің басталуы.2. Қазақ билеушілерінің Хиуа, Бұқара, башқұрттармен қарым қатынасы. Қазақтардың көшпелі және тұрақты мекендері. Киіз үй түрлері. Қолөнер түрлеріжәне оның халық тұрмысындағы маңызы. Үй іші тұрмысындағы ұсталатын заттар. Сәулет өнерінің ескерткіштері, Қазақстанның оңтүстігіндегі қала мәдениетінің жағдайы.

1. Мал шаруашылығына байланысты төрт түлік малдарды жыл маусымдарында қалай бағып күткен ?

2.Егін шаруашылығының қандай түрлері болды?

3.Түйелердің тұқымдары қалай аталған?

4.Жылқы тұқымын қалай тәсілмен асылдандырған?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №14-15 ХІХ ғ. бірінші жартысындағы Ресейлік саяси-әкімшілік жүйесінің Қазақстанға енгізілуі.
Негізгі ұғымдар: Орынбор қазақтары жарғысы (устав), округ, болыс, шекаралық комиссия, әкімшілік-территориялық басқару жүйесі, дистанциялық жүйе, приказдар, казак, казачество.

Жоспар:

1.Орта және Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы.

2.1824 ж.Орынбор қазақтары жөніңдегі жарғы.

3.ХІХ ғ. ортасында Қазақстандағы казак әскерилері.

4.Жаңа әкімшілік –территориялық жүйе құрылымы.
Мақсаты: Ресейдің қазақ даласындағы билігінің беки түскенін көрсету. Әкімшілік басқарудағы өзгерістердің отарлық сипатын ашу. Казак әскерлерінің қазақ даласындағы Ресей қол шоқпары екенінің негізін дәлелдеп беру.

Мазмұны:

1. Ресейдің Қазақстандағы ықпалының беки түсуі. Қазақ жерлерінің Ресейге қосылу процесінің кеңеюі. Қазақстандағы хандық биліктің дағдарысқа ұшырау себептері. 2.1824 ж. “Орынбор қырғыздары туралы Жарғы” және кіші жүзде хандық биліктің жойылуы. Сот ісіндегі өзгерістер. Реформалардың әлеуметтік-экономикалық және саяси салдары.3. Орта және Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы. Орта жүзде сыртқа округтар мен округтік приказдардың ашылуы. Дистанциялық жүйенің Кіші жүзде енгізілуі және жүзді дистанцияларға бөлу.

1.Орта және Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы неден көрінді?

2.1824 ж.Орынбор қазақтары жөніңдегі жарғының түпкі саяси мәні не?

3.Жаңа әкімшілік –территориялық жүйе құрылымы бойынша қазақ даласы қандай әкімшілік аймақтарға бөлінді?

1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) және Жоламан Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) ұлт-азаттығы жолындағы қозғалыстары.

2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы көтрілісі (1821 ж.)

3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары және Сұлтан Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс.

4.Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі.(1836-1837 жж.)

5.Кенесары Қасымұлы басқарған көтеріліс (1837-1847 жж.)

1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) ұлт-азаттығы жолындағы қозғалыстары. Арынғазы сұлтанның Калуга жерінежераударылуы. Патша үкіметінің Тұзтөбеге иелік ету және Жоламан Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) ұлт-азаттығы жолындағы қозғалыстары.2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы азаттық көтрілісі (1821 ж.) 3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары және Сұлтан Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс. Сұлтан Саржан Қасымұлының тағдыры.4.Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі оның себептері қорытындылары.(1836-1837 жж.) 5.Кенесары Қасымұлы басқарған көтеріліс (1837-1847 жж.) барысы көтерілістің қамтыған географиялық аймағы,жеңіліс табуының себебі.

1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың және Жоламан Тіленшіұлының қозғалыстары немен аяқалды?

2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы көтрілісі қай жылы болды?

3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары және сұлтан Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс қай жерлерді қамтыды?

4.Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі немен аяқталды ?

5.Кенесары Қасымұлы басқарған көтеріліс неше жылға созылды?

1. Іле аймағын отарлау.

2.Ұлы жүз қазақтарының Ресейге таралуы.

3. Перовскийдің жорығы.

4.Қоқан хандығының жойылуы. Хиуаның тізе бүгуі.

5.Арал бойы қазақтарының Хиуалықтар мен Ресей басқыншыларына қарсы күресі.

1. Ұлы жүз қазақтарының Ресейге тартылуы мен Ұлы жүз сұлтаны Сүйік Абылайхан ұлының Ресей билігін қабылдауы I Александрдың Ұлы жүз қазақтарының Ресейдің қол астына өткендігі жөнінде грамотасы.

2. Іле аймағын отарлау. Патша өкіметінің әскерлерінің Қоқан және Бұхара хандықтарына қарсы жаулап алу жорықтары. 3. Перовскийдің жорығы. Шымкент және Сайрамды алуы.4. Қоқан хандығының жойылуы және Түркістан генерал-губернаторлығының құрылуы. Хиуаның тізе бүгуі. Жетісу және Оңтүстік Қазақстанның Ресей құрамына енуі.5. XIX ғ. 50 жылдарындағы қазақ шаруаларының азаттық күресі. Жанқожа Нұрмұхамедұлы, Есет Көтібарұлы бастаған көтерілістері.

Бекіту сұрақтары:

1.Ұлы жүз қазақтары Ресейге қай жылы қосылды?

2. Перовскийдің жорығы немен аяқталды?

3. Арал бойы қазақтарына жүргізілген Қоқан хандығының жорықтары немен аяқталды?

4.Арал бойы қазақтарының Хиуалықтар мен Ресей басқыншыларына қарсы күресі қай жылы басталды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №20-21 XVIIІ-XIX ғ. І жартысындағы Қазақстанның мәдениеті.

Негізгі ұғымдар: Ағаш үй, құрық, желі,көнек, қауға , шынырау құдық, күбі,келі, қол диірмен, қымыранжент, уыз, т.б. қобыз,шақ қобыз, суырып салма ақын, жырдастан.

Лекция №20-21 XVIIІ-XIX ғ. І жартысындағы Қазақстанның мәдениеті.
Негізгі ұғымдар: Ағаш үй, құрық, желі,көнек, қауға , шынырау құдық, күбі,келі, қол диірмен, қымыранжент, уыз, т.б. қобыз,шақ қобыз, суырып салма ақын, жырдастан.

Жоспар:

1. 
   Қазақтың музыкалық мәдениеті және оның өкілдері
   
2. 
   XIX ғ. екінші жартысы мен XX ғ. басындағы қазақтың ақын-жыраулары
   
3. 
   Қазак халкы және оның мәдениет тарихының зерттелуі
   

1.Қобыз, шаң қобыз. Суырып салма ақын, жырдастан. Әндік циклдар. Елім-ай! “Шаңды жорық”, “Қозы Көрпеш-Баян сұлу”, “Қыз Жібек”.Эпикалық шығармалар. “Арқалық батыр”. Музыка шығармашылығы. “Абылай маршы”, “Асау Барақ”, “Сырым сазы” күйі және т.б.2. Бұқар жырау (Бұқар Қалқаманұлы, 1693-1768 ж.ж.) Ақтамберді жырау (1675-1768 ж.ж.), Шал (1748-1819 ж.ж.) Тәттіқара, Үмбетай және т.б. ақындар. Халық шғармашылығындағы батырлар: Қабанбай, Жәнібек, Әндік циклдар. Елім-ай! “Шаңды жорық”, “Қозы Көрпеш – Баян сұлу”, “Қыз Жібек”. Эпикалық шығармалар. “Арқалық батыр”. Музыка шығармашылығы. “Абылай маршы”, “Асау Барақ”, “Сырым сазы” күйі және т.б.

1.Қазақтардың тұрмыстық салт-дәстүрлеріне орыс мәдениетінің әсері болды ма?

2.Ауыз әдебиетінде халық бұқарасының азаттық күресі қалай бейнеленді?

3.XIX ғ. І жартысындағы қазақ әуез және әншілік өнерінің белгілі өкілдерін атаңыз?

4.Қазак халкы және оның мәдениет тарихының зерттегендерден кімдерді атай аласыздар?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №22--23 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстан.
Негізгі ұғымдар: «Уақытша ереже», «Сібір қырғыздары облысы», шаруаларды отарлау, қоныс аудару.

Жоспар:

1. 1867-1868жж. Қазақстандағы патша үкіметінің реформалары.

2. Әкімшілік және басқару жүйесінің қайта құру.

3.Сот құрылысы.

4. Жетісуға ұйғырлар мен дүгендердің қоныс аударуы.
Мақсаты: Ресейдің қазақ жерлерін мемлекет меншігі етіп, заң жариялау мақсатындағы реформалар мәнін ашу. Қазақ даласына орыс шаруаларын қоныстандыру орқылы қазақ даласын отарлауды іске асыру әрекетін ашу.