Ќазаќстан республикасы білім жєне ѓылым министрлігі
жүктеу/скачать 2.24 Mb. Pdf көрінісі
|
| жағынан недәуір мақалалар болғанымен бүкіл халық әдебиетін түгел
қамтитын жүйелі де толық очерк жоқ»,- деуінен [379,14 б. ], біз сол кездің өзінде-ақ қозғалған осы тақырыптың көкейкестілігін танумен қатар, соған қатысты біраз еңбектерді Х.Досмұхамедұлының өзінше қарастырғанын көреміз. Яғни ғылыми еңбек жазудың алғышарты - өзіне дейінгі еңбектерді міндетті түрде қарастыру болса, ол шарт орындалған. Демек ХХ ғасырдың басында қазақ фольклортану ғылымының өз алдына жеке қалыптаса бастағандығы осы еңбектердің өзінен байқалады. Сондай-ақ: «Ал жекелеген мақалалар арнаулы журналдар мен басқа да мерзімді басылымдарда шашырап жатыр, сондықтан маман емес адамға (тіпті кейде мамандардың өздері де) олармен танысу мүмкін емес»,- деген пікір де назар аударарлық [379, 14 б. ]. Міне, бұл үзіндіден фольклорды кең таратып, фольклортануды кеңейту үшін бір мерзімді баспасөздің жетімсіздігін, шығарылған үлгілердің таралымы аздығын, ал сатып алу үшін халықтың (әл-ауқатының төмендігінен) шамасы келмеуімен қатар, сондай-ақ жалпы бұхаралық кітапханалардың жоқтың-қасы болуы т.б. –бәрі ХХ ғасыр басында қазақ фольклортану ғылымының кенжелеу себептерін танытса, сондай-ақ фольклортанушылық білімі бар арнайы маманданған ғалымдардың аздығы да осы мешеулікті негіздегенін аңдаймыз. Осындай кедергілерге қарамастан Х.Досмұхамедұлы өзінің алғысөзінде қазақ фольклортану ғылымы алдында тұрған басты мақсат пен міндеттерін айқындап берерлік, қазақ фольклортану ғылымының бай тарихын жүйелі зерттейтін т.б. жоба-үлгісін де ұсынады: - қазақ тілінде де халық әдебиетін азды-көпті болсын толық қамтитын шолу жасау; - мүмкіндігінше қазақ халық әдебиеті мазмұнын баяндау, жіктеп, жіліктеу; - үлгілердің бұлақ көздерін ашу; - халық әдебиетінің даму тарихын анықтау; 299 - әдебиеттің жан-жақты дамуына ықпал еткен себептер мен жағдайларға көңіл бөлу; - сырттан болған әсерлер мен қазақтарға туыстас халықтардың халық әдебиеттері мен өзара ауыс-түйіс мәселелеріне тоқталу; - халық әдебиетінің негізінде қазіргі еуропаланған қазақ көркем әдебиетінің дамуын дәйектеу; - бұл жаңа алғышарттардың жаңа әдебиеттің жекелеген өкілдеріне тигізген ықпалын саралау; - халық әдебиетінің қазақ ғылыми әдебиетін қалыптастырудағы мәнін сараптау; - қазақ халқының тарихын, қоғамдық дамуын және тұрмыс- тіршілігін, сондай-ақ қазақтың жеке басын (мінез-құлқын танып білудегі орны т.б. [379,14 б. ] тәрізді өзекті мәселелердің қазіргі таңда фольклортану ғылымында зерттеліп жатқандығын діттеу т.б. – бәрі ғалым Х.Досмұхамедұлының ХХ ғасыр басында айтқан пікірлерінің өміршеңдігін, сол арқылы қазақ фольклортану ғылымына қосқан өлшеусіз еңбегін танытады. Міне, бұдан ғалымның фольклорды іштей жіктеуді мақсат етумен қатар бұл салада да түрлі кемшіліктердің боларын алдын-ала есепке алып, оларды түзету жолдары мен кейінгі ізденістердің ауқымды екеніне де баса назар аудартқан. Дегенмен фольклорды 46 жанрға іштей жіктегенде [379,35 б. ], ғалымның ұстанғаны- әйтеуір фольклорлық терминдерді көбейте беру емес, қазақ фольклорының жанр жағынан қаншалықты бай екендігін таныту мақсатынан туындаса керек.Оған дәлел- аталған қайраткеріміздің мына бір пікірі: «Біз бұл очеркімізде тек қазақ халық әдебиетінің болмыс- бітімін хатқа түсірдік, қолдан келгенше жүйелі де айқын классификациялап, әрбір бөлімнің мазмұнын ашып, бастау- бұлақтарын анықтап және оның қазақ, орыс тілдеріндегі бар үлгілерін көрсетуді мақсат тұтып отырмыз. Халық әдебиетін жүйелеудің тырнақалды тәжірибесі болғандықтан біздің очеркіміз тұтастай, әсіресе классификациялау бөлімі кемшіліктерден құр алақан болмаса керек, ал оларды түзету кейінгі ізденіс- зерттеулердің міндеті болмақ» [379, 14-15 б. ]. Сонымен қатар: «ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап қазақ жүктеу/скачать 2.24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|