Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі л. Б. Гончаров атындағЫ Қазақ автомобиль-жол институты
Шардара қаласының Қолдасов көшесінің автотранспортының
жүктеу/скачать 6.08 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 6.3. Атмосфералық ауаны ластағаны үшін төленетін төлемдер мөлшерін анықтау
- 6.4. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің орталық бөлігіндегі арқылы өтетін транспорт құралдарының сыртқы қоршаған ортаға тигізетін зиянды әсерін кеміту жолдары
- 7. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 7.1. Берілген автомобиль жолында болған транспорт оқиғаларын талдау
- Кесте 7.1. Аталған жол бөлігінде еонғы 5 жылдарда орын алған жол-көлік оқиғаларының саны, себептері және оқиға нәтижесінде зардап шеккен адамдар саны
- Кесте 7.2. 3ардап түрлері бойынша көрсеткіштер.
- 7.2. Қозғалыс қауіпсіздігіне арттыру іс-шараларына күрделі салымдар
- Кесте 7.3. Күрделі салымдардың жиынтық кестесі.
- 7.3. Іс-шараларды енгізгеннен кейінгі жол-көлік оқиғалары шығындарының қысқаруы
- Кесте 7.4. ЖКО санының қысқару коэффициенттері.
6.2. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің автотранспортының әсерінен ластануы Беірілген көше бойларындағы көптеген автотұрақтарды да атап өту қажет. Олар негізінен көшенің екі жағына да орналасып, транспорт құралдарының қозғалысын қиындатады. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің қаланың аса жоғары деңгейде жүктелген көшелері қатарына жатқызылады. Ол көшелер бойымен қаланың орталық бөлігі қаланың шеткі ықшам аудандарымен, өнеркәсіп орындары мен байланыстырылған тәуліктік қозғалыс қарқындылығы шамамен 750 құрайды, бұл шама жобаланған тәуліктік қарқындылық шамасынан 8,5 пайызға артық болып отырғанын атап өту керек. Бұлардың барлығы сайып келгенде көше қиылстарындағы қозағлыс іркілістерін жоғарылатады және сыртқы қоршаған ортаға шығарылатын зиянды заттардың мөлшерін көбейтеді. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің қаланың аса жоғары деңгейде жүктелген көшелері қатарына жатқызылады. Ол көшелер бойымен қаланың орталық бөлігі қаланың шеткі ықшам аудандарымен, өнеркәсіп орындарымен байланыстырылған. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің жүйелері арқылы бағыттық жолаушылар тасымалдау транспортының көптеген бағыттары өтеді, олар үшін арнайы мамандырылған аялдамалар салынған. ОҚО Ішкі Істер Департаменті Жол полициясы Басқармасының мәліметтері бойынша Шардара қаласының орталық бөлігіндегі жол-көше жүйелері арқылы тәулігіне шамамен 750 автотранспорт құралдары өтеді, соның ішінде: 580 карбюраторлы қозғалтқышты автомобильдер; 70 дизельдік қозғалтқышты автомобильдер; 100 газдық қозғалтқышты автомобильдер. Қазақстан Республикасының статистика Агенгтігінің мәліметтері бойынша Шардара қаласының орталық бөлігіндегі жол-көше жүйелері арқылы өтетін транспорт құралдары сыртқы қоршаған ортаға жылына шамамен 60 тонна әртүрлі зиянды заттар шығарса, соның ішінде: CO – 20 тонна; SOx – 17 тонна; СnН – 11, тонна; NOx – 12 тонна. ОҚО Ішкі Істер Департаменті Жол полициясы Басқармасының мәліметтері бойынша Шардара қаласының орталық бөлігіндегі жол-көше жүйелерінде 2007 жылы 10 мың автотранспорт құралы сыртқы қоршаған ортаны сақтау бойынша белгіленген талаптардың орындалуына тексеріліп, олардың ішінен 900 транспорт құралының талаптарға сай емес екендігі анықталды. (6.2-кесте). 6.2-кесте ОҚО Ішкі Істер Департаменті Жол Полициясы Басқармасы тарапынан Шардара қаласының орталық бөлігіндегі жол-көше жүйелерінде 2007 жылы жүргізілген тексерулер нәтижелері
6.3. Атмосфералық ауаны ластағаны үшін төленетін төлемдер мөлшерін анықтау Атмосфералық ауаны ластағаны үшін төленетін төлемдер мөлшері мына төмендегі формулалар көмегімен анықталады:  (6.1)
мұндағы РІ – автомобиль жанармайының І-түрін пайдаланғаны үшін төленетін төлемдердің меншікті көрсеткіші, теңге/ тонна (1000 м ). Этилденген бензиндер үшін - Рэб = 25 теңге/ тонна; Этилденбеген бензиндер үшін Рнб = 1,5 теңге/ тонна; Дизель отыны үшін РДО = 4,0 теңге/ тонна; В1 есептік мерзім ішінде жұмсалған I- жанармайының мөлшері, тонна (1000 м3). Жанармайдың жылдық шығыны: бензин - ВБ = 3500тонна; дизель отыны - ВД = 350тонна; газ — ВГ = І20тонна. ИЗААТ - қоршаған ортаның автотранспорт салдарынан ластану индексі. 5 жылда бір рет анықталады Шардара қаласы үшін ИЗААТ = 4,0 ПД = 25,0х3500х+4,0х350х4,0+1,5x120x4,0=144220 теңге/жыл Сыртқы қоршаған ортаға шығарылған зиянды қалдықтар үшін белгіленген нормалар талаптарына сәйкес келмеген жағдайда төленетін айыппұлдық төлемдер мөлшері жұмсалатын жанармай түрі мен мөлшеріне, сонымен қатар автотранспорт құралдарының үлесіне және сәйкессіздігіне байланысты анықталады. Айыппұлдық төлемдер мөлшері мына формула бойынша анықталады Ш =  (6.2)
мүндағы S1 автомобиль жанармайының I - түрін пайдаланғаны үшін төленетін айыппұлдық төлемдердің меншікті көрсеткіші, теңге/ тонна (1000 м3). S1= 4(l+П1/П0) мұндағы П1 тексеру барысында іштен жану қозғалтқыштарының сыртқы қоршаған ортаға шығаратын пайдаланылған газдарының улылық деңгейі талапқа сай еместігі анықталған автотранспорт құралдарының саны; П0 - тексерілген барлық автотранспорт құралдарының саны; ОҚО Ішкі Істер Департаменті Жол Полициясы Басқармасының мәліметтері бойынша қабылдаймыз: Бензиндік қозғалтқыштар үшін - П0=3558750 және П1 = 35000; Дизельдік қозғалтқыштар үшін – П0=114975 және П1 = 7500; Газдық қозғалтқыштар үшін – П0 = 275 және П1 = 10, Сонда айыппұлдық төлемдердің меншікті көрсеткіші Бензин үшін – SБ= 4 (1+3500/3558750) =4 теңге/тонна; Дизель үшін - SД= 4 (1 + 17246/7500) =5 теңге/ тонна; Газ үшін – SГ= 4 (1+10/275) =4 теңге/ тонна; Сонда сыртқы қоршаған отраға шығарылған зиянды қалдықтар үшін белгіленген нормалар талаптарына сәйкес келмеген жағдайда төленетін айыппұлдық төлемдер мөлшері Ш = 4x3500x4,0+4,6x350x4,0+4,2x120x4,0-34440 теңге Сыртқы қоршаған ортаға шығарылған зиянды қалдықтар салдарынан келетін экономикалық шығындар жекелеген элементтер салдарынан келетін шығындардан құралады: У=УД + УВ + УП (6.3) мұндағы УА атмосфераны ластаудан келетін шығындар; УВ - суды ластаудан келетін шығындар; УП - топырақты қатты заттармен ластаудан келетін шығындар. Атмосфераны ластаудан келетін шығындар мөлшері УА = К1К2УаМа (6,4) Мұндағы К1 - ластау көзінің орналасуын ескеретін коэффициеит, К1 = 2,0; К2 - ластау көзінің биіктігін ескеретін коэффициент, К2=1,5 Уа- 1 тонна ластаушы заттың атмосфераға шығарылуынан келетін меншікті шығын, теңге/ тонна. Ушаң = 120 теңге/ тонна; УСО = 70 теңге/ тонна. МА - атмосфераға шығарылатын заттың жылдық мөлшері, тонна. МСО=85 тонна; MSO=25 тонна; MCnHm=35 тонна; МNox=5 тонна; Сонда
УА=2х1,5х(85х65+25х120+160х5+250х58+150х70)=102975теңге Суды ластаудан келетін шығындар Ув=увМв (6.5) Мұндағы ув – 1 тонна ластаушы затты суға тастаудан келетін меншікті шығын; Мв - суға тасталатын зиянды заттардың массасы, тонна/жыл. Мқз=13тонна; MCnHm=3 тонна. Әрбір тонна ластаушы затты суға тастаудан келетін меншікті шығын: УВ=144КА (6.6) К коэффициенті лас заттар тасталатын су шаруашылығы ауданына байланысты болады, Қазақстанның су шаруашылықтары үшін К=1,0 А коэффициенті тасталушы зиянды қалдықтың салыстырмалы түрдегі қауіптілігін көрсетеді, қатты қалдықтар үшін А=0,05, ал мұнай өнімдері үшін Ам=20 Сонда
УCnHm =144 х 1,0x20-2880 теңге/тонна. Табылған бұл сандарды жоғарыдағы 6.5-формулаға қоятын болсақ, онда УВ=7,2х13+3х2880=8734 теңге Қатты қалдықтарды топыраққа тастаудан келетін экономикалық шығындар УП=УngМп (6.7) Мұндағы уп – 1 тонна ластаушы затты топыраққа тастаудан келетін меншікті шығын; уорг=3 теңге/тонна, ут=4 теңге/тонна. Мп – топыраққа тасталатын зиянды заттардың жылдық массасы, тонна/жыл. Морг=43 тонна; М, =93 тонна. g - жер ресурстарының бағалылығын ескеруші коэффициент, g=0,7 Осыдан келіп Уп=0,7х3х43+0,7х4х93=350 теңге Бұл шамалардың барлығын 6.3-формулаға қойсақ У=102975+8734+350= 112059 теңге Осылайша Шардара қаласының орталық бөлігіндегі жол-көше жүйелері арқылы өтетін транспорт құралдарының сыртқы қоршаған ортаға, шығаратын зиянды заттарынан келетін экономикалық шығындар 112059 теңгені құрайды. Атмосфералық ауаны ластағаны үшін төленетін төлемдер мөлшері қолданылатын жанармай түріне және оның мөлшеріне байланысты болады. Атмосфералық ауаны ластағаны үшін төленетін төлемдер мөлшері қолданылатын жанармай түріне және онын мөлшеріне байланысты болады. Атмосфералық ауаны ластағаны үшін төленетін төлемдер мына төмендегілерден құралады: А) белгіленген нормалар (МемСТ 17.2.2.03-87 және МемСТ 21363-75 талаптары) талаптарына сәйкес сыртқы қоршаған ортаға шығарылған зиянды қалдықтар үшін төленетін төлемдер; Б) сыртқы қоршаған ортаға шығарылған зияады қалдықтар үшін белгіленген нормалар талаптарына сәйкес келмеген жағдайда төленетін айыппұлдық төлемдер.
Автомобильдердің экологиялық көрсеткіштерін жақсартудың тағы бір маңызды жолы - ол транспорт құралдарының техникалық жағдайы мен пайдалану жағдайларын жақсарту бойынша кеденді іс-шаралар қабылдау және оларды іске асыру. Сонымен қатар әртүрлі нейтрализаторлар мен катализаторлар қолдану да тиімді нәтиже берер еді. Көше бойларын көгалдандыру да ауданның экологиялық ақуалын жақсартуға көп септігін тигізеді. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің жүйелері арқылы бағыттық жолаушылар тасымалдау транспортының көптеген бағыттары өтеді, олар үшін арнайы мамандырылған аялдамалар салынған. Көше бойларындағы көптеген автотұрақтарды да атап өту қажет. Олар негізінен көшенің екі жағына да орналасып, транспорт құралдарының қозғалысын қиындатады. 7. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 7.1. Берілген автомобиль жолында болған транспорт оқиғаларын талдау Бұл бөлімде қарастырып отырған автомобиль жол бөлігіндегі жол-көлік оқиғаларының жалпы экономикамызға әкелетін шығындары, сол жол-көлік оқиғаларын қысқартуға бағытталған іс-шаралар тиімділігі анықталады. Жобада қарастырылып отырған берілген автомобиль жолының бөлігінің ұзындығы 1,5 км. Кесте 7.1. Аталған жол бөлігінде еонғы 5 жылдарда орын алған жол-көлік оқиғаларының саны, себептері және оқиға нәтижесінде зардап шеккен адамдар саны
Осы кестеде берілген мәліметтерді пайдалана отырып жол-көлік оқиғаларынан жалпы экономикамызға келетін шығындарды анықтаймыз. Ол үшін алдымен орта есеппен 1 жол-көлік оқиғасынан болатын шығындарды келесі формуламен есептейміз: 
мұндағы: ТШ-жол-көлік оқиғаларынан келетін тіке шығын, теңге.  -і-ші зардап түрі бойынша зардап шеккен адамдардың жалпы ЖКО санындағы үлесі.
Пі -і-ші зардап түрі бойынша 1 адамға келетін экономика шығындары. Зардап шеккен адамдардын зардап түрлері бойынша жалпы жол-көлік оқиғасы санындағы үлесі келесі формуламен анықталады:
мұндағы: B - жол-көлік оқиғаларының жалпы саны.  
Кесте 7.2. 3ардап түрлері бойынша көрсеткіштер.
Сонымен 1 жол-көлік оқиғаларынан келетін экономикалық жалпы шығындары: 
7.2. Қозғалыс қауіпсіздігіне арттыру іс-шараларына күрделі салымдар Бұл бөлімде қарастырып отырған берілген КЖТ қозғалыс қауіпсіздігін арттыру үшін негізгі бөлімде үсыныстар ретінде берілген іс-шараларға жұмсалатын күрделі салымдар анықталады. Күрделі салымдар әр іс-шара бойынша іріленген көрсеткіштер арқылы жеке есептеліп қосылады. Жобада қарастырылып отырған іс-шараларға жекелеп тоқталатын болсақ, онда олар төмендегідей болады: 1) Жол белгілерін орнату; 2) Берілген КЖТ қиылысындағы бағдаршамдардың цикл ұзақтығын өзгерту; 3) Жол таңбасын орнату және т.б. Берілген КЖТ көшелерінің қиылысындағы жасалынатын іс-шаралардың жұмыс көлемі:
R2 - бастапқы бұрылу радиусы. 
Күрделі салымдарды анықтаудағы барлық есептеулер 7.3-кестеде жинақталады. Кесте 7.3. Күрделі салымдардың жиынтық кестесі.
7.3. Іс-шараларды енгізгеннен кейінгі жол-көлік оқиғалары шығындарының қысқаруы Мұнда қарастырып отырған жол-көлік оқиғаларының саны қозғалыс қауіпсіздігін арттыру іс-шараларын енгізгеннен кейін қысқарады деп күтілуде. Олардың және шетелдік мәліметтерге сүйене отырып, өзіміз қарастырып отырған іс-шаралар жол-көлік оқиғаларының саны неше пайызға төмендететіні келісі кестеде көрсетеміз. Кесте 7.4. ЖКО санының қысқару коэффициенттері.
Қозғалыс қауіпсіздігін арттыру үшін бірнеше іс-шара қарастырылып жатқандықтан, олардың жол-көлік оқиғасы санын азайту(төмендету) коэффициенті келесі формуламен анықталады: 
Мұндағы:  -бірінші іс-шараны енгізгеннен кейінгі ЖКО санының төмендеу коэффициенті;
 - екінші іс-шараны енгізгеннен кейінгі ЖКО санының төмендеу коэффициенті;
 -үшінші іс-шараны енгізгеннен кейінгі ЖКО санының төмендеу коэффициенті;
 -төртінші іс-шараны енгізгеннен кейінгі ЖКО санының төмендеу коэффициенті.
lc-шараларды енгізгеннен кейінгі жол-көлік оқиғаларының азаюын келесі формуламен анықтаймыз: 
Мұндағы: В1 -қозғалыс қауіпсіздігіне арттыру іс-шараларын енгізгенге дейінгі жол-көлік оқиғалар саны; Т - есепке алынатын уақыт мерзімі, жыл; Nдей - іс-шараларды енгізгенге дейінгі қозғалыс қарқындылығы, авт/тәулік; Nkeй - іс-шараларды енгізгеннен кейінгі қозғалыс қарқындылығы, авт/тәулік. 
Сонда іс-шараларды енгізгеннен кейінгі 1 жылда жол-көлік оқиғаларының саны В2- келесідей анықталады: 
Іс-шараларды енгізгеннен кейінгі жол-көлік оқиғалардың төмендеу коэффициентін анықтау керек. 
Мұнлағы:  – бірінші іс-шараны енгізгеннен кейІнгі ЖКО
шығынынын төмендеу коэффициенті.  – екінші іс-шараны енгізгеннен кейінгі ЖКО
шығынының төмендеу коэффициенті.  – үшінші іс-шараны енгізгеннен кейІнгі ЖКО
шығыныньщ төмендеу коэффициенті.  – төртінші іс-шараны енгізгеннен кейінгі ЖКО
шығынының төмендеу коэффии.иенті.  – бесінші іс-шараны енгізгеннен кейінгі ЖКО
шығынының төмендеу коэффициенті.  = 1 - (1 - 0,15)(1 - 0,36)(1 - 0,42)(1 - 0,58)(1 - 0,53) =
= 1 - 0,85 · 0,64 · 0,58 · 0,42 · 0,47 = 1 - 0,062 = 0,93. Енді іс-шараларды енгізгеннен кейінгі жол-көлік оқиғалардан келетін 1 жылдық шығындарды анықтаймыз: Ш2 = Ш2 ·кШТ = 3342662 · 0,93 = 3108675 теңге. жүктеу/скачать 6.08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- і-ші зардап түрі бойынша зардап шеккен адамдар саны.