Қазақстан республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi
жүктеу/скачать 5.79 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: психикалық дамуы кешеуілдеген, эмоционалдық қатынас, эмоционалдық әрекет, жағымды
эмоция, жағымсыз эмоция. Психикалық дамуы кешеуілдеген балалар ерекше кәсіби қарым-қатынасты қажет етеді. Қазіргі кезде «Балабақша - мектептер» әртүрлі психологиялық-педагогикалық бағыттағы көмектер алуда. Көпжылдық жұмыстар нәтижесінде үлкен ғылыми-әдістемелік тәжірибе жинақталып отыр, олар психолог және педагог мамандардың көптеген зерттеулері [1]. Психикалық дамуы кешеуілдеген балаларды зерттеу ауқымы күн сайын кеңеюде. Баланы жеке қалыптастырып, дамыту үшін олардың эмоциональдық - этикалық жақтарын анықтап, бақылап өткен дұрыс. Мектепке дейінгі үлкен балалардың эмоциялық ахуалы жақын адамдарымен, құрдастарымен және үлкендермен қарым-қатынас жасаған кезде байқалады. Эмоциялық қатынас баланың тұлға ретінде қалыптасуы үшін өте маңызды. Л. С. Выготский жеке тұлға үшін эмоция ақыл мен ерік сияқты аса қажет екендігін белгілеген. Субъектінің эмоционалдық әрекеті арқылы білімі мен іскерлігі байқалады [2]. А. В. Запорожец, мектепке дейінгілердің эмоциялық дамуын зерттеген. Мектепке дейінгі баланың үлкейген сайын эмоциялық әрекеті өзгеріп отырады; әр жас ерекшілігі кезіндегі эмоциялық өзгеруі белсенді болады. 6-7 жасар мектепке дейінгі психикалық дамуы кешеуілдеген балаларды тәрбиелеудегі педагогтың алдына қойылатын тапсырмалар: Баланың эмоционалды қатынастағы мінезінің ерекшелігін анықтау. Бұл эмоцияналдық әрекеттердің шығу себептерін бақылау. Балалалрдың педагогқа эмоционалдық әрекет көрсетуін және педагогтың бұған жауабын бақылау. Тәрбиешінің балалармен эмоционалдық байланысын анықтау үшін арнайы әдістемелерді қолданған тиімді. Ол әдістемелерге: Бала бақшадағы болған тікелей бақылауға тәрбиешінің бала- лармен әр мезгілдегі жұмысын, балалардың тамақтануы, ұйықтау кезінде т.б. жағдайдағы қарым- қатынасы кіреді: - педагогикалық-психологиялық мазмұнның әсерлілігі (балаға талап қойғыштығы, бағалауы не- месе оған деген мейірім мен қамқорлықтың болмауы); - бұл әсерлердің экспрессивті жағы (сөз ырғағы, айтып жеткізуі, ым-ишарасы); - тәрбиешінің балаларға берген тапсырмаларының дұрыс немесе бұрыс екендігін бақылап, қадағалау; - балаларға көмек көрсету әдістері, әр тәрбиешінің осы бағыттағы жұмысына бақылау жүргізілуі керек. Тәрбиешінің әр балаға мінездеме бере алуы (салыстыру үшін «өте жақсы», «орташа», және «өте нашар» баға беруі керек). Әңгіменің ең негізгі сәтіне педагогтың бала ерекшеліктерін сипаттап беруі жатады. Тәрбиешінің балаларға эмоционалдық қатынас мінездемесі келесі көрсеткіштер арқылы анықталады: - «жағымды», «жағымсыз». - эмоция белгісі (« + », « - » , эмоциялар жағымды, жағымсыз); - «жағымды» эмоция деңгейі (тікелей, жанама, бірізді); - бағаланатын қатынастары (бағалаудың бағыттылығы; әрекеттің кең бағалануы; баланың жеке тұлғасына бағытталған бағалаулар); - талап қою мотивациясы (қанағаттанарлық, орташа, өзінікін істете алмау) деп көрсетілген. |