Қазақстан республикасы білім және ғылым

мүмкін. Сонымен қатар натрий тұздары жусан, сораң өсімдіктер 
қалдықтарының органикалық заттарының ыдырауы кезінде де 
жинақталады. 
Кебірлердің пайда болу жолы мынадай: топырақ ерітін-
дісінде натрий тұздары көбейген сайын, сіңіру кешенінен 
кальций мен магний ығыстырылып, олардың орнын натрий ба-
сады. Топырақтың нашар коагулятор болып табылатын натрий-
мен қанығуына байланысты, органикалық және минералдық 
коллоидтар гель күйінен золь күйіне ауысады, жылжымалы бо-
лып жоғарғы горизонттардан төменге шайылады да тығыз 
иллювиалды немесе кебірлі горизонт түзеді. Жоғарғы горизонт-
та лайлы тұнба фракциясы азайып, төменгі горизонтта көбейеді, 
құрылымы бұзылады, топырақ күшті сілтілік реакцияға ие 
болады. 
Жер асты сулары кейбір себептермен тартылып кеткен 
жағдайда, Са мен Mg еритін тұздары жауын-шашынмен топы-
рақтан оқтын-оқтын шайылып отырады, ал топырақтың сіңіруші 
кешені натрий катиондарымен қанығып, кебірлер түзеді. 
Кебірлердің құрылымы. Кебірлердің топырақ кескіні 
генетикалық горизонттарға жақсы бөлінеді. Онда үш горизонт 
бар: А – элювиалдық горизонт, В – иллювиалдық горизонт, С 
горизонты – аналық немесе топырақ түзуші горизонт. 
Төменде кебірдің топырақ кескінінің мысалы берілген: 
А
0
– 10 см элювиалдық горизонт, ашық-сұр, құрылымсыз, 
кейде қабыршақты құрылымды, тұзда еритін тұздар мүлде жоқ 
немесе аздап болады, кейде бетінде үлбір түзіледі; 
B
i
10–23 см иллювиалдық-кебірлі горизонт, күңгірт-сұр, 
біржарымдық тотықтармен, қарашірік және лайлы тұнбамен 
қаныққан, вертикаль сызаттарымен бөлінеді, ылғалды күйде 
тұтқыр, су өткізгіштігі нашар, құрғақ күйінде қатты жарылады, 
NaHCO
3
, NaCO
3 
бірталай мөлшерде болады, құрылымы тығыз, 
ауыр саздақ; 
B
2 
23–58 см иллювиалдық
, кесекті-жаңғақты, күңгірт-құба, 
құрылымы кесекті, тығыз, құрамында СаСО
3
бар ауыр саздақ; 
B
3 
58 – 104 см иллювиалдық-тұзды горизонт, сұрғылт-
құба, тығыз, құрылымы призмалы, аққөздер ретіндегі кальций 

карбонаттары көп, кескіні бойында карбонаттар, хлоридтер, 
сульфаттардың ең көп мөлшері жинақталған;
С
к
– аналық жыныс 104 – 120 см тереңдіктен басталады, 
құба-қошқыл түсті, Са карбонаттары көп, ауыр саздақ; 

жүктеу/скачать 2.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: